الناز محمدی| بعد از مدت‌ها بالاخره یک خبر متفاوت برای زنان: احتمال معرفی دو یا سه زن برای وزارت. درچهارسالی که گذشت، ایران، وزیر زن نداشت و خیلی‌ها گفتند جای زنان در رأس وزارتخانه‌ها خالی است. حالا اما اینطور که پیداست، داستان کمی فرق کرده و خبرهای تازه‌ای درباره شدت‌گرفتن احتمال سپردن چند وزارتخانه به زنان از راه می‌رسد.
خبر را مثل همیشه، دیروز «شهیندخت مولاوردی»، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری اعلام کرده؛ او پیش‌بینی کرده است که دو یا سه وزیر زن برای حضور درکابینه دوازدهم توسط «حسن روحانی» به مجلس معرفی شوند. او که پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری هم گفته بود که درصورت پیروزشدن «حسن روحانی» در انتخابات، زنان قطعا برای وزارتخانه‌ها معرفی می‌شوند، حالا از امیدواری‌اش دراین‌باره می‌گوید: «امیدوارم این اتفاق بیفتد. با تجربه‌ای که از دولت یازدهم داریم و تفاوتی که شرایط شروع کار دولت دوازدهم با دولت یازدهم دارد، زمینه برای استفاده از زنان به‌عنوان وزیر در کابینه دوازدهم خیلی مساعدتر است.» او درپاسخ به این سوال که چند وزیر زن در دولت دوازدهم حضور خواهند داشت، به «خبرآنلاین» گفته است: «این بستگی به تصمیم رئیس‌جمهوری دارد. ضمن آن‌که تصمیم نهایی نیز با مجلس است. ما پیش‌بینی‌مان معرفی دو سه خانم است و برای آن تلاش می‌کنیم.» معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری درپاسخ به این سوال که در ایام تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری آقای رئیسی مطرح کرد، «رئیس‌جمهوری پیش او رفته و خواسته تا موافقت آیت‌الله یزدی را برای وزیرشدن دخترش کسب کند»، این ماجرا مربوط به دوره ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد بود یا آقای روحانی؟ هم گفته است: «هیچ‌کدام. به نظرم منظور آقای رئیسی، آقای سیدمحمد خاتمی بود، آن زمان خانم ملکه یزدی مشاور امور زنان آیت‌الله یزدی در قوه‌قضائیه بود و سازوکار حمایت ازحقوق زنان را دنبال می‌کرد، از آن‌جا که معرفی وزیر دادگستری باید درتعامل با رئیس قوه‌قضائیه انجام شود، بحث یادشده به این شکل مطرح شده بود».
این نخستین‌بار نیست که موضوع سپردن رأس بعضی از وزارتخانه‌ها به زنان خبرساز می‌شود؛ هرچند قبل از انقلاب، دو زن نام «وزیر زن» را برای خودشان ثبت کرده بودند ولی نخستین‌بار در سال‌های بعد از انقلاب، این کابینه دولت دهم بود که یکی از صندلی‌های وزارتش، یک زن را به خود دید؛ «مرضیه وحیددستجردی» را به‌عنوان وزیر بهداشت. بعد از رأی اعتماد ناباورانه مجلس اصولگرا به او و عملکردش دراین وزارتخانه، نظر خیلی‌ها درباره حضور زنان در رأس وزارتخانه‌ها عوض شد. هرچند او در دولتی با ریاست «محمود احمدی‌نژاد» به وزارت رسید اما بعد از برکناری‌اش توسط او در دی 91 و بعد از آن، انتقادهایی که به عملکرد رئیس دولت نهم و دهم مطرح شد، چندان دامن او را نگرفت و خیلی‌ها او را وزیر موفقی دانستند. بعد از آن و با روی کارآمدن دولت یازدهم، هرچند از ابتدا برای زنان گزینه‌ای درحد و اندازه وزارتخانه درنظر گرفته نشد اما دراین دولت بیش از دولت‌های پیشین، از زنان برای مقام‌های معاونت رئیس‌جمهوری، فرمانداری و بخشداری و مدیرکلی درشهرهای مختلف استفاده شد؛ به‌طوری که درحال حاضر سه معاون رئیس‌جمهوری در دولت یازدهم وجود دارد و براساس آمارهای معاونت امور زنان و خانواده تا سال 94، تعداد زنان درمديران كل و مشاوران وزرا و دستگاه‌هاي اجرايي 50نفر، تعداد مدیران کل زن 21نفر، تعداد فرمانداران زن، 4نفر و تعداد دهياران زن در 31 استان، 1523 بوده است.
با وجود اینها اما در روزهای قبل از انتخابات امسال ریاست‌جمهوری، تعدادی ازفعالان حقوق زنان گفتند؛ حسن روحانی به تعدادی از وعده‌هایش درحوزه زنان عمل نکرده و انتظار می‌رفت که او درمیان وزرایش از زنان هم استفاده کند. حالا و با جدی‌ترشدن معرفی زنان برای وزارت، از گوشه و کنار، نام‌هایی هم به گوش می‌رسد؛ نام بعضی از زنان مدیر در گذشته و حال که گفته می‌شود، گزینه‌های خوبی برای در دست‌گرفتن تعدادی از وزارتخانه‌ها هستند.«اعظم طالقانی»، دبیرکل جامعه زنان انقلاب اسلامی و نماینده دوره اول مجلس، یکی ازکسانی است که در گفت‌وگو با «شهروند» معتقد است؛ درحال حاضر قطع به یقین، گزینه‌های مطرحی برای حضور زنان درمقام وزیر وجود دارد: «من با این موضوع بشدت موافقم و معتقدم که حتما ما گزینه‌هایی برای وزارت درمیان زنان داریم. قصد ما از وزیرشدن زنان این است که این موضوع برای زنان شرایط و فضایی را فراهم کند که از آن شایسته‌سالاری بیرون بیاید و البته با این موافق نیستم که هرکس به دولت نزدیک باشد و ارتباط بهتری داشته باشد، برای وزارت معرفی شود، اگر این اتفاق بیفتد، ندانم کاری است و مشکلات دیگری به وجود می‌آید.» او ادامه می‌دهد: «قصد ما این است که شرایط طوری باشد که امکانات برای رده‌های مدیریتی برای زنان و مردان مطرح شود.» طالقانی «زهرا شجاعی»، رئیس پیشین مرکز امور مشارکت زنان و «الهه کولایی»، نماینده پیشین مجلس و استاد دانشگاه تهران را گزینه‌های مناسبی برای وزارتخانه‌های آموزش عالی و آموزش و پرورش می‌داند: «اینکه مجلس به زنان برای وزارت رأی دهد یا نه بستگی به این دارد که رئیس‌جمهوری چه کسی را به مجلس معرفی کند.»
حق‌خواهی به جای سهم‌خواهی
هر چند در چند سال گذشته هرازگاهی بحث سهمیه‌بندی یا تبعیض مثبت برای زنان در کابینه، مجلس و شوراهای شهر مطرح شده اما این موضوع مخالفانی هم دارد؛ مثلا «سهیلا جلودارزاده»، عضو فراکسیون زنان مجلس در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید که با مطرح‌شدن دوباره گزینه وزارت برای زنان، او و هم‌عقیده‌هایش نه به دنبال سهم‌خواهی که به دنبال حق‌خواهی برای زنانند: «آنچه مسلم است این است که ما در حال حاضر زنان قوی زیادی داریم که در دستگاه‌های اجرایی کار می‌کنند و شاید وزیر نبوده‌اند ولی خیلی‌های‌شان سوابق و تجربه‌های ارزشمندی در حد معاون وزیر یا وزیرشدن دارند. من معتقدم این افراد را باید شناسایی کرد و در رده‌های مختلف در دولت از آنها استفاده کرد. مجلس هم براساس توانایی گزینه‌های پیشنهادی به آنها رأی خواهد داد، مهم این است که توانمند باشند.» او می‌گوید: «ما به دنبال سهم‌خواهی نبودیم، به دنبال حق‌خواهی برای زنان بودیم. ما می‌گوییم زنی که توانایی دارد از ارتقا محروم نشود و بتواند در جایگاه خود باشد. ما قبلا هم وزیر زن داشته‌ایم و عملکرد موفقی هم داشت و به همین دلیل علما هم به نظر فقهی و شرعی با این موضوع مشکلی ندارند.» جلودارزاده در واکنش به بعضی شایعات درباره احتمال مطرح‌شدنش برای وزارت کار هم می‌گوید در صورت این پیشنهاد، آن را قبول نمی‌کند و به نمایندگی‌اش ادامه خواهد داد.
«پروانه سلحشوری»، رئیس فراکسیون زنان مجلس دهم شورای اسلامی هم در گفت‌وگو با «شهروند» مطالبه معرفی دو سه وزیر زن از سوی رئیس دولت دوازدهم را مربوط به قبل از انتخابات می‌داند و معتقد است که با توجه به هم‌سویی مجلس دهم با رئیس‌جمهوری منتخب، به این خواست عمومی باید جامه عمل پوشانده شود: «من قبلا گفتم که اگر دولت یازدهم وزیر زن معرفی نکرد دلیل موجه داشت؛ چرا که مجلس نهم مجلسی نبود که وزیر زن را تأیید کند اما بین مجلس کنونی با مجلس نهم تفاوت است. در دولت دهم هم که برای نخستین‌بار وزیر زن به مجلس معرفی شد، دولت و مجلس همسو بودند و الان هم مجلس و دولت در یک راستا هماهنگ هستند.»
پس از مطرح‌شدن سخنان مولاوردی مبنی بر معرفی چندین وزیر زن، بعضی این سوال را مطرح کردند که آیا چین پتانسیلی در جامعه زنان کنونی ایران وجود دارد؟ رئیس فراکسیون زنان اما چنین پرسشی را نادرست می‌داند: «سال‌هاست که وزرای مرد معرفی می‌شوند و همه می‌دانیم که عملکرد تعدادی از آنها کاملا موفق نبوده است. علاوه‌بر این، خانم دستجردی در حوزه وزارت بهداشت عملکرد خوبی داشتند و این مورد تایید بسیاری از کارشناسان و افراد جامعه است. اما آیا وزارت‌های مردانه‌ای که تا الان داشته‌ایم کاملا عاری از ایراد بوده‌اند و نمره کاملا قبولی گرفتند؟ چرا وقتی بحث زنان می‌شود چنین واکنشی صورت می‌گیرد که آیا زنی در قامت وزیر داریم؟ به نظر من باید فرصت داده شود و بعد درباره نتیجه قضاوت شود.» سلحشوری در کنار نادرست‌بودن چنین واکنشی به سپردن مدیریت‌های کلان و وزارتخانه‌ها به زنان، از توانایی زنان هم سخن می‌گوید: «مثلا در وزارت نفت که خیلی‌ها اعتقاد دارند که وزارت مردانه‌ای است یکی از معاونان زن هستند و کارنامه روشنی هم دارند. در وزارت علوم هم زنان توانمندی وجود دارد که اگر به آنها فرصت داده شود، مطمئنا عملکرد قابل‌قبولی خواهند داشت.» اما فراکسیون زنان چه وزارتخانه‌هایی را برای وزارت زنان مناسب می‌داند و برای این حوزه‌ها چه گزینه‌هایی را پیشنهاد می‌دهد؟ سلحشوری در پاسخ به این سوال هم می‌گوید: «بهتر است برای همه وزارتخانه‌ها گزینه‌های زن هم معرفی کنیم که در بین گزینه‌ها بررسی شوند. مثلا خود خانم احمدی‌پور در وزارت کشور کارنامه بسیار روشنی داشتند و همه به این موفقیت اذعان دارند.»
«به زنان فرصت آزمون و خطا داده نشده است»
پروانه مافی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، نظر متفاوتی دارد. او در عین حال که خبر انتصاب زنان به‌عنوان وزیر در دولت دوازدهم را خوشحال‌کننده می‌داند اما خیلی به تحقق این وعده خوشبین نیست و می‌گوید که انتصاب چند وزیر زن، در ادامه همان وعده‌های شیرین دوره انتخابات است: «من خیلی به تحقق این وعده خوشبین نیستم، اینها همان وعده‌های دوره انتخابات است و بعید می‌دانم که محقق شود.» با این همه به «شهروند» می‌گوید: «اتفاق خوبی است که دولت دوازدهم به فکر این افتاده که از ظرفیت زنان در رده‌های بالای مدیریتی استفاده کند و چند زن را به‌عنوان وزیر انتخاب کند، اما باید منتظر ماند و دید که چه زمان این وعده رنگ واقعیت به خود می‌گیرد.» او درباره اینکه چه کسانی از میان مدیران زن، می‌توانند به‌عنوان وزیر منصوب شوند، پاسخ روشنی نمی‌دهد: «اصلا نمی‌توانم بگویم چه کسانی می‌توانند به‌عنوان وزیر انتخاب شوند؛ چرا که ما زنان در رده‌های بالای مدیریتی زیادی نداریم، زنان می‌توانند وزیر شوند اما سیستم فرصتی به این زنان نداده و نتوانسته این زنان را برای رده‌های بالای مدیریتی پرورش دهد و به آنها فرصت آزمون و خطا نداده، یعنی فضایی هم برای اینگونه فعالیت‌هایشان فراهم نکرده، هر چند که معتقدم که باید این موضوع از جایی شروع شود و اگر در دولت دوازدهم چند زن به‌عنوان وزیر انتخاب شوند، می‌توانند شروع‌کننده این اقدام باشد.»