زمانی فرانتس فانون، نویسنده و انقلابی اهل جزیره مارتینیک گفت «انقلاب‌ فرزندان خود را می‌خورد» و با این جمله انبوهی از بحث‌های آکادمیک در تأیید و رد نظریه فوق را رقم زد. اما سخن فانون را درست یا غلط، حداقل درباره یک شخص خاص و در محدوده انقلابی خاص می‌توان اثبات‌شده قلمداد کرد. صحبت از لئون تروتسکی، کمونیست شهیر و از رهبران انقلاب بلشویکی روسیه است که 79‌سال پیش در چنین روزی، برابر 21 آگوست 1940 میلادی، در مکزیک به دست یکی از عوامل سرویس مخفی اتحاد جماهیر شوروی به قتل رسید. تروتسکی هنگام مرگ 60‌سال داشت و دوازدهمین ‌سال تبعید خود از وطنش یعنی شوروی را سپری می‌کرد.
یار غار لنین
لئون تروتسکی ‌سال 1879 در امپراتوری روسیه و منطقه‌ای که امروز جزو قلمرو اوکراین است به دنیا آمد. او در جوانی با مارکسیسم خو گرفت و با بنیان گذاشتن تشکیلات کارگری به عنصری نامطلوب پیش چشم پلیس مخفی تزار تبدیل شد. دستگیری، تبعید به سیبری، فرار از زندان و زندگی کولی‌وار در اروپا برگ‌های دفتر زندگی این انقلابی پرشور اهل اوکراین طی دوران جوانی تا میانسالی را تشکیل می‌دهد. با وقوع انقلاب بلشویکی ‌سال 1917 میلادی، تروتسکی با وجود برخی اختلاف‌ نظرهای ایدئولوژیک با ولادیمیر لنین به روسیه بازگشت و نقشی مهم در سقوط نظام سلطنتی ایفا کرد. او پس از پیروزی انقلاب نیز همچنان ذیل اعتماد لنین قرار داشت و درست به همین دلیل در سمت‌هایی چون وزیر امور خارجه و وزیر جنگ مشغول کار شد. تأسیس و فرماندهی ارتش سرخ شوروی را شاید بتوان مهمترین خدمت تروتسکی به انقلاب و کشور نوپایی که قرار بود براساس اصول مارکسیسم اداره شود، ارزیابی کرد. اما ستاره اقبال او با مرگ لنین و ظهور ژوزف استالین رو به افول گذاشت تا جایی که مسیر صعب خادم ملت تا خائن به وطن را در اندک‌مدتی طی کرد.
خار چشم استالین
با مرگ لنین در ژانویه 1924 میلادی، استالین که از دو سال قبل بر صندلی دبیر کلی کمیته مرکزی حزب کمونیست تکیه زده بود با همراهی اکثریت اعضای رده بالای حزب، قدرت را در اتحاد جماهیر شوروی در دست گرفت و رقیب قدرتمند خود لئون تروتسکی را به حاشیه فرستاد. این دو منهای جنگ قدرت، در مبانی کمونیسم نیز دچار اختلاف نظر اساسی بودند و استالین برخلاف تروتسکی که به تئوری «انقلاب دایمی و جهانی» عقیده داشت، بر سیاست «سوسیالیسم فقط در یک کشور» تأکید می‌کرد. نتیجه تحرکات سیاسی تروتسکی که قدرت استالین را به چالش می‌کشید، اخراج محترمانه او از کشور بود. تروتسکی پس از خروج از شوروی مدتی را در کشورهای مختلفی چون آلمان، ترکیه، فرانسه و نروژ گذراند و سپس برای اقامتی دایمی راهی مکزیک شد. لئون تروتسکی 20 آگوست 1940 میلادی توسط جوانی اسپانیایی به نام رامون مرکادر مضروب شد و یک روز بعد درگذشت. مرکادر پس از پایان 20‌سال حبس به شوروی رفت و همچون یک قهرمان مورد استقبال قرار گرفت.