راضیه زرگری| «بالام اؤلدو؛ بالام اؤلدو؛ بالام اؤلدو...ایچیم یاندی؛ ایچیم یاندی؛ ایچیم یاندی... ( فرزندم مرد، جانم سوخت)» دردناک است، مثل تمام تصاویر بعد از زلزله. مادری بر خرابه‌های خانه‌اش مقابل پیکر بی‌جان جگرگوشه‌اش نشسته و ناله بر آسمان سر می‌دهد که بچه‌ام مرد و جگرم سوخت. نیمه‌های پنجشنبه شب بود که بار دیگر آذربایجانی‌ها با خشم طبیعت روبه‌رو شدند. تلخ‌ترین خاطرات مردم آذربایجان به زلزله هریس و ورزقان برمی‌گردد؛ حادثه‌ای بزرگ و دلخراش که جان صدها نفر را گرفت و هزاران نفر را مصدوم کرد و داغ عمیقی بردل هموطنان آذری و تمام کشور گذاشت. همه رسانه‌ها و شبکه‌های کهنه و نوپای مجازی پر بود از تصاویر دردناک مردمی که در مرداد 91، با زلزله 6 ریشتری، خانه و زندگی‌شان را از دست داده و در سوگ عزیزان‌شان نشسته بودند؛ از وسعت و شدت آن زمین لرزه همین بس که زلزله هفت‌سال پیش ورزقان بیش از 2هزارپس لرزه داشت.
داغ مصیبت تا سال‌ها بر دل و جان مردم آسیب‌دیده از بلایای طبیعی باقی می‌ماند. آذری‌ها هنوز خاطرات دردآور آن روزها را از یاد نبرده بودند که بار دیگر پس از هفت‌سال زمین ناآرام آذربایجان‌شرقی به لرزه در آمد و صدای مهیب و تکان‌های شدید زمین خواب از چشم‌شان پراند. دیروز مردم ایران آدینه‌شان را با یک خبر تلخ شروع کردند: زلزله. وقتی خبر زلزله در گوشه‌ای از کشور منتشر می‌شود همه فقط خداخدا می‌کنند تلفات و خسارت‌های زیادی به دنبال نداشته باشد. خبرهایی که نیمه‌شب پنجشنبه پس از وقوع حادثه در فضای مجازی و رسانه‌های رسمی منتشر شد، حاکی از زلزله‌ای با بزرگی 5.9ریشتر در عمق 8کیلومتری زمین بود که در ساعت 2:17 دقیقه بامداد روز جمعه در منطقه ترک - سراب به وقوع پیوست تا بار دیگر آذربایجانی‌ها را در سوگ از دست دادن عزیزان و بی‌خانمانی همشهریان‌شان بنشاند. امدادگران و نجاتگران و داوطلبان هلالاحمر آذربایجان‌شرقی که خودشان در بطن حادثه قرار داشتند، از همان ثانیه‌های نخست پس از حادثه خودشان را برای رویارویی با روزهای پرکار و پرچالش امدادرسانی به زلزله‌زدگان آماده کردند.
6 شهر و 145 روستا ، متأثر از زلزله
هلال احمر آذربایجان‌شرقی به سرعت تیم‌های واکنش سریع و ارزیاب را به کانون زلزله اعزام کرد؛ کانون زلزله منطقه ترک شهرستان میانه اعلام شده بود که در همان ساعت‌های نیمه‌شب تیم‌های امدادی جمعیت هلالاحمر شهرهای میانه، بستان‌آباد، سراب چاراویماق، هشترود و تبریز برای ارزیابی به اطراف کانون زلزله اعزام شدند. نیروهای واکنش سریع و نجاتگران استان و مسئولان نیز در مرکز کنترل اطلاعات و هماهنگی عملیات‌های امدادی معاونت امدادونجات استان مستقر شدند تا عملیات نیروهای امدادی را رصد، مدیریت و هدایت کنند. براساس اعلام اولیه هلالاحمر این استان، تیم‌های امدادی از جمعیت هلالاحمر شهرهای استان آذربایجان‌شرقی به کانون زلزله بخش ترک شهرستان میانه اعزام شدند. «6شهر و 145 روستا با جمعیتی بالغ بر 121هزار نفر که در شعاع 30 کیلومتری کانون زلزله واقع شده‌اند، آن ساعت شب از خواب پریدند و با درک کردن لرزش زمین، سراسیمه به کوچه و خیابان ریختند. شهرهای میانه، سراب، ترک، ترکمنچای، بستان‌آباد و هشترود از این زمین‌لرزه به‌طور جدی متأثر شده‌اند. روستاهای ورنکش، بالسین، گاوینه رود، شورابیل سراب، تینعلی بیشترین خسارت‌ها را متحمل شده و در این مناطق شاهد ریزش آوار، تخریب و ترک دیوار منازل بوده‌ایم.» این توضیحات را مرتضی سلیمی، رئیس سازمان امدادونجات هلالاحمر درباره زلزله میانه به «شهروند» می‌دهد. سلیمی همچنین از اعزام 43تیم عملیاتی و ارزیاب به مناطق مختلف و 110نفر نیروی عملیاتی به مناطق زلزله‌زده خبر می‌دهد.
وقتی زمین می‌لرزد؛ وسعت و شدت آن دیگر مرز نمی‌شناسد و فقط دل مردم یک شهر یا یک استان را نمی‌لرزاند؛ گیلان، اردبیل، آذربایجان‌غربی و زنجان هم زلزله بامداد جمعه میانه را حس کردند. به گفته سلیمی در استان اردبیل شهرهای نیر، کوثر و سرعین تا حدودی از این زمین لرزه متأثر شدند و خسارت‌های چندانی در این شهرها گزارش نشده است. جمعیت هلالاحمر استان‌های همجوار آذربایجان‌شرقی هم به رسم رسالت و وظیفه ذاتی‌شان، برای کمک‌رسانی و حمایت از آسیب‌دیدگان زلزله در آماده‌باش کامل قرار گرفتند.
به طوری که مهدی ولی‌پور، مدیرعامل جمعیت هلالاحمر گیلان، از آمادگی همه واحد‌های امدادی جمعیت خبر می‌دهد: «به پایگاه‌های امدادونجات و شعب جمعیت هلالاحمر استان آماده‌باش اعلام شده است.» در همین راستا شهرام میرزایی، مدیرعامل جمعیت هلالاحمر زنجان، هم با توجه به اینکه مردم این استان هم زمین‌لرزه را حس کرده‌اند، با بیان اینکه خسارتی از زلزله در زنجان گزارش نشده است، از آمادگی هلالاحمر استان زنجان برای کمک‌رسانی و پاسخگویی به بحران خبر می‌دهد.
زمان وقوع زلزله با میزان خسارت‌ها به‌ویژه آمار مصدومان و تلفات بی‌ارتباط نیست؛ اگر بلای طبیعی در میانه روز، صبح یا عصر اتفاق بیفتد، بدون شک مردمی که بیدار بوده و مشغول امورات روزمره‌شان هستند، واکنش سریع‌تر و هوشیارانه‌تری نشان خواهند داد. زلزله میانه نیمه‌شب اتفاق افتاد و قطعا بیشتر ساکنان شهرها و روستاهای این استان با هراس از خواب پریده‌اند و شاید مجالی برای واکنش سریع نداشتند. سلیمی از آمار مصدومان و تلفات این زلزله به «شهروند» می‌گوید: «تا این لحظه که غروب روز جمعه است، 584 نفر مصدوم شده‌اند که 66 نفر بر اثر سقوط آوار و طبق گزارش سازمان اورژانس کشور 518 نفر بر اثر ترس و شوک وقوع زمین‌لرزه در آن ساعت شب مصدوم شده‌اند. متاسفانه 5 نفر از هموطنان‌مان در روستای ورنکش شهرستان میانه جان خود را از دست دادند.»
سلیمی به «شهروند» می‌گوید: «تا ظهر روز جمعه، 78 روستای آسیب‌دیده ارزیابی شده‌اند که بر همین اساس حدود 400 باب منزل مسکونی آسیب دیده است؛ ترک‌خوردگی دیوارها و ریزش برخی اماکن در 14 روستا مشاهده شده است. به طور کلی از 17 روستایی که از زلزله 5.9 ریشتری بامداد جمعه آسیب جدی دیده‌اند، ساکنان 7 روستا نیاز به اسکان اضطراری دارند. این تعداد تقریبا هزار و 100 خانوار را شامل می‌شود.»
رئیس سازمان امدادونجات از برقراری ارتباط مستمر از طریق ویدیوکنفرانس با استان‌های معین و آذربایجان شرقی به‌عنوان اقدامات عملیاتی صورت‌گرفته توسط جمعیت هلالاحمر خبر می‌دهد و می‌گوید: «بر همین اساس و با ارزیابی‌های صورت‌گرفته 2 فروند بالگرد جهت ارزیابی هوایی از ابتدای روز جمعه و با روشن‌شدن هوا برای پاسخگویی به بحران اعزام شده‌اند. همچنین بارگیری و ارسال اقلام زیستی و مواد غذایی به شهرهای متأثر از حادثه هم از بامداد جمعه شروع و مرحله اسکان و تغذیه اضطراری همزمان در روستاهای شهرستان میانه نیز آغاز شده است.»
سلیمی درباره اسکان اضطراری زلزله‌زدگان استان از ایجاد اردوگاه اسکان اضطراری در مدرسه روستای ورنکش به تعداد 60 دستگاه خبر می‌دهد و به «شهروند» می‌گوید: «هزارو650 نفر در اردوگاه یا به صورت فردی 450 چادر مقابل منازل تخریب شده اسکان یافته‌اند. سرپرست معاونت عملیات امدادونجات سازمان امدادونجات برای مدیریت مستقیم و هدایت عملیات در منطقه آسیب‌دیده حضور دارد و ما با مرکز هشدار سریع سازمان هواشناسی، مرکز مدیریت راه‌های کشور و مرکز هدایت و عملیات بحران وزارت بهداشت در هماهنگی و ارتباط مستمر هستیم که در همین راستا رئیس جمعیت هلالاحمر در مرکز EOC هلالاحمر حضور پیدا کرده و با مدیریت عملیات استان آذربایجان شرقی و استان‌های معین ارتباط برقرار کرده است. 455 دستگاه چادر، 365 شعله والور، 915 بسته غذایی 72 ساعته و 2هزار و 75 تخته پتو به علاوه 3700 کیلوگرم نایلون پوششی از سوی جمعیت هلالاحمر تاکنون در اختیار مردم زلزله‌زده قرار گرفته است و امدادرسانی به شهرها و روستاهای متأثر از حادثه ادامه دارد.»
اسکان اضطراری 60درصد آسیب‌دیدگان از زلزله
در همین راستا رئیس جمعیت هلالاحمر از اسکان اضطراری ۶۰درصد از زلزله‌زدگان روستاهای آذربایجان شرقی تا عصر جمعه خبر می‌دهد. دکتر علی‌اصغر پیوندی در گفت‌وگو با بخش خبری ۱۳ شبکه خبر درباره زمین‌لرزه بامداد جمعه عنوان می‌کند: «به دنبال زلزله ۵.۹ ریشتری در میانه و سراب آذربایجان شرقی، ۳۴ تیم امدادونجات و آواربرداری هلالاحمر در دقایق اولیه پس از وقوع حادثه به مناطق تحت تأثیر زلزله اعزام شدند. همچنین از ساعات اولیه صبح جمعه دو فروند بالگرد برای ارزیابی بیشتر در آذربایجان شرقی حاضر هستند.» به گفته پیوندی تاکنون برای ۶۰درصد خانوارها در روستاهایی که متأثر از زمین‌لرزه ۵.۹ ریشتری بوده‌اند، اسکان اضطراری انجام شده است. امیدواریم هر چه سریع‌تر و تا شب برای همه خانوارها اسکان اضطراری فراهم کنیم.» پیوندی تأکید می‌کند: «این زمین‌لرزه تاکنون بیش از 110 پس‌لرزه داشته است، به همین دلیل باید جانب احتیاط را بگیریم و مردم مناطق متأثر از زلزله در چادرها اسکان داده شوند.» پیوندی به دنبال این حادثه در دو توییت نوشت: «آذربایجان دوباره لرزید؛ همان نیمه شب نیروهای امدادی همگی بسیج شدند. امدادگرانی از جنس همین مردم از ترک و کرد تا فارس و لر بدون هیچ چشمداشتی تا بازگشت به زندگی عادی کنار زلزله‌زدگان می‌مانند.» «در EOC سازمان امدادونجات هلال احمر حضور یافتم و در ویدیوکنفرانسی با استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، گیلان و زنجان از رسیدگی مناسب به زلزله‌زدگان شهرستان‌های سراب و میانه مطمئن شدم. مشکل فعلی، اسکان موقت برای حدود۱۱۰۰خانواده است که تاکنون حدود۶۰درصد انجام شده و تا شب کامل می‌شود.»