شهروند| یک جلسه، چندین سخنران و یک گزارش تکان‌دهنده درباره آسیب‌های اجتماعی. پنجشنبه‌ای که گذشت، وزارت ورزش و جوانان ایران جلسه‌ای را به دنبال جلسات ستاد ملی ساماندهی امور جوانان برگزار کرد که در آن وقتی نوبت به سخنرانی «علی اکبر سیاری»، معاون بهداشت وزیر بهداشت رسید، جلسه، تبدیل به یکی از ویژه‌ترین این جلسات شد. سیاری دو روز پیش به شصت و چهارمین جلسه ستاد ملی ساماندهی امور جوانان که این هفته با غیبت وزیر ورزش و جوانان برگزار شد، رفت تا گزارشی را از وضع آسیب‌های اجتماعی ایران اعلام کند؛ گزارشی که هرچند به گفته خودش خیلی از آمارها دراین‌باره را نمی‌توانست در آن اعلام کند، چون «محرمانه» بود ولی باز هم او پرده از آمارهایی برداشت که برای نخستین‌بار است که درکشور و آن هم از زبان یک مسئول وزارت بهداشت اعلام می‌شود. او از نابرابری اجتماعی در ایران گفت و آن را مهم‌ترین عامل بروز آسیب‌های اجتماعی دانست و بعد نوبت اعلام آمارهایی شد که تا به حال کمتر اعلام شده است. معاون وزیر بهداشت در این جلسه گفت: «۳۰درصد مردم کشور گرسنه‌اند و نان خوردن ندارند که این آمار را وزارت رفاه هم تأیید می‌کند.» سیاری ازطرف دیگر گفت: «۲۵درصد جمعیت شهری ایران حاشیه‌نشین‌اند، ۱۰میلیون و۲۰۰هزارنفر در سکونتگاه‌های غیررسمی شناسایی شده‌اند و حاشیه‌نشین‌ها بیشتر مهاجران روستایی و تهیدستان شهری‌اند. او این را هم گفت که درحال حاضر یک‌میلیون و۲۰۰هزار نفر درحاشیه شهر مشهد زندگی می‌کنند. همچنین شهر تبریز ۵۰۰هزار نفر حاشیه‌نشین دارد.» همه حرف‌های معاون وزیر بهداشت اما اینها نبود. او گفت که نابرابری‌های پنهان درجامعه رو به افزایش است: «فقر، محرومیت اجتماعی، پایین بودن شاخص‌های توسعه انسانی، بی‌بهره ماندن از خدمات شهری، پایین بودن سطح بهداشت عمومی و شیوع بیماری‌ها ازجمله مسائل حاشیه‌نشینی است، به‌طوری که ۹۴درصد افراد ساکن درحاشیه شهرها اعلام کرده‌اند که از سطح پایین بهداشت برخوردارند.» به گزارش «مهر»، معاون بهداشت وزارت بهداشت در ادامه از لزوم تغییر رویکرد در برخورد با آسیب‌های اجتماعی گفت: «شعار ما درمواجهه با آسیب‌های اجتماعی باید کاهش نابرابری‌های اجتماعی باشد.» و در ادامه نوبت به انتقاد از عملکرد دولت‌ها در موضوع رفاه اجتماعی رسید: «باید شرایط زندگی روزانه مردم را بهبود ببخشیم، زیرا طی چند دهه اخیر شرایط زندگی مردم براساس شاخص‌های مختلف سخت‌تر شده است. بهره‌مندی ناعادلانه از قدرت، ثروت، منابع و خدمات، از ریشه‌های بروز آسیب‌های اجتماعی است که باید با آن مقابله شود.» او ادامه داد: «باید به دنبال عدالت اجتماعی، مشارکت مردمی، همکاری بین بخشی با تکنولوژی سلامت برویم که این موارد در قالب طرح تحول سلامت دیده شده است.» معاون بهداشت وزیر بهداشت در ادامه خشونت، اعتیاد، فرار از منزل و زنان ویژه را ازجمله مشکلات دیگر حاشیه‌نشینی دانست: «برای مقابله با این آسیب‌ها باید حرفه‌آموزی و توانمندسازی، ایجاد اشتغال، ارایه تغذیه رایگان و درمان بیماری‌ها در رأس فعالیت‌ها باشد.» سیاری دراین جلسه درباره آمارهای مربوط به موادمخدر در ایران هم حرف‌های جدیدی داشت. او گفت که آمار معتادان، متفاوت از آمار ستاد مبارزه با موادمخدر است: «براساس آمار ستاد مبارزه با موادمخدر، یک‌میلیون و۳۵۰هزار معتاد درکشور وجود دارد که آمار وزارت بهداشت رقم دیگری را نشان می‌دهد.» هرچند او آمار وزارت بهداشت از تعداد معتادان را اعلام نکرد اما باز هم این برای نخستین‌بار است که یک مقام دولتی، آمار رسمی ستاد مبارزه با موادمخدر را رد می‌کند و می‌گوید که تعداد معتادان، با این آمار فرق می‌کند؛ تعدادی که به نظر می‌رسد وزارت بهداشت آن را خیلی بیشتر از این حرف‌ها می‌داند. معاون بهداشت وزیر بهداشت اما شصت و چهارمین جلسه ستاد ملی ساماندهی امور جوانان حرف‌های یگری هم داشت؛ حرف‌هایی که به وضع روستاییان یا به قول او «زنان ویژه» یا «زنان خیابانی» برمی‌گشت. او دراین‌باره گفت که کمترین میزان ارتباط با این زنان در سیستان‌وبلوچستان، لرستان و همدان و بیشترین میزان حضور این دسته از زنان در استان‌های گلستان، تهران، البرز و کمترین در خراسان‌جنوبی، آذربایجان‌شرقی و زنجان است. معاون وزیر بهداشت اگرچه آمارهایی از تعداد زنان ویژه درکشور و میزان تماس مردان با آنها داشت و معتقد بود مخفی کردن آمار، مشکلی را از کشور حل نمی‌کند، اما از رسانه‌ای کردن آنها خودداری کرد. از طرف دیگر در این جلسه، آمار میزان تماس‌های جنسی درمیان دانش‌آموزان که ازسوی معاون وزیر بهداشت مطرح شد، با انتقاداتی ازسوی برخی اعضای ستاد مواجه شد، به‌طوری که نماینده وزارت آموزش‌وپرورش در ستاد ملی ساماندهی امور جوانان خواست درصورتی که آماری از میزان آسیب‌های اجتماعی در میان دانشجویان علوم پزشکی دارد، آن را بیان کند.
۵۶درصد ساکنان حاشیه شهرها مستأجرند
این جلسه اما سخنرانان دیگری هم داشت. ادامه این جلسه به ارایه گزارش وزارت راه‌وشهرسازی در مورد سکونتگاه‌های غیررسمی اختصاص یافت. جایی که نماینده این وزارتخانه از حقیقتی پوشیده خبر داد و گفت: «بسیاری از جوانان ساکن در حاشیه پایتخت برای پیدا کردن کار مهاجرت کرده‌اند و این تناسب جمعیتی در شهرهای اطراف را به هم زده است.» «مجید روستا» دراین‌باره گفت: «مطابق یک مطالعه انجام‌شده ما اکنون ۱۳۰هزار بافت نابسامان غیرشهری در غالب بافت‌های روستایی، فرسوده و غیررسمی داریم که حدود ۱۱میلیون نفر در این مناطق زندگی می‌کنند و ۳۰درصد از این تعداد را جمعیت جوانان تشکیل می‌دهند.» او ادامه داد: «مناطق حاشیه‌نشین به دلیل مهاجرت، فقر، بیکاری، کمبود سکونتگاه، درآمد سرانه پایین و مسائلی از این دست به وجود می‌آید و این مناطق همواره با آسیب‌های زیادی مانند اعتیاد، توزیع موادمخدر، سرقت و... روبه‌رو هستند اما آنچه باید مورد توجه بیشتر قرار گیرد، این است که این آسیب‌ها علاوه بر این‌که افراد ساکن در این مناطق را تهدید می‌کند، بلکه وارد شهرها نیز می‌شود و تمامی افراد جامعه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.» روستا با بیان این‌که البته حاشیه‌نشینی درتمامی کشورها وجود دارد، گفت: «مسأله حاشیه‌نشینی و سکونتگاه‌های غیررسمی از اوایل دهه۸۰ مورد توجه دولت قرار گرفت و با تدوین سندی که رویکرد توانمندسازی برای حل این مسأله داشت، وارد این حوزه شد.» عضو هیأت‌مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری ایران ادامه داد: «وضعیت نابسامان موجود در این مناطق و عدم وجود خدمات شهری باعث می‌شود که نتوانیم انتظار یک شهروند سالم را از افراد ساکن در این مناطق داشته باشیم و بنابراین آسیب‌هایی در این مناطق رشد می‌کند که وارد شهرها نیز شده و به کل جامعه سرایت می‌کند.» به گفته او: «این درحالی است که ۵۶درصد بسیاری از افراد ساکن در این مناطق مستأجر هستند و حتی توان خرید منزل در این مناطق هم برایشان مقدور نیست. همچنین ۳۱درصد مستأجران در این مناطق را جوانان تشکیل می‌دهند.» روستا در ادامه یکی از دلایل عمده حاشیه‌نشینی را مهاجرت دانست: «بسیاری از افراد برای کار یا امور دیگر به شهرهای بزرگ مهاجرت می‌کنند و این موضوع تناسب جنسیتی در شهرها را برهم زده و در برخی شهرها مانند قزوین، رشت، البرز و یزد شاهد افزایش تعداد زنان نسبت به مردان هستیم که این خود مشکلاتی درپی دارد.» او ادامه داد: «۸۲درصد جوانان ساکن در این اقامتگاه‌ها زیر دیپلم هستند، یک‌درصد دارای ناتوانی جسمی و معلولیت هستند، ۱.۵درصد مشکلات جسمی و روانی دارند و همچنین مطابق نیازسنجی صورت گرفته ۹۵درصد این افراد در بدترین وضع گذراندن اوقات فراغت به سر می‌برند. بیشترین آسیب‌های اجتماعی موجود در این مناطق شامل آزار و اذیت همسایگان، مصرف موادمخدر، توزیع موادمخدر، توزیع مشروبات الکی و سرقت از منازل و مغازه‌هاست و باید تأکید کنم که این آسیب‌ها تنها متوجه این مناطق نیست و دامنگیر ساکنین شهرها هم می‌شود.» «فریدون همتی»، استاندار قزوین یکی دیگر از سخنرانان این جلسه بود. او ابتدای سخنانش گفت: «قزوین به‌عنوان یک استان مهاجرپذیر همواره میانگین نرخ مشارکت کاری بیشتری نسبت به میانگین کل کشور داشته و مطابق مطالعات انجام‌شده نرخ بیکاری در‌سال ۹۴ در این استان ۱۱.۷درصد تعیین شده که نسبت به سال ۹۳ کاهش ۲درصدی داشته است.» استاندار قزوین با بیان این‌که مطابق بررسی‌ها ۲۴هزار معتاد در استان قزوین وجود دارد که بیشتر این افراد جزو قشر کارگر هستند، گفت: «تمامی این افراد جمع‌آوری شده‌اند و قرار است در یک دوره ۲ تا ۳ماهه ترک داده شوند و همچنین در یک دوره ۲ تا ۳ماهه بعد از ترک به مراکز فنی و حرفه معرفی و تحت مراقبت آموزش‌های لازم برای ورود به بازار کار را بیاموزند.»