الناز محمدی| یک انتخابات ویژه با نتایج ویژه. جمعه‌ای که گذشت ایرانی‌ها با پای صندوق رفتن و رأی دادنشان به نامزدهای دهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی، یک‌بار دیگر نشان دادند که هنوز هم می‌توانند شگفتی‌ساز باشند؛ شگفتی‌ای که حالا و با راه پیدا کردن 15 زن به مجلس و احتمال اضافه شدن 6 زن دیگر در دور دوم این انتخابات، نقل زبان‌ها شده است.
خرداد‌ سال آینده که بیاید، مجلسی در ایران تشکیل خواهد شد که بعد از سال‌ها تعداد فراکسیون زنانش، رکورد حضور زنان در همه ادوار مجلس را شکسته است. این برای دومین‌بار است که بعد از مجلس پنجم، 15 زن به مجلس راه یافته‌اند و تعدادی هم به دور دوم انتخابات رفته‌اند تا اگر باز هم مردم به آنها رأی دهند، تعداد زنان مجلس دهم کمتر از 20 نفر نباشد. این درحالی است که سابقه حضور زنان در مجالس قبلی متفاوت است. در مجلس اول فقط چهار نماینده از 327 نماینده زن بودند که این تعداد در مجلس دوم و سوم هم تکرار شد اما در مجلس چهارم تعداد نمایندگان حاضر در مجلس رشد بیش از دوبرابر داشت و مردم 9 زن را به مجلس فرستادند. در مجلس پنجم که رکورددار حضور زنان بود هم 15 نماینده زن از 277 نماینده حضور داشتند که این تعداد در مجلس ششم و هفتم به عدد 13 کاهش پیدا کرد. در مجلس هشتم هم هشت نماینده زن در مجلس حضور داشتند و این تعداد در مجلس نهم به 9 نفر رسید. حالا پس از اعلام نتایج انتخابات مشخص شده که 15 زن به مجلس راه یافته‌اند و هشت نماینده هم به مرحله دوم رفته‌اند.
اما در روزهای گذشته و در کنار همه حرف و حدیث‌ها و حتی جوک‌ها و شوخی‌های مردم درباره نمایندگان راه‌یافته به مجلس دهم، راه یافتن 15 زن با گرایش‌های متفاوت با اعضای قبلی فراکسیون زنان مجلس هم خبرساز شده است؛ حالا تعداد زیادی از ایرانی‌ها این موضوع را به فال نیک می‌گیرند و می‌گویند این 15 نفر که هشت نفر آنها عضو فهرست امید در تهران‌اند، می‌توانند در سر و سامان بخشیدن به وضع زنان موثرتر باشند و در مقابل، عده‌ای می‌گویند که کمیت مهم نیست و نمی‌توان چندان امیدی به افزایش تعداد زنان در مجلس داشت و باید عملکرد واقعی آنها را در مجلس بررسی کرد.
این موضوع مثل همیشه به بحث‌های ایرانی‌ها در شبکه‌های اجتماعی هم وارد شده و بعد از گذشت هفت روز از انتخابات، خیلی‌ها در این‌باره صحبت می‌کند. این بحث و نظرها در چند روز گذشته با انتشار سخنان جنجالی «نادر قاضی‌پور»، نماینده ارومیه در مجلس درباره حضور زنان در مجلس، چندبرابر شده است. «گلشن» یکی از کسانی است که با منتشر کردن تصویری از صحن مجلس، شادی‌اش را از ورود 15 زن به مجلس دهم نشان داده است: «ورود 15 نماینده زن به مجلس آینده بی‌شک تحول مثبتی است. به‌عنوان یک زن و یک شهروند ایرانی امیدوارم که این خانم‌ها در جهت تحقق خواسته‌های مردم و به‌ویژه پیگیری مطالبات زنان جامعه امروز ایران قدم‌های مثبت و تاثیرگذاری بردارند.»  «امیر» هم در این‌باره نوشته است: «احسنت به مردم تهران. واقعا مردمش فوق‌العاده‌اند. ‌هزار لايك به تهرانيا.» «زهره» هم درباره حضور بیشتر زنان در مجلس شورای اسلامی، این‌طور نظر داده است: «زنان نیمی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند. 68 درصد جمعیت را جوانان تشکیل می‌دهند. وجود 15 زن در بین 290 نماینده مجلس که باید علل آن بررسی شود اما با یک دید کلی و حساب سرانگشتی دو دلیل عمده برای این سهم اندک زنان در مراکز مهم تصمیم‌گیری وجود دارد: 1.قوانین نوشته و نانوشته مانع از حضور موثر زنان به اصطلاح دیوار شیشه‌ای 2.تسلط فرهنگ مردسالاری در زندگی روزمره ایرانیان اعم از زن و مرد. جالب است که بسیاری از هموطنان عزیزم به این حضور بسیار بسیار اندک زنان و جوانان هم اعتراض دارند و برنمی‌تابند. این یعنی یک مشکل بزرگ فرهنگی.»
رفع مشکلات زنان؛ خواسته‌ای از زنان نماینده یا همه نمایندگان؟
در روزهای گذشته اما این بحث بیشتر از همیشه مطرح شده است که با افزایش تعداد زنان نماینده در مجلس دهم که بیشترشان گرایش‌های اصلاح‌طلبی دارند، آیا باید انتظار بیشتری برای پیگیری مسائل زنان ایرانی داشت یا نه؛ موضوعی که البته چند ماه قبل از برگزاری انتخابات و با تشکیل کمپینی با نام «تغییر چهره مردانه مجلس» هم مطرح شد.
از طرف دیگر حالا غیر از مردم، کم‌کم این مسئولان هم هستند که با توجه به تغییر ترکیب مجلس دهم از نمایندگان آن و به‌ویژه نمایندگان زن می‌خواهند که به وضع حقوقی زنان ایرانی بیشتر از همیشه رسیدگی کنند.
«شهیندخت مولاوردی»، معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده یکی از آنهاست. او دیروز در این‌باره گفته است: «نمایندگان مجلس شورای اسلامی در دوره دهم باید قوانینی متناسب با واقعیت‌های خانواده‌های ایرانی تصویب کنند. با ترکیبی که نمایندگان مجلس شورای اسلامی از گرایش‌ها و سلایق‌ مختلف سیاسی و فکری در دوره دهم دارند، امیدواریم متناسب با واقعیت‌های جامعه و خانواده‌های امروزی ایرانی، قوانینی کارآمد به تصویب برسانند.»
به گفته او: «همچنین زنانی که به مجلس شورای اسلامی راه یافته‌اند باید بیشترین تلاش را برای استیفای حقوق زنان داشته باشند و باید تلاش مضاعفی از خود نشان دهند زیرا مردم به آنها اعتماد کردند و رأی دادند.» مولاوردی با بیان این‌که حدود 15 نماینده زن به‌طور قطعی وارد مجلس شدند، گفته است: «شش تا هفت نفر از زنان نیز برای ورود به مجلس دهم در دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی رقابت خواهند کرد تا به خانه ملت راه یابند تا شاید بتوانند در استیفای حقوق قانونی زنان گام‌های اساسی بردارند.» معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده، مشارکت مردم به‌ویژه بانوان در دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری را بسیار عالی دانسته است: «زنان راه‌یافته به مجلس شورای اسلامی در دوره دهم می‌توانند فعالیت‌های جدی از بعد قانون‌گذاری داشته باشند. پیگیری اجرای قوانین و سیاست کلی برنامه ششم توسعه که مربوط به استیفای حقوق شرعی و قانونی زنان است نیز می‌تواند یکی از برنامه‌های نمایندگان مجلس آتی باشد.» معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده از نمایندگان زن خواسته فقط به حضور در جلسات بسنده نکنند: «زنانی که وارد مجلس می‌شوند چون با وضع جامعه آشناترند و با بدنه جامعه زنان در برنامه‌های خود ارتباط دارند، فقط به حضور در جلسات و پشت درهای بسته اکتفا نکنند، بلکه با حضور در میان زنان و گرفتن بازخورد از نظرات و دیدگاه‌های آنان متناسب با مطالبات و خواست‌ها و اقتضائات زمانه، مبادرت به رفع مشکلات موجود این قشر از جامعه کنند.»
کمیت مهم است یا کیفیت
اما در میان فعالان حقوق زنان هم درباره این‌که آیا حضور بیشتر زنان در مجلس به نفع زنان ایرانی تمام خواهد شد یا نه، اختلاف وجود دارد.
«توران ولی‌مراد»، دبیر ائتلاف اسلامی زنان در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «قاعدتا موضوعی که ما از مراکز اصلی نظام یعنی دولت، مجلس و نهادهای تصمیم‌گیر مثل شوراها می‌خواهیم این است که مشکلات و معضلات بر سر راه زنان و خانواده‌ها را درست شناسایی و بعد در جهت رفعش متناسب با شأن دستگاه اقدام کنند. موضوع این است که بیشتر زنانی که حالا به مجلس دهم راه پیدا کرده‌اند، چندان سابقه فعالیتی در حوزه زنان و خانواده ندارند و این موضوعی نیست که ما را به آینده روشن امیدوار کند. الان زنانی که رأی آورده‌اند، نسبتشان در جریان اصلاح‌طلب بیشتر است، مستقل‌ها هم بوده‌اند و تعدادی هم دور دومی شده‌اند. زنانی که از استان تهران بوده‌اند، هیچ‌کدام غیر از یکی، دو نفر، سابقه‌ای در حوزه امور زنان نداشته‌اند. حتی در دانشگاه هم فعال نبوده‌اند و حالا به دلیل مناسبات حزبی بوده یا غیره، به مجلس راه پیدا کرده‌اند، خب چه توقعی می‌توانیم از آنها داشته باشیم.» او ادامه می‌دهد: «ما از زنان نماینده می‌خواهیم که بازی نخورند و کاری کنند که از بالا به آنها جهت ندهند. کلیدی‌ترین راهکار برای انجام کار در حوزه زنان و خانواده،  شناخت دقیق جریان‌ها و بعد انجام کار متناسب با واقعیت موجود است. ما انتظار معجره نداریم. من فکر می‌کنم کار خانم‌ها جلودارزاده و مافی به شدت سخت خواهد بود به این دلیل که با شناختی که از این عزیزان است، آنها دغدغه مسائل زنان را دارند و حالا این‌که  بتوانند مطالبات زنان را از مجلس بر مدار صحیح حفظ کنند و جریان‌های سیاسی چیزی را به آنها تحمیل نکنند، سخت است.»
ولی‌مراد معتقد است: «اساسی‌ترین وظیفه مجلس نظارت بر عملکرد دولت در حوزه زنان است. باید افکار را مدیریت‌شده جلو ببرند. ما نمی‌خواهیم از مسائل زنان بهره‌برداری سیاسی شود. ما فعالان مدنی بر مبنای برخورد فراجناحی در حوزه زنان آماده هرگونه تعامل با مجلس هستیم. امیدوارم نمایندگان هم بتوانند از وجود فعالان مدنی استفاده کنند چون هدف ما رفع مشکلات و آسیب‌های زنان به صورت فراجناحی است.»
«زهرا نژادبهرام»، فعال حوزه زنان و دبیر شورای اطلاع‌رسانی مرکز امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری هم در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید که افزایش تعداد نمایندگان زن در مجلس دهم را باید به فال نیک گرفت: «این موضوع، موید مشارکت زنان در عرصه تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و ناشی از هدف‌گذاری درست دولت است و تلاشی که زنان انجام دادند. حضور زنان در هر دستگاه و جایگاهی، موید پیشرفت و متناسب با اهداف هزاره سوم است. موضوع دیگر این است که در حوزه مدیریت سیاسی نتوانستیم رقم مناسبی داشته باشیم اما در حوزه انتخاباتی این یک پیروزی برای جامعه زنان است. من معتقدم اگر بخواهیم خواسته‌های زنان را فقط به زنان نماینده محدود کنیم، درست نیست. زنان هم عضوی از جامعه ایران هستند. این یک اشتباه استراتژیک است که مثلا موضوع بیکاری زنان را فقط متعلق به زنان نماینده بدانیم بلکه این موضوع متعلق به همه نمایندگان ملت ایران است.» او ادامه می‌دهد: «رقم بالای 25‌درصدی بیکاری زنان خیلی نگران‌کننده است. نمایندگان زن به دلیل جنسیتشان می‌توانند در مجلس نسبت به مسائل زنان حساس‌تر عمل کنند و از این جهت انتظار بر این است که توجه به مسائل حقوق زنان را به‌عنوان یک پدیده عام در مجلس جا بیندازند تا این موضوع از نظر اختصاصی زنان نماینده خارج شود و به مسأله اصلی نمایندگان تبدیل شود. باید حساسیت عمومی در این‌باره وجود داشته باشد و نباید فرقی بین زنان و مردان باشد.» این فعال حقوق زنان مسائل اصلی امروز زنان را بهداشت و سلامت، اشتغال و عدالت جنسیتی می‌داند: «باید این مسأله عام نمایندگان باشد و همه موکلان این نمایندگان از آنها انتظار دارند که به این مسائل توجه کنند.»
«ثریا عزیزپناه» فعال حقوق زنان و عضو هیأت‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: این‌که تعداد زنان نماینده در مجلس دهم بیشتر شده، اتفاق خوبی است ولی موضوع فقط کمیت نیست: «همیشه در انتخابات درباره سهم زنان، تبعیض مثبت و... صحبت می‌شود. تا جایی که من می‌دانم مجلس پنجم 15 نماینده زن داشته و در مجلس نهم 9 زن بوده‌اند و الان دوباره مجلس دهم 15 نماینده زن دارد. به نظر من این ایفای نقش است که مهم است. ما به دنبال اراده و نگرشی هستیم که به مسائل زنان و کودکان توجه جدی داشته باشد و درصدد گذراندن قوانینی برای شرایط زیستی این گروه باشند. اگر زنان نماینده بتوانند چنین کاری را در مجلس دهم انجام دهند، بسیار مثبت است.» او ادامه می‌دهد: «زنانی که در این فهرست‌ها هستند چندان امتحانی پس نداده‌اند هرچند به جناح‌های مشخصی تعلق دارند. اما چون برنامه مشخصی عنوان نشده، مشخص نیست آیا در حوزه زنان و کودکان برنامه خاصی دارند تا بعد از 6 ماه و یک‌سال طبق آن سراغشان برویم و بگوییم توجه کردید یا نکردید. موضوع مهم این است که زنان در هیچ‌یک از این دوره‌های 9 گانه مجلس قادر نبودند اقلیت قدرتمندی را تشکیل دهند و حول محور مطالبات جامعه، نتوانستند لابی‌ای کنند یا با توسل به ابزارها و روش‌ها قوانینی را بگذرانند که بگوییم زنانی که در مجلس بودند، توانستند در فرآیند خوبی باشند. موضوع این است که متاسفانه اغلب کسانی که به مجلس راه پیدا کردند، این مسائل جزو اولویت‌هایشان نبوده است؛ یعنی توجه به حقوق زنان و کودکان و توجه قانونی و توجه جدی به مسائل معیشتی زنان. این اراده فعلا وجود نداشته است و آن بخش مردانه مجلس توانسته در مجلس به صورت ابزار قدرتمندی عمل کند.»  عزیزپناه معتقد است: «شما به این توجه کنید که زنان در 9 دوره قانون‌گذاری چقدر صحبت کردند؟ چقدر ابراز نظر کردند؟ من معتقدم در دوره‌های گذشته مجلس، نمایندگان زن بیش از حد نمایندگان منکوب بخش سنتی جامعه ایران بوده‌اند؛ حتی در صحبت کردن، یعنی پیروی از آن بخشی که زنان را ساکت می‌خواهد. ما در مجالس قانون‌گذار باید دنبال تقدیم لوایح و ظرفیت‌هایی باشیم که یک قدم جلوتر از عرف و آداب جامعه باشد. به نظر می‌آید اگر زنان دیگری به مجلس دهم راه پیدا کنند یک ویژگی خواهد داشت که رکورد مجلس پنجم را خواهد شکست. باید بنشینیم و ببینیم و بشنویم که چه صدایی از زبان نماینده مجلس به گوش جامعه زنان می‌رسد.» این فعال حقوق کودکان می‌گوید: «زنان جامعه از زنان مجلس مشارکت فعال می‌خواهند. حتی در مجلس نهم توصیه زنان مجلس که روی صندلی نشسته بودند این بود که اگر زنان در خانه بنشینند بهتر است، این نشان می‌دهد که او به اشتباه آنجا نشسته است. با این نگرش‌ها نمی‌توان کاری صورت داد یعنی اگر نماینده ایجاد ظریف نکند، لابی‌گری بلد نباشد و فراتر از خواست مردانه مسلط نرود، نمی‌تواند چندان انتظاری از او داشت. باید ببینیم چگونه‌صدایی از این زنان نماینده به گوش می‌رسد. زنانی که الان رفته‌اند چندان شناخته شده نیستند، غیر از خانم جلودارزاده و باید ببینیم چه کار می‌کنند. به‌هرحال ما امیدواریم که این گروه به دلیل میانگین سنی پایین و جنسیتشان از مطالبات زنان و جوانان مطلع باشند.»