سهیلا روزبان- شهروند| 30درصد خانه‌های بازسازی‌شده کرمانشاه دوباره غیراصولی ساخته شده‌اند. این موضوعی است که علی بیت‌اللهی، رئیس کارگروه ملی زلزله به «شهروند» می‌گوید و توضیح می‌دهد که درصورت وقوع زلزله‌ای دوباره، این خانه‌ها با همان شدت قبل تلفات می‌دهند. حالا دو‌سال از زلزله مهیب کرمانشاه می‌گذرد. زلزله‌ای که نزدیک به 12هزار‌میلیارد تومان خسارت به بار آورد.
مهرداد سالاری، معاون عمرانی استاندار کرمانشاه به «شهروند» می‌گوید که بازسازی خانه‌های روستایی تمام شده است و پرونده خانه‌های شهری تا پایان امسال بسته می‌شود اما مردم کرمانشاه به این ماجرا چندان خوشبین نیستند. آنها می‌گویند که جهش قیمت مصالح ساختمانی کار تکمیل خانه‌های‌شان را لنگ کرده است. به همین دلیل هم حاضر نمی‌شوند کانکس‌های‌شان را به شهرداری پس بدهند و می‌گویند می‌خواهند با فروش کانکس‌ها بخشی از هزینه‌های‌شان را تأمین کنند. از آن سمت مدیران کرمانشاهی می‌گویند که جهش قیمت ملک سبب شده است که زلزله‌زده‌ها اسکلت خانه‌های‌شان را چند طبقه کنند و به همین دلیل در تکمیل آن ناتوان بمانند.
گرانی روند ساخت‌وساز در کرمانشاه را کُند کرد
شامگاه ۲۱ آبان ۹۶، تنِ کرمانشاه در ۲۰ثانيه جهنمي، چنان لرزيد که ۳۹هزار خانوار بي‌سرپناه و ۳۷هزار واحد مسکوني در يک چشم برهم‌زدن، با خاک يکسان شد. در اين رويداد تلخ، هستي ۱۰ شهرستان و ۱۹۳۰ روستاي استان در يک گستره ۱۰هزار کيلومتري به نيستي بدل شد. حالا حدود دو‌سال از زلزله کرمانشاه می‌گذرد اما هنوز زندگي مسيرش را در ميان کوچه پس کوچه‌هاي ويران پيدا نکرده و اتاقک‌هاي فلزي سرپناه برخي از بازماندگان زلزله است. درحالی مسئولان وعده اسکان تمامی مردم زلزله‌زده را تا پایان شهریور امسال داده بودند که حالا مهرداد سالاری، معاون عمرانی استاندار کرمانشاه به «شهروند» می‌گوید که هیچ پرونده بلاتکلیفی در این خصوص نداریم اما کار بازسازی شهرهای زلزله‌زده تا پایان امسال طول می‌کشد.
مردم شهرهای زلزله‌زده اما چندان به این وعده وعیدها امید ندارند و می‌گویند که شهرها همچنان در تسخير اسکلت‌هاي فلزي ساختمان‌ها هستند. خانه‌ها نيمه‌کاره‌اند، کانکس‌ها در کنار ساختمان‌هاي رهاشده، هنوز برپا هستند. زهرا یکی از اهالی سرپل ذهاب که خانه‌اش در زلزله به صورت کامل تخریب شده بود، از کمبود تسهیلات گله کرده و می‌گوید: «سال 96 خبری از گرانی مصالح نبود و شاید با همین کمک‌های اندک می‌شد خانه‌ای ساخت اما حالا قیمت‌ها نسبت به دو‌سال پیش خیلی فرق کرده و بسیاری از مردم قادر به تکمیل خانه‌های خود نیستند.»
خانه‌های کرمانشاه قد کشیدند
معاون عمرانی استاندار کرمانشاه طولانی‌شدن بازسازی خانه‌های زلزله‌زده را به دلیل افزایش تعداد طبقات دانسته و می‌گوید: «در زمان وقوع زلزله متوسط طبقات واحدهای تخریب‌شده 1.1 طبقه بود اما حالا که قیمت مسکن بالا رفته و فرصت بازسازی خانه‌ها ایجاد شده، متوسط تعداد طبقات به 3.9 رسیده است.» این مقام مسئول البته تأکید می‌کند که کار بازسازی در خانه‌های روستایی که توسط بنیاد مستضعفان انجام شده، به اتمام رسیده است.
او در تشریح حمایت‌های صورت‌گرفته این‌گونه توضیح می‌دهد: «وامي که به زلزله‌زدگان پرداخت شد، ۴۰ميليون تومان بود و دولت بار اول ۱۰ميليون و بار دوم ۵ميليون به صورت بلاعوض پرداخت کرد و اين ۱۵ميليون بابت افزايش نرخ مصالح ساختماني بود، حتي ۲ميليون کالا توزيع و ۸ تن سيمان و ۳ميليون آواربرداري رايگان انجام شد. صدور پروانه نظام مهندسي و طراحي و نظارت هم رايگان بود. قيمت آهن‌آلات به نرخ دولتي توزيع شد.»
سالاری تأکید می‌کند: «طبيعي است که اگر کسي در شهر يک طبقه خانه داشته و اکنون درحال ساخت چهار طبقه است، امکان ندارد که با اين وام‌ها بتواند عمليات ساخت‌وسازش را تکميل کند. ما به فردي که درحال ساخت چهار طبقه است، چهار وام داده‌ايم اما ديگر نمي‌توانيم چهار وام بلاعوض دیگر هم بپردازيم و اينها طبعا براي ساخت ساير طبقات دچار مشکل شده‌اند.»
30درصد خانه‌های کرمانشاه
همچنان غیرایمن هستند
هرچند که طولانی‌شدن روند بازسازی شهرهای زلزله‌زده، کاسه صبر بسیاری از کرمانشاهی را لبریز کرده اما دبیر کارگروه ملی زلزله کشور، می‌گوید که رعایت‌نشدن نکات ایمنی در ساخت‌وسازها خیلی نگران‌کننده‌تر از طولانی‌شدن روند انجام پروژه است. علی بیت‌اللهی به «شهروند» می‌گوید: «ساخت‌وساز خانه‌های روستایی توسط بنیاد مسکن انجام شده و بازدیدهایی که از انجام پروژه‌ها صورت گرفته، نشان می‌دهد که ایمنی در منازل ساخته‌شده روستایی به‌مراتب خیلی بهتر از قبل بوده و اگر زلزله‌ای با همان قدرت قبلی رخ دهد، تلفات ما خیلی کمتر خواهد بود.»
اما رعایت اصول نظام مهندسی و ایمنی در شهرهای این استان زلزله‌زده چنگی به دل نمی‌زند. این مقام مسئول در این‌باره توضیح می‌دهد: «درمورد پروژه‌های شهری که نقش مشارکتی مردم پررنگ است، وضع بازسازی و مقاوم‌سازی چندان انتظارات را برآورده نمی‌کند و احتمال آسیب‌دیدگی واحدهای نوسازی‌شده در اثر رخداد زلزله بسیار بالاست.»
به گفته او، اگر زلزله‌ای با همان قدرت دو‌سال پیش رخ دهد، میزان خسارت در 30درصد خانه‌های شهری به بزرگی زلزله قبل خواهد بود. مردم شهر اما نگاه ديگري به ماجرا دارند. آنها در فقر دست‌وپا می‌زنند و اين‌كه از ساختمان‌شان چند ميلگرد و بادبند حذف كنند يا سيمان كمتري مصرف كنند، برايشان يك معنا بيشتر ندارد: پول نيست و ناچارند.
خریدوفروش ملک به شرط بیمه و شناسنامه فنی
اما مشکل ساختمان غیرمقاوم در برابر زلزله تنها به کرمانشاه محدود نمی‌شود و می‌توان ادعا کرد که ساخت‌وساز کل کشور در بیشتر مواقع براساس استاندارد نیست.
محمود محمودزاده، معاون وزیر راه‌وشهرسازی در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «برخلاف کشورهای پیشرفته که نظام حقوقی و جزایی سختگیرانه‌ای نسبت به عواقب ساخت‌وساز ناایمن دارند و سازندگان و پیمانکاران مشمول جریمه‌های سنگین می‌شوند، در ایران این مسأله هیچ‌گونه پیگرد قضائی و قانونی ندارد و این مسأله به دلیل ضعف نظارت است.»
او پایتخت‌نشین‌ها را از روز مبادایی می‌ترساند که سال‌هاست درباره آن هشدار داده شده و تأکید می‌کند که سازنده‌ها در قبال محصولی که به مردم عرضه می‌کنند متعهد باشند. او گفت: «اگر میزان عرضه متناسب با تقاضا یا حتی بیشتر باشد، می‌توان به دنبال ایجاد شناسنامه فنی و بیمه برای ساختمان‌ها بود. در این حالت خانه‌ای که شرکت‌های بیمه‌ای ایمنی و استاندارد آنها را تأیید نکرده باشند، اجازه معامله را نخواهند داشت.»
او به این نکته اشاره می‌کند که اگر این طرح در آن جهتی که مدنظر قانون‌گذار است اجرا شود، بدون شک عمر مفید ساختمان‌ها در کشور زیاد خواهد شد، البته این بدان معنا نیست که عمر ساختمان‌های ما که اکنون حداکثر 30 تا 40سال است در کوتاه‌مدت به 100سال برسد، بلکه این موضوع در میان‌مدت و بلندمدت اتفاق خواهد افتاد، یعنی کم‌کم به سمت عمر بیشتر ساختمان‌ها حرکت خواهیم کرد.
صف مشتری برای خانه‌های بی کیفیت
اما کارشناسان بازار معتقدند تا زمانی که عرضه و تقاضا در بازار متناسب نباشد، نمی‌توان به دنبال ایجاد شناسنامه فنی و بیمه ساختمان بود. بیت‌الله ستاریان، کارشناس ارشد مسکن با بیان این‌که از نظر دانش فنی و استاندارد و آیین‌نامه ما هیچ کمبودی در این حوزه نداریم، به «شهروند» می‌گوید: «درحال حاضر میزان عرضه مسکن تناسبی با نیاز بازار نداشته و خانه‌ها با بدترین کیفیت هم ساخته شوند، بازهم مشتری زیادی برایش سرودست می‌شکنند.»
او با بیان این‌که هم‌اکنون با کسری حدود 5میلیون واحد مسکونی در کشور مواجه هستیم، ادامه داد: «سالانه به تولید 1.4میلیون مسکن در کشور نیاز داریم، درحالی که میزان تولید مسکن در سال گذشته حدود 400هزار واحد و در بهترین حالت 900هزار واحد بوده است. طبیعی است که در این حالت هیچ رقابتی در بازار وجود نداشته و سازنده‌ها و پیمانکاران تمام تلاش خود را می‌کنند که با ارزان‌ترین قیمت ممکن ساخت خانه را به پایان برسانند.»
به گفته این کارشناس مسکن، از آنجایی که در اقتصاد ما مسکن یک کالای سرمایه‌ای است، خریدار به دنبال واحدی است که سود بیشتری داشته است و اصلا به روی گسل بودن خانه‌ها توجهی نمی‌شود.
سازنده‌های خوشنام فقط برای لاکچری‌ها
«بیشتر سازنده‌های خوشنام در مناطق شمال تهران فعالیت می‌کنند» این نکته‌ای است که ستاریان به آن اشاره کرده و توضیح می‌دهد برای بسیاری از کسانی که در مراکز یا جنوب تهران به دنبال خرید خانه هستند، مهم نیست که خانه را چه کسی ساخته است و در آن چه مصالحی به کار برده یا در ساخت‌وساز چقدر حرفه‌ای عمل کرده است؟ اما در مناطق لوکس تهران، سازنده‌ها خیلی به دنبال کاهش قیمت تمام‌شده ساخت نیستند، چراکه خوب می‌دانند در این منطقه‌ها ظاهر و امکانات ملک حرف اول را می‌زند.