| علی یاوری | کارشناس مدیریت منابع آب |
این روز‌ها که در مکان‌های مختلف از بحران آب صحبت می‌کنند، مدام با خود تکرار می‌کنم که نوشدارو پس از مرگ سهراب؟! اگر شما هم مدام با رشته‌های دانشگاهی مهندسی آب و مدیریت آن سر و کار داشتید، مسأله بحران آب برای شما جدی‌تر می‌شد. شاید برای پاسخ به سوال نحوه فرهنگ‌سازی در مسأله بحران آب کارشناسان حوزه‌های مختلف بتوانند اظهارنظر کرده و پاسخگو باشند؛ اما من دلم می‌خواهد مقداری به اوضاع بحرانی وضع ذخایر آبی کشور اشاره کنم تا از این جهت مردم ما که مردم آگاهی هستند خود به قضاوت پرداخته و در این زمینه دست به همیاری بزنند.
توزیع نامتناسب آب در دنیا و کمبود آن در نقاط بسیاری از دنیا نگرانی‌های بسیاری را به وجود آورده است. حدود 70درصد از سطح زمین را آب در بر گرفته، اما متاسفانه بحران آب در خیلی از کشورها من‌جمله سرزمین‌های کمربند خشک زمین مانند ایران، تبعات سنگین زیادی را در بر خواهد داشت. با توجه به میزان منابع آب و نحوه مصرف، کشور ما از کشورهایی به حساب می‌آید که در دسته کشورهای مواجه با کمبود فیزیکی آب قرار می‌گیرد. بنابر نظر تمام متخصصان در این امر، فلات ایران طی سال‌های آتی با بحران کمبود آب شدید مواجه خواهد شد که دلیل اصلی آن استفاده بیش از اندازه از منابع آبی موجود است.
از همین رو می‌بایست به برنامه‌ریزی در زمینه مدیریت بحران آب و فرهنگ‌سازی در این زمینه اهمیت ویژه‌ای قایل شد. برای سرزمین ما که یک اقلیم نیمه‌خشک تا خشکی دارد این مسأله باید اهمیتی دو چندان داشته باشد. آب عامل اصلی کار‌های كشاورزی محسوب می‌شود و تقریبا 70درصد آب مصرف شده در دنیا به آبياری مربوط می‌شود.
خیلی از كشورها به‌ویژه سرزمین‌هایی كه در منطقه‌های خشك و نيمه‌خشك قرار گرفته‌اند برای فعالیت كشاورزی به آب نياز دارند.
از همه اینها مهم‌تر 90درصد توليدات زراعی و باغی ایران نيز محصول كشت آبی است. اگر بخواهیم با اعداد و ارقام صحبت کنیم منابع آب تجديد شونده ایران 130ميليارد مترمكعب است و از 5/89ميليارد مترمكعب آب استحصال شده در كشور 5/93درصد آن در بخش كشاورزی مصرف می‌شود. بنابراین باید متذکر شد که آموزش به کشاورزان و کمک به آنها برای تهیه وسایل مدرن آبیاری یکی از مهم‌ترین موارد مقابله با بحران آب است.
بدین وسیله فرهنگ صرفه‌جویی و استفاده مناسب از آب از نسلی به نسل دیگر کشاورزان منتقل می‌شود و می‌توان برای سال‌های طولانی بدون دغدغه بحران آب روزگار سپری کرد. می‌توان با درنظر داشتن تمهیدات لازم ضمن مصرف آب كمتر توليد بيشتری در عرصه کشاورزی به‌دست آورد. با مديريت صحيح منابع آب و با بهره‌گیری از فناوری‌های مدرن بايد در راستای ارتقاء بهره‌وری از منابع آب و بالا بردن راندمان آبياری گام برداشت. به‌طور موردی برای تحقق این اهداف در زمینه کشاورزی و فرهنگ‌سازی در راستای مدیریت درست از آب مواردی پیشنهاد می‌شود: تأکید بر نظارت بر نحوه آبیاری در کشاورزی، تغییر الگوی کشت در مناطقی که در خطر تهدید کم‌آبی قرار دارند، ترویج بهره‌گیری از روش‌های درست و مناسب آبیاری، افزایش مناسب شیوه‌های نوین آبیاری مانند آبیاری موجی یا کابلی و نیز بکارگیری شیوه‌های آبیاری زیرزمینی.
علاوه‌بر مدیریت مناسب منابع آب در بحث کشاورزی اگر خیلی ساده بخواهم به این معضل بزرگ اشاره کنم و اذهان عمومی را متوجه این بحران کنم تا همان حس همیاری که مدنظر مسئولان است به دست آید، به این مورد اشاره می‌کنم که در سطح شهر بارها مشاهده می‌شود، آن هم نحوه آبیاری قطره‌ای درخت‌های خیابان‌ها است. اگر دقت کرده باشید می‌بینید که هر روز مقدار بسیار زیادی از آب دارد از محفظه‌ای که برای هر درخت تعیین شده بیرون زده می‌شود و اگر بخواهیم آماری از درخت‌های سطح شهر و همین شیوه مدیریت داشته باشیم، می‌بینیم که مقدار زیادی آب را همین‌طور از دست می‌دهیم. اینجاست که دیگر نمی‌توان یقه شهروندان را گرفت که شما چرا درست از آب استفاده نمی‌کنید و از فرهنگ صرفه‌جویی بهره نبرده‌اید. همان‌طور که مسلم است، فرهنگ‌سازی کار یک هفته، چند ماه یا حتی چند‌سال نیست. فرهنگ‌سازی نیاز به برنامه‌های بلندمدت چند ساله دارد. مسلما باید از همان کودکی و در مدارس ابتدایی به اهمیت مسأله آب پرداخت و شیوه صحیح و مناسب استفاده از آن را به بچه‌ها یاد داد. همان‌طور که در کشورهای توسعه یافته شاهد هستیم. کشورهایی که نحوه استفاده و بکارگیری منابع حیاتی را از همان ابتدا به بچه‌ها آموزش می‌دهند. ما اگر حتی بتوانیم در یک خانواده یک نفر را با نحوه مدیریت آب آشنا کرده باشیم، می‌توانیم نتایج خوبی را به دست آوریم چرا که او همین شیوه مدیریت را به دیگر اعضای خانواده هم منتقل می‌کند. رسانه‌ها می‌توانند در این مسأله نقش مهمی داشته باشند و با تبلیغات درست همگان را با شیوه مدیریت منابع آب
آشنا سازند.