مجتبی پارسا| اکثریت مردم بریتانیا تصمیم خود را به خروج از اتحادیه اروپا گرفتند.  با وجود آن‌که آخرین نظرسنجی‌های قبل از رفراندوم، موافقان و مخالفان خروج از اتحادیه اروپا را در موضعی تقریبا برابر نشان می‌داد، اما در نهایت موافقان با اختلاف 4‌درصد (270‌هزار نفر)، پیروز شدند و تصمیم بر خروج انگلستان تثبیت شد. نسبت موافقان خروج از اتحادیه اروپا به مخالفان خروج 52‌درصد به 48 درصد (با مشارکت 72 درصدی) است.  (طبق آمار منتشرشده، بیش از 46‌میلیون نفر برای شرکت در همه‌پرسی عضویت در اتحادیه اروپا ثبت‌نام کرده‌ بودند). در لندن ساکنان ۲۸ ناحیه رأی به ماندن در اتحادیه اروپا دادند و تنها ۵ ناحیه خواستار ترک اتحادیه اروپا شدند.  
توزیع جغرافیایی آرا در سطح بریتانیا یکسان نبوده است؛ اکثر رأی‌دهندگان در اسکاتلند به ماندن در اتحادیه اروپا رأی داده‌اند در حالی‌که در بقیه بریتانیا، اکثریت خواستار خروج از اتحادیه بوده‌اند.  نیکلا استرجن، وزیر اول اسکاتلند گفته است که نتیجه همه‌پرسی نشان می‌دهد که «اکثر مردم کشورش» خواهان عضویت در اتحادیه اروپا هستند.  برخی ناظران این اظهارات را تصمیم به برگزاری همه‌پرسی دیگری در مورد استقلال اسکاتلند از بریتانیا تعبیر کرده‌اند.
تصمیم تاریخی بریتانیا برای پایان دادن به رابطه 43 ساله عشق و نفرت با اتحادیه اروپا، نشان‌دهنده نقطه عطفی در تاریخ بریتانیا است.  به گزارش گاردین، حتی مرگ جو کاکس، نماینده مخالف خروج از اتحادیه اروپا نتوانست جز ایجاد آرامش موقت در پایگاه موافقان خروج، کمک بیشتری بکند. با این فرض که هیچ راه بازگشتی وجود ندارد، چنین تصمیمی مثل یک بمب خوشه‌ای، بریتانیا را با عواقب سیاسی، ساختاری، دیپلماتیک و اقتصادی، برای یک دهه یا بیشتر، مواجه خواهد کرد.
در پی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، ارزش واحد پول پوند این کشور با کاهش 11 درصدی، به پایین‌ترین میزان خود طی 30‌سال گذشته رسید.  ارزش پوند انگلیس از 1. 40 دلار به 1. 35 دلار سقوط کرد. پوند 31‌سال قبل و در زمان مارگارت تاچر، نخست‌وزیر پیشین انگلیس و رونالد ریگان، رئیس‌جمهوری اسبق آمریکا به این میزان سقوط کرده بود.  ارزش پوند همچنین به سقوط خود ادامه داد و یک ساعت بعد از آن ارزش هر پوند به  1. 32 دلار رسید.
رأی مردم بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپا باعث نگرانی در مورد تقویت موضع مخالفان عضویت در اتحادیه در سایر کشورهای عضو و درخواست آنان برای برگزاری همه‌پرسی مشابه شده است.  احزاب و سیاستمداران مخالف اتحادیه اروپا در بسیاری از کشورهای عضو از تصمیم مردم بریتانیا استقبال کرده و آن را ستوده‌اند.  در ایرلند شمالی، رهبر حزب شین فین، حزب طرفدار وحدت ایرلند شمالی و جمهوری ایرلند گفته است كه نتیجه این همه‌پرسی درخواست شین فین برای برگزاری همه‌پرسی در مورد آینده ایرلند شمالی را تقویت می‌کند.  ایرلند شمالی تنها بخشی از بریتانیا است که مرز خاکی مشترک با یکی دیگر از کشورهای عضو اتحادیه اروپا (جمهوری ایرلند) دارد و هیچ معلوم نیست که خروج انگلستان از اتحادیه چه نتایجی بر رابطه این دو همسایه که قرابت بسیار زیادی با یکدیگر دارند، خواهد داشت.
نتیجه همه‌پرسی برای بسیاری از طرفداران ادامه عضویت بریتانیا در اتحادیه اروپا غیرمترقبه بوده است.  در میان واکنش این گروه، اظهارنظر جی.‌کی.‌رولینگ، نویسنده داستان‌های هری‌پاتر جالب بوده است. او که از طرفداران ادامه عضویت بود، گفته است:   «هیچ‌ وقت مثل حالا نمی‌خواستم قدرت جادویی داشته باشم. »
استعفای کامرون
اتفاق مهم بعد از اعلام نتایج نهایی رفراندوم، استعفای دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس بود که خود او از آن به «احترام به اراده مردم» یاد کرد. دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس در کنفرانسی خبری که به همراه همسرش در مقابل دفتر نخست‌وزیری برگزار کرد با بیان این‌که باید به اراده مردم انگلیس احترام گذاشت، گفت: برگزاری این همه‌پرسی تصمیمی نبود که به آسانی گرفته شود و بالغ بر 33‌میلیون نفر در سراسر بریتانیا حرفشان را در این همه‌پرسي زدند و ما باید مفتخر باشیم به این‌که به مردم در یک چنین تصمیم‌های بزرگی اعتماد می‌کنیم.  گاهی اوقات کار درست این است که از خود مردم بخواهیم که تصمیم‌گیری کنند.
نخست وزیر انگلیس ادامه داد: اگر چه ترک اتحادیه اروپا مسیری نبود که من توصیه کرده باشم اما من قبلا هم گفته‌ام که انگلیس در خارج از اتحادیه اروپا نیز می‌تواند زنده بماند.  وی با اشاره به این‌که همه تلاشش را خواهد کرد تا به انگلیس برای پیدا کردن مسیرش کمک کند، گفت: من عاشق این کشور هستم و از این‌که به آن خدمت کرده‌ام به خودم افتخار می‌کند.  این درست نیست که من کاپیتان کشتی انگلیس باشم چرا که مردم انگلیس یک تصمیم خیلی صریح گرفتند تا مسیری متفاوت از آن چیزی که من حمایت می‌کردم در پیش بگیرند.
دیوید کامرون در سخنرانی خود، بازگرداندن قدرت اقتصادي را مهم‌ترین کار دانست: «من اعتقاد دارم که ما قدم‌های بزرگی را با کمک بی‌سابقه مردم برای اصلاحات رفاه، تحصیلات، بهبود وضع مردم برای زندگی، ساخت جامعه‌ای بزرگ‌تر و قوی‌تر، تعهد به قول و قرارهایمان در مورد فقیرترین مردمان جهان برداشته‌ایم؛ اما از همه اینها مهم‌تر بازگرداندن قدرت اقتصادی بریتانیا است».
با این حال، دیوید کامرون که در 6 سال گذشته ریاست دولت را برعهده داشته در سه ماه آینده به کار خود به‌عنوان نخست‌وزیر ادامه خواهد داد. بوریس جانسون (شهردار سابق لندن و حامی برگزیت) ممکن است در پی اعلام استعفای دراماتیک دیوید کامرون، نخست‌وزیر بعدی انگلیس شود؛ هر چند که کامرون تا سه ماه آینده نخست‌وزیر باقی خواهد ماند تا به حزب محافظه‌کار اجازه دهد رهبر جدیدی را انتخاب کند و همچنین بازارها نیز آرامش داشته باشند. جانسون بیشترین شانس را برای انتخاب شدن از سوی حزب محافظه‌کار به‌عنوان رهبر این حزب و متعاقب آن نخست‌وزیر بعدی انگلیس دارد. با این حال او تا پایان کار دولت محافظه‌کاران انگلیس دو ‌سال دشوار را پیش رو دارد؛ چرا که باید به رهبری مذاکرات به منظور ایجاد روابطی جدید با اتحادیه اروپا بپردازد.
واکنش‌های جهانی به نتیجه رفراندوم
جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر و از طرفداران ادامه حضور انگلیس در اتحادیه اروپا در واکنش به رأی اکثریت مردم به برگزیت اعلام کرد که خواستار آغاز هرچه سریع‌تر روند خروج انگلیس از اتحادیه اروپا است.  به گزارش ایرنا، کوربین با بیان این‌که «بسیاری از مردم انگلیس از سیاست‌های ریاضتی خسته و عصبانی هستند» خواستار اجرای هرچه سریع‌تر اصل 50 اتحادیه اروپا مبنی بر خروج انگلیس از اتحادیه اروپا شد.
«تیم فارون» رهبر حزب لیبرال دموکرات نیز در واکنش به نتیجه همه‌پرسی روز گذشته گفت: این زخم ناشی از سیاست‌های خود خواسته کامرون است. این یک شکست سیاسی برای او است.  وی تصریح کرد که سیاست‌های منفعت‌طلبانه احزاب کارگر و محافظه‌کار سبب شده تا کشور به پرتگاه سقوط پیش رود.
تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین انگلیس نیز با بیان این‌که نمی‌توان کشور را به عقب بازگرداند و هیچ راه خروجی برای آن وجود ندارد.  گفت:  «من برای کشورم، اروپا و جهان ناراحت هستم؛ نیاز است که شرایط را در کشور باثبات كنيم».
او همچنین گفت پاسخ به فشارهای ناشی از جهانی ‌شدن بر کشور این نیست که خودمان را منزوی كنيم.
وی در همین حال از «جرمی کوربین» رهبر حزب کارگر به دلیل عدم توانایی‌اش در قانع کردن رأی‌دهندگان طرفدار این حزب به حمایت از ادامه حضور انگلیس در اتحادیه اروپا انتقاد کرد. بلر در واکنش به تصمیم کامرون به استعفا گفت: تصمیم او برای ادامه حضور در مقام نخست‌وزیری تا اکتبر آینده که با هدف تلاش برای باثبات‌سازی کشور صورت می‌گیرد، کار درستی بوده است.
مارتین شولتز، رئیس پارلمان اروپا نیز گفت: ما به این نتیجه احترام می‌گذاریم زمان آن رسیده که ما مسئولانه و با جدیت رفتار کنیم. دیوید کامرون مسئولیت‌هایش را در قبال کشورش دارد و ما نیز مسئولیت‌هایمان را در قبال آینده اتحادیه اروپا داریم.  می‌توانید ببینید که در بازارها چه اتفاقی برای واحد پول انگلیس در حال رخ دادن است.  من نمی‌خواهم این اتفاق برای واحد پول یورو نیز بیفتد.
فیلیپ‌ هاموند، وزیر خارجه انگلیس در واکنش به نتیجه همه‌پرسی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا را «بهت‌آور و ناامیدکننده» خواند و گفت كه دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس به فعالیت خود در این سمت همچنان ادامه خواهد داد. وزیر خارجه انگلیس با بیان این‌که خروج این کشور از اتحادیه اروپا «ناراحت‌کننده» است، گفت اما اروپا باقی می‌ماند. وی تأکید کرد که اقتصاد انگلیس با چالش‌های بزرگی مواجه خواهد شد.
ژان مارک آیرو، وزیر امور خارجه فرانسه اظهار کرد: فرانسه از بابت تصمیم انگلیس برای ترک اتحادیه اروپا متأسف بوده و خواهان حفظ اتحادیه اروپا ضمن احترام به انتخاب مردم انگلیس است. از سوی دیگر فرانک والتر اشتاینمایر، وزیر خارجه آلمان نیز گفت: نتایج همه‌پرسی انگلیس حقیقتا هشدار‌دهنده است.  این یک روز غم‌بار برای اروپا و انگلیس است.
علاوه بر اشتاین‌مایر، زیگمار گابریل، معاون صدر اعظم آلمان نیز در واکنش به این نتیجه فقط به گفتن این جمله کوتاه بسنده کرد:   لعنتی! روز بدی برای اروپا بود.  وزارت امور خارجه ژاپن نیز اعلام کرد: نتایج همه‌پرسی خروج از اتحادیه اروپا در انگلیس تاسف‌بار است و تبعاتی را در پی خواهد داشت. این در حالی است که سباستین کورتز، وزیر امور خارجه اتریش نیز در واکنش به نتیجه همه‌پرسی پنجشنبه در انگلیس هشدار داد: نمی‌توان ایجاد تأثیر دومینو ناشی از این همه‌پرسی بر کشورهای دیگر را رد کرد. وی گفت: اتحادیه اروپا به‌عنوان یک کلیت از این وضع زنده بیرون خواهد آمد.
نیکولا استورجن، وزیر اول اسکاتلند نیز گفت: با این همه‌پرسی مشخص شد که مردم اسکاتلند بعد از آن‌که همه 32 حوزه این کشور به اکثریت آرا به باقی ماندن در اتحادیه اروپا رأی دادند آینده خود را در تداوم عضویت در این اتحادیه می‌بینند. این در حالی است که در حوزه‌های رأی‌گیری شهر لندن نیز اکثریت آرا با 60‌درصد مربوط به باقی ماندن در اتحادیه اروپا بود. به غیر از این دو منطقه و همچنین ایرلند شمالی هیچ منطقه دیگری در بریتانیا به نفع باقی ماندن در اتحادیه اروپا رأی نداده است.
فرانسوا اولاند در واکنش به تصمیم انگلیس برای خروج از اتحادیه اروپا گفت: مذاکرات خروج انگلیس از این اتحادیه باید هر چه سریع‌تر برگزار شود. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهوری فرانسه به دنبال رأی انگلیسی‌ها به خروج از اتحادیه اروپا گفت: این اتفاق به‌عنوان نخستين خروج یک کشور عضو از اتحادیه 28 کشوری اروپا عمیقا قاره اروپا را به چالش می‌کشد. وی همچنين گفت که از بابت نتیجه همه‌پرسی روز پنجشنبه انگلیس عمیقا متاسف است؛ اما به رأی اکثریت احترام می‌گذارد.

مراحل خروج انگلیس از اتحادیه اروپا

براساس ماده 50 معاهده اتحادیه اروپا انگلیس برای خروج رسمی از اتحادیه باید مراحلی را طی کند. نخستین مرحله این است که شورای اتحادیه اروپا نسبت به قصد خروج انگلیس از اتحادیه رسما مطلع می‌شود. در ماده 50 البته ذکر نشده است که این اعلام چه زمانی باید صورت بگیرد و مشخص نیست که انگلیس از چه زمانی روند خروج را آغاز خواهد کرد.
مرحله 1: آغاز مذاکرات انگلیس و اتحادیه اروپا
در مدت زمان این مذاکرات، انگلیس همچنان باید به قوانین اتحادیه اروپا پایبند بماند. اما نمایندگان انگلیس در شورای اروپا مجبور نیستند در مذاکرات و روند رای گیری برای خروج انگلیس از اتحادیه شرکت کنند.
مرحله 2: هر دو طرف شرایط را می‌پذیرند
دو نهاد قانون‌گذاری اتحادیه اروپا که عبارتند از پارلمان اروپا و شورای اتحادیه اروپا باید این مسئله را به رای بگذارند. پارلمان اروپا که بیش از 700 نماینده دارد باید به توافق انگلیس و شورای اروپا رای دهد.
مرحله 3: آغاز مدت زمان 2 ساله
برای تکمیل روند خروج، انگلیس و اتحادیه اروپا دو سال وقت دارند این زمان به محض اطلاع رسمی شورای اروپا از تصمیم انگلیس آغاز می‌شود. البته مدت این دو سال قابل تمدید است اما در این خصوص باید توافقی در شورای اروپا صورت بگیرد.
مرحله 4: پایان عضویت انگلیس در اتحادیه
پس از پایان یافتن زمان دو ساله، انگلیس دیگر نمی تواند از مزایای عضویت در اتحادیه اروپا استفاده کند. اگر میان انگلیس و اتحادیه اروپا توافقنامه تجاری خاصی در این مدت زمان امضا نشود، هزینه تجارت با انگلیس به شدت افزایش خواهد یافت.

مخاطرات خروج انگلیس از اتحادیه اروپا

خروج انگلیس از اتحادیه اروپا سطحی از بی‌ثباتی را در اتحادیه اروپا حاکم خواهد کرد که می‌تواند تاثیرات منفی بر اقتصاد این اتحادیه بگذارد. برخی از کشورهای عضو اتحادیه با چالش‌های ناشی از خروج انگلیس نظیر کاهش شدید صادرات و افزایش تردید افکار عمومی به اتحادیه اروپا مواجه خواهند شد.

تردید نسبت به کارآمدی اتحادیه اروپا

کشورهایی که در آنها شدت تردید نسبت به کارآمدی اتحادیه اروپا بیشتر است با مخاطره افزایش بیشتر مطالبات برای خروج از اتحادیه مواجه خواهند شد. احزاب میانه‌رو از این پس بیشتر تحت فشار احزاب مخالف اتحادیه اروپا قرار خواهند گرفت. ممکن است دولت‌ها یا گروه‌های اپوزیسیون در کشورهایی که چنین شرایطی دارند، درخواست برگزاری رفراندوم ماندن یا خروج از اتحادیه اروپا را مطرح کنند.

مخاطرات  مالی

کشورهایی که کسری بودجه و بدهی زیادی دارند و سیستم بانکی آنها نیز شکننده و بی‌ثبات است یا این‌که دولت‌هایشان ثبات سیاسی لازم را ندارد، ممکن است بعد از خروج انگلیس از اتحادیه با فشار اقتصادی زیادی مواجه شوند. برخی از مراکز ارایه خدمات مالی و کشورهایی که با انگلیس روابط اقتصادی زیادی در چارچوب سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم داشته‌اند، ممکن است آسیب بیشتری ببینند.

مخاطرات اقتصادی

کشورهایی که اقتصادشان وابستگی زیادی به صادرات کالا به انگلیس دارد، با خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و به‌تبع آن خروج انگلیس از بازار مشترک اتحادیه اروپا با چالش‌های اقتصادی زیادی مواجه خواهند شد، چرا که هزینه صادرات به انگلیس در این کشورها افزایش خواهد یافت.

بی‌ثباتی سیاسی

کشورهایی که دولت‌هایشان ثبات سیاسی زیادی ندارد و از دولت‌های ائتلافی با ائتلافی شکننده برخوردار است یا کشورهایی که در انتظار برگزاری انتخابات سراسری و پارلمانی هستند، از بی‌ثباتی ناشی از خروج انگلیس از اتحادیه آسیب بیشتری می‌بینند و این آسیب‌های سیاسی می‌تواند به مخاطرات مالی و اقتصادی در اتحادیه دامن بزند.