شهروند| جایزه علمی «قانعی‌راد» در حوزه علوم اجتماعی به زودی برپا می‌شود؛ خانواده سیدمحمدامین قانعی‌راد- استاد جامعه‌شناسی- در تلاش‌اند تا جایزه‌ای به اسم پدرش‌شان به‌عنوان یکی از جوایز در حوزه علوم اجتماعی به افراد دارای ویژگی‌های تعیین‌شده اهدا کنند. عزیز، فرزند قانعی‌راد که روز گذشته همراه با خانواده‌اش در چهارمین همایش کنکاش‌های مفهومی و نظری درباره جامعه ایران حاضر شده بود، در بخش یادبود «قانعی‌راد»، خبر اهدای این جایزه را داد: «سازوکارهای اهدای این جایزه آغاز شده و با انجمن‌هایی مثل انجمن صلح، علوم سیاسی، تاریخ اجتماعی علوم و فناوری و کرسی ارتباطات علم و فناوری صحبت کرده‌ایم و قرار شد در روزهای آینده یک جایزه علمی با نام «قانعی‌راد» به پژوهشگرانی که در حوزه علوم اجتماعی اقدامات قابل توجهی انجام داده‌اند، اهدا شود. البته این یک جایزه مستقل و غیرسیاسی است و گیرنده آن باید پنج ویژگی داشته باشد.» به گفته او، این پنج ویژگی شامل آزادی اندیشه، تعهد به حقیقت، اندیشه‌ورزی، تلاش به فهم ژرف و اصیل جامعه و کمک به صلح و امیدورزی است. عزیز قانعی‌راد، خبر دیگری هم داشت؛ قرار است هزینه مراسم سالگرد استاد جامعه‌شناسی برای ساخت مدرسه‌ای در شهر سیل‌زده پلدختر صرف شود: «این اقدام در راستای مسئولیت اجتماعی که آقای قانعی‌راد در زندگی‌‌شان داشت، انجام شد.»، فرزند قانعی‌راد البته یک گلایه هم داشت؛ قرار بود کتابی که در طول یکسال گذشته از یادداشت‌هایی که برای پدرش و مقاله‌ها و سخنرانی‌های او منتشر شده، در دسترس قرار گیرد که ظاهرا هنوز این اتفاق نیفتاده است.
قانعی‌راد یک جامعه‌شناس منتقد بود
پس از صحبت‌های فرزند قانعی‌راد، جبار رحمانی، عضو هیأت‌علمی دانشگاه پژوهشکده مطالعات فرهنگی- اجتماعی وزارت علوم پشت تریبون رفت و در بخش یادبود قانعی‌راد، ویژگی‌های استادش را یادآور شد: «قانعی‌راد، یک جامعه‌شناس حرفه‌ای بود، او یک برنامه پژوهشی مشخص و مدرنی داشت، او یک جامعه‌شناس انتقادی بود، اما انتقادش را آرام و با شیوه صلح‌طلبی بیان می‌کرد، او دریچه جدیدی به علوم اجتماعی باز کرده بود، او جامعه‌شناس مردم‌مداری بود که تلاش می‌کرد به جامعه خدمت کند، معتقد به قهر با نهادهای دولتی نبود و به تلاش و اصلاح باور داشت.» در ادامه مجید یونسیان، جامعه‌شناس و روزنامه‌نگار هم درباره قانعی‌راد گفت: «قانعی‌راد همیشه می‌خواست جامعه و اطرافش را بشناسد، او همیشه سراغ عرفان و فلسفه می‌رفت و به علم و جامعه‌شناسی تعصب پیدا کرده بود.» به گفته او، آن چیزی که باعث شد تا قانعی‌راد یک شخصیت دوگانه علمی و روشنفکری پیدا کند، مجموع مسائلی است که در دوره سوم حیاتش ایجاد شد. او یک شخصیت آکادمیک و معتقد به نهاد دانشگاه و تربیت دانشجو و افزایش قدرت و توان نهادهای علمی بود.
پیش از برگزاری مراسم یادبود حسین سراج‌زاده، رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران در افتتاحیه همایش کنکاش‌های مفهومی و نظری درباره این همایش توضیح‌هایی داد: «علوم اجتماعی به دلیل زمینه‌مندبودن و تفاوت‌های فرهنگی، نیاز به مفهوم‌سازی و نظریه‌پردازی‌های متناسب با هرجامعه دارد. ایده برگزاری این همایش هم با توجه به این موضوع شکل گرفت.» او به شرایط اجتماعی جامعه ایران اشاره کرد: «یکی از مسائل ایران این است که نتوانسته مدل همبستگی اجتماعی مناسب شرایط جامعه جهانی را پیدا و پیاده کند. گاهی ممکن است برخی مدل‌ها نوعی تسلط درجامعه ایجاد کند و مبنای مناقشات پرهزینه شود و افتراق و انشقاق ایجاد کند.» در ادامه هم مهدی اعتمادی‌فرد، رئیس دانشکده علوم اجتماعی پشت تریبون رفت و گفت: «برگزاری چنین همایش‌هایی حلقه وصل علوم اجتماعی است و باعث می‌شود تا درخت جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی تنومندتر شود. اگر به این قبیل اشتراکات توجه کنیم، نیروهای خارج از دانشگاه نمی‌توانند در علوم اجتماعی دخالت منفی داشته باشند.»
تکنولوژی ابزاری است که پدیده‌های اجتماعی را مهار می‌کند
فرهاد خسروخاور، مدرس عالی مطالعات اجتماعی پاریس از طریق اسکایپ در این همایش سخنرانی کرد. او به نقش حرکت‌های اجتماعی نوین اشاره کرد و به این موضوع پرداخت که این حرکت‌ها بر مبنای چه ضوابطی پدیدار می‌شوند و چطور می‌توانند تاثیرگذار باشند: «اتفاقی که اکنون در غرب درحال رخ‌دادن است، ایجاد مدل‌های جدیدی از خانواده است. درحال حاضر 27 نوع خانواده در کشورهای غربی وجود دارد و برخی از آنها را در ایران هم مشاهده می‌کنیم؛ در کشورهای غربی روی موضوع خانواده تمرکز شده، چراکه این اتفاق نشان‌دهنده وقوع یک بحران است. همین بحران در خانواده‌ها سبب شده تا گروهی از جوانان کشورهای اروپایی برای جنگ ضدغرب به کشورهای سوریه و عراق بروند، باید بررسی شود که چطور این ظرفیت نوین، روابط سنتی را به صورت بنیادین زیرسوال می‌برد.» به گفته او، کشورهای غربی اکنون با معضل دیگری هم روبه‌رو هستند؛ یعنی دولت‌های جدید کمونیستی و باید به همه اینها پدیده تکنولوژی جدید را هم اضافه کرد که منجر شده بسیاری از مسائل چندگانه شوند. خسرو خاور با اشاره به ویژگی‌های منفی تکنولوژی توضیح داد: «در ابتدا عنوان می‌شد که تکنولوژی منجر به آزادی می‌شود اما به تدریج به این نتیجه رسیدند که تکنولوژی ابزاری است تا دولت‌ها از طریق آن پدیده‌های اجتماعی را مهار کنند. این مسأله دوگانگی ایجاد کرده است.» به گفته او، درشرایط فعلی جامعه مدنی در بسیاری از کشورهای غربی تضعیف شده است، دلیل آن هم سرمایه‌‌داری مدرن و بالارفتن اختلاف طبقاتی است و اینترنت نتوانسته رابطه جدیدی را در مسائل مدنی مطرح کند.
این استاد مطالعات اجتماعی، مسائل جنسی را یکی دیگر از موضوعاتی معرفی می‌کند که نظام اجتماعی سنتی را زیرسوال برده. براساس اعلام او، تعدد مسائل جنسی در گروه‌های مختلف جنسی، افراد را دچار بحران کرده و بحران هویت را ایجاد کرده است. مسائل جنسی نظام سنتی خانواده را زیرسوال می‌برد.
نکته دیگر مورد توجه خسرو خاور، مهاجرت است: «درحال حاضر مهاجرت‌ها در درون قاره‌ها اتفاق می‌افتد. این اتفاق هم پدیده جدیدی است که مسائل سنتی جامعه را زیرسوال می‌برد و هنوز جامعه بین‌المللی نتوانسته راه‌حلی برایش پیدا کند. اصل قضیه این است که فقیرها می‌خواهند به سمت زندگی بهتر بروند، اما همین اتفاق منجر می‌شود تا با ابعاد فرهنگی جوامع زیرسوال رود. هرچند که تا الان هم جامعه چند فرهنگی در غرب زیرسوال رفته است که این موضوع به هویت اجتماعی و فرهنگی آن برمی‌گردد. کشورهای آلمان، انگلیس، اتریش و... با این مشکل مواجه‌اند و دیگر نمی‌توانند جوابگوی گروه‌های مختلف جامعه باشند.»