شماره ۱۸۵۱ | ۱۳۹۸ سه شنبه ۱۲ آذر
صفحه را ببند
گزارشی از بازار فروش لوازم توانبخشی «دست دوم»
بار گرانی بر شانه معلولان
قیمت صندلی‌های چرخدار اروپایی با بهای خودرو برابری می‌کند بازاری‌ها: واردات دیگر صرفه ندارد، از ذخیره انبار می‌فروشیم

فاطمه صفری| پل کمیل، بزرگراه نواب، درست کنار ساختمان‌هایی که آجر قرمز رنگ دارند، پاساژ دودزده قدیمی‌ای وجود دارد که می‌گویند معدن لوازم توانبخشی است. ساختمان چهارطبقه‌ای را که یک‌دست لوازم توانبخشی و بهداشتی دارد، دود گرفته است، تعدادی از مغاره‌داران کرکره‌ها را پایین داده‌اند و در مغازه‌هایشان نیستند. تعداد مشتری‌ها اندک و بازار در سکوت است. دیری نمی‌پاید که سکوت می‌شکند. مردی به دنبال سمعک ارزان‌قیمت است، بی‌خبر، صدایش را بالا گرفته و از صاحب مغازه راهنمایی می‌خواهد. خسته ‌شده، گوشه‌ای می‌نشیند و آهی می‌کشد: «سمعک ارزان‌قیمت در بازار نیست، اگر هم باشد، میکروفنش زود خراب می‌شود، با این اوضاع بازار کسی هم حاضر نیست آن را تعمیر کند. اول‌ سال میکروفنش 150‌هزار تومان روی دستم گذاشت، حالا هم تعمیر رسیور آن  200‌هزار تومان. مگر خودش یک‌میلیون تومان بیشتر قیمت دارد. باید سمعک جدیدی بخرم تا 6-5سال برایم بماند، نه اینکه هر روز خراب شود. با این بی‌پولی نمی‌دانم چه کار کنم.» در پاساژ تنها یک مغازه برای فروش سمعک وجود دارد. صاحب مغازه  از کمبود تجهیزات پزشکی گلایه دارد: «قیمت سمعک از 800‌هزار تومان شروع می‌شود و تا 6-5‌میلیون تومان هم می‌رسد، بهای باتری سمعک هم از 12‌هزار تومان شروع می‌شود و تا 200هزار تومان.»
بیشتر فروشنده‌های پاساژ زن‌ هستند. آنها می‌گویند «اوضاع بد دلار معلولان را به سمت خرید لوازم دست دوم کشانده است.»  بیشترشان می‌گویند واردات لوازم معلولان با دلار آزاد انجام‌می‌شود و چون واردات با این قیمت‌ها صرفه ندارد، مغازه‌دارها یا اجناس تلنبارشده در انبارشان را می‌فروشند یا لوازم دست دوم در حد نو را از معلولان می‌خرند تا با تعمیر و تمیزکاری و 30-20‌درصد سود به مشتری‌ها بفروشند. آنها توضیح می‌دهند که عرضه لوازم نو در بازار به شدت کم شده است با وجود خدماتی که جمعیت هلال احمر و سازمان بهزیستی به نیازمندان ارائه می‌کند هنوز تعداد زیادی از خانواده معلولان از شهرستان‌های دیگر به تهران سفرکنند تا بتوانند لوازم مورد نیازشان را پیدا و خریداری کنند.
صندلی چرخدار به قیمت خودرو
ویلچر بیشتر از هر کالای دیگری در دسترس است، اما قیمت‌ها سنگین هستند، چنان‌که گاهی قیمت ویلچر به اندازه بهای خودرو می‌رسد. ویلچرهای این پاساژ قیمت‌شان  از 700هزار تومان شروع می‌شود و به 75‌میلیون تومان هم می‌رسد. سپیده یکی از مشتریانی است که به دلیل استفاده از انواع ویلچر خوب به بازار و کیفیت اجناس آشناست: «قیمت ویلچر برقی بالاست، اما عمر مفید و طولانی هم دارد، دست‌کم 12‌سال به بالا عمر می‌کند.» او بیشتر مشکل تعمیراتی ویلچرها را آسیب باتری آن می‌داند، باتری‌هایی که برای تهیه هرکدام‌شان باید دست‌کم 3‌میلیون تومان هزینه کرد. قیمت ویلچر‌های معمولی ایرانی هم حدود 800هزار تومان است. سمیه که مدت زمانی است ویلچرنشین‌ شده است، برای تعمیر صندلی چرخدارش آمده: «ایرانی است و دو سال عمر کرده، برزنتش هنوز خراب نشده، اما می‌خواهم آن را عوض کنید. چقدر می‌شود؟‌» مغازه‌دار بدون آنکه مکثی کند، پاسخ می‌دهد: «‌نو بخرید به‌صرفه‌تر است. برزنت‌هایی که داریم، 150‌هزار تومان به بالاست.»
دو مرد جوان در آستانه ورودی یکی از مغاره‌ها ایستاده‌اند و با یکدیگر صحبت می‌کنند، یکی از آنها مدیر فروشگاه است. مرد جوان نگاهی به اجناسش می‌کند تا با دقت بیشتری بگوید چند مدل ویلچر دارد: «اینجا از ویلچر 700‌هزار تومان به بالا داریم، در چه بازه قیمتی می‌خواهید»، به ویلچری که ایرانی است، اشاره می‌کند: «این همان ویلچر ارزان‌قیمت  700‌هزار تومانی است.»  به نظر می‌رسد ویلچرهای  مغازه‌اش را دسته‌بندی کرده باشد؛ ویلچر‌های ایرانی، چینی، اروپایی و آمریکایی.» اینجا از اجناس گران‌قیمت مدل‌هایی در مغازه‌ها وجود دارد. فروشنده‌ها می‌گویند این وسایل خریدار زیادی ندارد. گران‌ترین‌شان  همان جنس تک‌خال آمریکایی با 75‌میلیون تومان است که قابلیت‌های زیادی هم نسبت به ویلچر‌های دیگر دارد، هم برانکارد است، هم ویلچر و هم تخت. سایر برندهای اروپایی صندلی‌های چرخدار  بازه قیمتی متفاوتی دارند، البته تنوع محصولات‌شان هم کم نیست حداقل قیمت ویلچرهای اروپایی از 5‌میلیون تومان شروع می‌شود و به  ویلچرهای تمام اتومات 30‌میلیون تومانی می‌رسد. حمید  که نزدیک به 10‌سال است در این پاساژ مغازه دارد، به «شهروند» می‌گوید انحصار واردات صندلی‌های چرخدار دست  نهادی دولتی است و بازار آزاد، قیمت‌ها را تعیین نمی‌کند: «فعلا این نهاد هم تحریم شده است و معلوم نیست در انبارهای این سازمان چقدر صندلی چرخدار وجود دارد و وضع ذخایرشان چطور است؟»
مراجعه برای تعمیر 40‌درصد بیشتر شده است
مغازه‌دارهای پاساژ می‌گویند بیشتر مشتری‌ها برای خرید ویلچرهای دست دوم یا تعمیر می‌آیند. مرد میانسالی که ویلچری را مغازه‌به‌مغازه می‌چرخاند، وارد مغازه حمید می‌شود. گویا به دنبال مناسب‌‌ترین قیمت برای تعمیر  ویلچرش می‌گشت، به نظر می‌رسد با آخرین مغازه که همین جا باشد، به توافق رسیده است. با انگشت اشاره چند ویلچری را که بیرون از مغازه به نمایش گذاشته، نشان می‌دهد: «دوتا از این ویلچر‌ها ایرانی است، از همان 700‌هزار تومانی‌ها که نشان‌تان دادم و دوتای دیگر 5‌میلیون تومانی و اروپایی است. قیمت صندلی‌های چرخدار نو و دست دوم بین 10 تا 30‌درصد با یکدیگر تفاوت دارند که البته  این تفاوت قیمت بستگی به میزان کیفیت ویلچر دست دوم دارد. البته ما هر دست دومی را نمی‌خریم و معمولا زمان خرید دقت می‌کنیم که سر پا باشند و ترجیحا استفاده زیادی از آن نشده باشد وگرنه خریداری‌نمی‌کنیم.»
کاسبان پاساژ می‌گویند این روزها مراجعه معلولان برای تعمیر لوازم‌شان حدود 30 تا 40‌درصد بیشتر شده است. اما تنها این بازار نیست که لوازم دست دوم را در آن خرید و فروش می‌‌کنند، بلکه شیپور و دیوار هم راه را برای خریداران این لوازم بازگذاشته‌اند. با این حال، فروشندگان راسته نواب می‌گویند که مردم ترجیح می‌دهند اجناس دست دوم را از مغازه‌ها خرید کنند. یکی از خریداران دلیل خریدش از مغازه‌دارها را توضیح می‌دهد: «در مغازه‌ها اجناس تمیز و تعمیر می‌شوند و در صورت بروز عیب و ایراد می‌توان صاحب مغازه را پیدا کرد. اما اشخاصی که در فضای مجازی آگهی می‌دهند، هویت‌شان فقط خط تلفنی است که خاموش می‌شود.»
ویلچر فقط ویلچر چینی
مغازه دیگری در همان راسته است و محصولات توانبخشی دارد،  اما سوت‌وکور است و چند مرد مسن دور هم نشسته‌اند. حال‌وروزشان چنگی به دل نمی‌زد که برای همین سر درددل مردان کهنسال باز می‌شود: «‌سود فروش لوازم معلولان برایشان خیلی پایین است و حالا که قیمت ارز جهش داشته است، به هیچ عنوان نمی‌شود سراغ واردات رفت، چون اگر قرار باشد واردات این کالاها با دلار آزاد انجام شود، قیمت‌ها سر به فلک می‌کشد.» او ادامه می‌دهد: «درحال حاضر بازاری‌ها از ذخایر انبارشان استفاده‌می‌کنند و اگر بخواهیم همین الان یک ویلچر وارد کنیم، باید دست‌کم 4‌هزار یورو پول بدهیم که با نرخ بازار آزاد نزدیک به 54‌میلیون تومان تمام شود.»
«وقتی کالا وارد نشود و عرضه کم باشد، همین می‌شود که قیمت لوازم توانبخشی سر به فلک می‌کشد. سری به خیابان جمهوری بزنید تا متوجه حرفم بشوید.» این را یکی دیگر از مردان درون مغازه می‌گوید و دوستش بحث را پی می‌گیرد: «الان در بازار فقط ویلچر چینی می‌بینید و ویلچر اروپایی تقریبا پیدا نمی‌شود.» ویلچر چینی و اروپایی با هم تفاوت دارند، برای همین بیشتر خریداران  تمایلی به خرید ویلچر‌های ایرانی نشان نمی‌دهند. او که  50‌سال است فروشنده لوازم توانبخشی است، درباره این تفاوت توضیح می‌دهد: «بستگی به وضع بیمار دارد. مثلا امکان زخم بستر گرفتن در ویلچر‌های ایرانی و چینی بسیار بالاست، درصورتی که  برای ویلچر‌های اروپایی احتمال کمتری وجود دارد. ضمن اینکه عمر ویلچرهای چینی و ایرانی کمتر است و زودتر دفرمه می‌شود، چون ویلچر‌های ایرانی و چینی سنگین هستند، در صورتی که صندلی‌های چرخدار اروپایی سبک هستند، اما باز هم ویلچر‌های چینی یک درجه بهتر از ویلچر‌های مونتاژی ایرانی هستند، برای همین است که قیمت‌شان هم بیشتر است.»
مسافران معلول تهران
کاسبان پاساژ می‌گویند پیداکردن لوازم توانبخشی در شهرستان‌ها دشوار است و مشتری‌های زیادی از سایر شهرهای ایران به تهران می‌آیند تا لوازم مورد نظرشان را پیدا کنند. می‌گویند بعضی لوازم مثل سمعک خوب یا تشک‌های مواج که برای معلولان زمینگیر استفاده می‌شود، در خیلی از شهرستان‌ها پیدا نمی‌شود، به همین دلیل مسافران زیادی برای تهیه ابزار توانبخشی مورد نیازشان راهی تهران می‌شوند. البته در همین پاساژ هم تمام لوازم موردنیاز معلولان در یک مغازه پیدا نمی‌شود و گاهی ناچارند برای پیدا‌کردن یک قلم کالا کل پاساژ را بچرخند. به‌عنوان مثال مغازه‌ای که روبه‌روی در ورودی پاساژ واقع شده است، تنها واکر و توالت‌های فرنگی قابل حمل می‌فروشد. نگاهی به اجناسی می‌اندازم که روبه‌روی مغازه ردیف کرده است: «واکر چرخ‌دار کوتاه 235هزار تومان، واکر بدون چرخ کوتاه 65‌هزار تومان و واکر بلند بدون چرخ 130‌هزار تومان برچسب قیمت خورده‌اند.»
 تقاضای پوشک بزرگسال نصف شده است
لوازم بهداشتی سالمندان و معلولان قیمت‌های بالایی دارند و مغازه‌دارها می‌گویند مشتری‌هایشان برای این لوازم به شدت ریزش داشته است. یکی از آنها وقتی متوجه می‌شود با خبرنگار صحبت می‌کند، مکالمه تلفنی‌اش را قطع می‌کند و بدون وقفه توضیح می‌دهد‌: «قیمت‌ها را نپرسید، از وقتی دلار گران شد، دیگر مشتری برای ما نمانده است، اگر هم باشد به سختی  و ارزان‌ترین اجناس را خریداری می‌کنند.» فروشندگان لوازم بهداشتی توانبخشی می‌گویند پوشک بزرگسالان برندهای مرغوب 9 عددی بسته‌ای 110‌هزار تومان است، اما معمولا مشتری ندارند. برندهای ایرانی 10 عددی و 14 عددی هستند و  52 و 54‌هزار تومان قیمت دارند که مشتری‌شان بیشتر است. قیمت گاز استریل  بین 25 تا 70‌هزار تومان است و چسب‌های مخصوص درد عضلات بین 70 تا 150‌هزار تومان قیمت دارند. دستکش استریل 50عددی 90‌هزار تومان، سوند به همراه کیسه آن هر عدد بین 1500 تا  2هزار تومان و  چک پانسمان 40 تا 45‌هزار تومان قیمت‌گذاری شده‌اند.
20‌میلیون تومان هزینه‌های غیرقابل انکار برای معلولان
«‌یک معلول در ‌سال حداقل نزدیک به 20‌میلیون تومان هزینه دارد‌.» این حرف نیماست که 24‌سال آزگار است روی صندلی چرخ‌دار می‌نشیند: «آدمی که تازه  قطع نخاع‌شده با کسی که 20‌سال است قطع نخاع‌شده فرق دارد، چراکه در ابتدا ممکن است آسیب کمتر باشد، اما به تدریج و با گذشت زمان آسیب‌های ناشی از قطع نخاع بیشتر می‌شود که این مسأله  روی هزینه‌ها هم تأثیر می‌گذارد. با گذشت زمان باید از تشک‌های مواج استفاده کرد تا مشکلاتی مانند زخم بستر به وجود نیاید. این تشک‌ها نزدیک به 7‌میلیون تومان قیمت دارد و اکثر افراد به دلیل قیمت بالا از آن استفاده نمی‌کنند. یک ویلچر مدل میرا هم اگر بخواهیم بخریم 9‌میلیون تومان می‌شود. اگرچه می‌گویند این ویلچرها 12‌سال به بالا عمر می‌کنند، اما بیشتر از 3 و 4‌سال نمی‌توان از آنها استفاده کرد.» به گفته او 80‌درصد معلولان و افراد دارای ضایعه نخاعی بی‌اختیاری ادرار دارند و مجبور به استفاده از کیسه ادرار، سوند و پلاتون هستند که تنها برای این مورد ماهیانه 700هزار تومان هزینه دارد. کمی سکوت می‌کند و ادامه می‌دهد: «هزینه تردد معلول با افراد عادی متفاوت است‌. دولت و شهرداری‌ها باید چنین امکان‌هایی را برای یک معلول در نظر بگیرند.»  نیما حرف آخر را می‌زند: «اما کسی به ما توجه ندارد.»

ویترین

8‌میلیون نفر معلول در ایران
نزدیک به 8‌میلیون ایرانی دچار معلولیت هستند. محمد نفریه، معاون توانبخشی سازمان بهزیستی به ایرنا گفته است 10‌درصد جمعیت ایران معلول‌اند که 3‌درصد این جمعیت دچار معلولیت شدید هستند و تنها یک‌میلیون و 400‌هزار معلول ایرانی زیر پوشش بهزیستی قرار دارند.

هزینه نگهداری هر معلول برای دولت
معاونت توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی اعلام کرده هزینه نگهداری هر معلول برای دولت 24‌میلیون تومان است.

معلولان جسمی در صدر معلولان زیر پوشش بهزیستی
بر اساس گزارش سازمان بهزیستی از معلولان زیر پوشش این نهاد، بیشترین جمعیت مربوط به معلولان جسمی-حرکتی و سپس معلولان ذهنی و پس از آن ناشنوایان هستند. این گزارش تأکید می‌کند که از بین یک‌میلیون و 400‌هزار معلول زیر پوشش این نهاد یک‌میلیون و 87‌هزار نفر آنها بزرگسال و سالمند هستند.

بازار کار ایران منهای معلولان

حمید حاج اسماعیلی کارشناس بازار کار

معلولان 3‌درصد سهمیه استخدامی در دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف دارند اما سهمیه استخدامی آنها معمولا رعایت نمی‌شود و این مسأله معیشت و زندگی اقتصادی آنها را با مشکلات فراوانی روبه‌رو کرده است. البته ممکن است بخشی از این موضوع به محدودشدن بازار کار و نبود شفافیت در عرضه‌های مختلف برگردد اما در مجموع نیاز شغلی معلولان در بازار کار ایران نادیده گرفته شده است. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که مشاغل زیادی وجود دارد که نیاز به توانایی جسمی یا فکری خاصی ندارد و بسیاری از معلولان از عهده آن برمی‌آیند؛ به‌عنوان مثال چندی قبل چند شهروند نابینا برای مطالبه همین موضوع به مجلس آمده بودند و البته حرف‌هایشان کاملا بجا و درست بود. این شهروندان مسأله‌شان این بود که برای فعالیت در بخشی از شرکت مخابرات توانایی دیدن مورد نیاز نیست اما از استخدام آنها ممانعت شده است.
در واقع من فکر می‌کنم در ایران نیاز به یک سند آمایشی وجود دارد که براساس آن دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف و حتی بنگاه‌های کاری بخش خصوصی پایش شوند و به صورت دقیق مشخص شود که چه مشاغلی را می‌توان به کدام دسته از معلولان واگذار کرد و این دستگاه‌ها برحسب قانون و بخش خصوصی برحسب مسئولیت‌های اجتماعی، معلولان را استخدام کنند.
البته این به آن معنا نیست که نداشتن مهارت‌های فردی را به صرف معلول‌بودن افراد نادیده بگیریم بلکه صحبت بر سر آن است که اگر شرایط احراز شغلی به‌گونه‌ای است که یک فرد معلول و یک فرد سالم برای تصدی آن قادر به رقابت هستند، اولویت استخدام در اختیار افراد معلول قرار بگیرد. به‌عنوان مثال احراز یک شغل پشت میزنشینی که صرفا به هوش و قدرت تفکر افراد نیاز دارد، از این دسته مشاغل است؛ چراکه یک فرد سالم می‌تواند با یک فرد معلول جسمی و حرکتی براساس توانایی‌های هوشی رقابت کند و دستگاه‌ها باید اولویت را به استخدام فرد معلول اختصاص دهند.


تعداد بازدید :  982