آیت وکیلیان| عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه روز پنجشنبه و در واکنش به آن‌چه کوتاهی اروپا در عمل به تعهداتش در قبال برجام تعبیر کرد، تهدید کرد که اگر فروش نفت ایران به صفر برسد، ممکن است جمهوری اسلامی از «برادران و خواهران افغانستانی بخواهد ایران را ترک کنند.» از طرفی، مخالفان و منتقدان چنین مواضعی دست به کار شده‌اند و با آوردن آمار و ارقام و دلایلی دیگر سعی در به چالش کشیدن این اظهار نظر دارند؛ این منتقدان درواقع متاثر از فشار آمریکا و متحدانش، دست به شانتاژ زده و ادعاهای عراقچی در مورد تعداد مهاجران افغانستانی، میزان حضور آنها در بازار کار ایران و هزینه‌ای که به دولت تحمیل می‌کنند را نوعی فرافکنی و غیر قابل باور می‌دانند. آنها در استدلال خود آورده‌اند که سازمان بین‌المللی مهاجرت ژانویه گذشته اعلام کرده که طی سال ۲۰۱۸ میلادی و در پی افزایش نرخ تورم در ایران و وخامت اوضاع اقتصادی این کشور بیش از ۷۷۳هزار پناهجوی افغانستانی به کشورشان بازگشته‌اند و همچنین می‌گویند که پیشتر آژانس پناهجویان سازمان ملل متحد نیز شمار پناهجویان افغانستانی ثبت شده در ایران را حدود یک میلیون نفر اعلام کرده بود. توجیهات آنها تنها به این‌جا ختم نشده و در ادامه گفته‌اند که ایران سالانه حدود ۲۰۰میلیون دلار کمک مالی برای تأمین نیازهای اساسی پناهجویان افغانستانی از طریق آژانس پناهجویان سازمان ملل، اتحادیه اروپا و سازمان‌های خیریه بین‌المللی دریافت کرده است. اما ایران مدعی است که افزون بر گزارش رسمی نهادهای بین‌المللی، بین ۱.۵ تا ۲میلیون مهاجر غیر قانونی افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند. بر این اساس، اما دولت تأکید دارد که کمک‌های مالی دریافتی این کشور تنها جوابگوی ۳درصد هزینه‌های پذیرایی از مهاجران افغانستانی بوده است. در تازه‌ترین اظهارنظر، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه اعلام کرده که هزینه سالانه حضور ۳میلیون مهاجر افغانستانی در ایران ۸میلیارد دلار است. انجمن دوستی ایران و افغانستان به این مسأله واکنش نشان داد و دولت افغانستان نیز از ایران خواست در قبال مهاجران افغانستانی مسئولانه عمل کند. سیاستمداران افغانستان هم در این‌باره اظهارنظر کردند؛ «محمود صیقل»، نماینده پیشین افغانستان در سازمان ملل متحد هم گفته که ایران نباید روابطش با افغانستان را قربانی روابط جهانی و بین‌المللی خود کند. مقامات افغانستان نیز تأکید کردند که موضوع مهاجران و تحریم‌های آمریکا علیه ایران دو بحث جداگانه است. درباره اظهارات عراقچی، سایت یورونیوز نیز نوشت که «عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران روز گذشته و در واکنش به آن‌چه کوتاهی اروپا در عمل به تعهداتش در قبال برجام تعبیر کرد، تهدید کرد که اگر فروش نفت ایران به صفر برسد، ممکن است جمهوری اسلامی از برادران و خواهران افغانستانی بخواهد ایران را ترک کنند.» «سید عباس عراقچی» روز جمعه در گفت‌وگو با ایرنا با اظهار تعجب از برخی اظهارنظرها و برداشت‌های غلط از سخنانش در فضای مجازی اظهارداشت: « بحث مهاجرین و پناهندگان یک بحث بین‌المللی است و مدیریت و تامین هزینه های مربوط به آن نیز یک مسئولیت بین المللی به شمار می‌رود.»
وی افزود: «این که مردم ایران بر مبنای اعتقادات انسانی و اسلامی خود ظرف 40 سال گذشته سخاوتمندانه حق میهمان نوازی را در مورد پناهندگان و مهاجرین اعم از افغان یا سایر ملیت ها به طور کامل به جا آورده و باز هم به جا خواهد آورد یک بحث است، اینکه سایر کشورها و سازمان های بین المللی، به خصوص کشورهای غربی که اتفاقا مسبب بسیاری از مصیبت های مردم افغانستان هستند هم باید وظیفه و مسئولیت خود را انجام دهند، یک بحث دیگر است.»
معاون سیاسی وزیر امور خارجه تاکید کرد: «دولت های اروپایی باید سهم خود را در پذیرایی از مهاجرین ادا کنند، حال یا در قالب پرداخت هزینه ها یا با پذیرش بخشی از آنها در کشورهای خود. این یک مطالبه جدی جمهوری اسلامی است و وزارت امور خارجه
سال ها است که آن را از طریق کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد، مقامات اروپایی و دولت افغانستان پیگیری کرده و باز هم به طور جدی پیگیری خواهد کرد.»
وی همچنین گفت: «بدیهی است در شرایط حاضر که
تحریم های ظالمانه و غیرقانونی دولت آمریکا بدون هیچ توجیه
بین المللی بر ایران تحمیل شده و آن دولت سعی در محدودیت شدید منابع مالی جمهوری اسلامی دارد، مطالبه گری ملت ایران ابعاد جدیدی می یابد.»معاون سیاسی وزیر امور خارجه با تاکید بر این که جمهوری اسلامی ایران کاملا با مسئولیت های اسلامی، انسانی و بین المللی خود آشنا بوده و به آنها پایبند است، گفت: «موضوع اخراج یا بازگرداندن مهاجرین و پناهندگان به هیچ وجه در دستور کار دولت ایران قرار ندارد اما این که گزینه های جدیدی در برابر آنها قرار داده شود امر جداگانه ای است.»
معاون سیاسی وزیر امور خارجه چهارشنبه شب در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری با تشریح جزییات پاسخ ایران به خروج آمریکا از برجام و بدعهدی اروپایی‌ها اظهارداشت«: ما در 40 سال گذشته میزبان برادران از افغانستان، عراق و آذربایجان و ... بودیم و ملت ایران سخاوتمندانه پذیرایی کردند. همین الان بیش از سه میلیون افغان در ایران حضور دارند، بیش از دو میلیون فرصت شغلی را برادران خوب افغان در ایران اشغال کرده‌اند و سه تا پنج میلیارد یورو از کشور ما خارج می‌کنند.»
وی یادآور شد: «حدود 468 هزار دانش آموز افغان در مدارس ایران رایگان تحصیل می‌کنند و هر دانش آموز در سال برای ما 600 یورو هزینه دارد. بیش از سه هزار دانشجوی افغان در ایران هستند ولی این آموزش‌ها هزینه دارد نزدیک 15 هزار یورو هزینه دارد و از خدمات درمانی بهره‌مند می‌شوند. با کمال میل پذیرای آنها هستیم ولی برای ما هزینه دارد.»
معاون سیاسی وزیر امور خارجه تاکید کرد: ولی وقتی تحریم‌های آمریکا اثر کند و منابع مالی ایران محدود شود و فروش نفت به صفر برسد، درآمدهای نفتی ما کم شود البته موفق نخواهند شد و فروش نفت ما به صفر نخواهد رسید و به همین خاطر ایران مجبور است سیاست‌های ویژه‌ای را اتخاذ کند و ممکن است به نقطه‌ای برسیم که نتوانیم هزینه‌ها را تأمین کنیم و از برادران افغان بخواهیم که کشور را ترک کنند. عراقچی افزود: نمی‌خواهم تنش یا نگرانی در بین اتباع افغان ایجاد کنم ولی می‌خواهم صحنه را ترسیم کنم. اگر آمریکا بخواهد به سیاست تحریم ادامه دهد اگر مجبور شویم مسئولیت آن به عهده آمریکا خواهد بود.
حسن هانی‌زاده، تحلیلگر مسائل سیاسی در مورد اظهارات عراقچی مبنی بر اخراج مهاجران افغانستانی از ایران در تقابل با کوتاهی اروپایی‌ها در عمل به تعهداتشان در قبال برجام برای «شهروند» نوشته‌است:
بازی که توان مقابله با آن وجود ندارد
حسن هانی‌زاده، تحلیلگر مسائل خاورمیانه | طرح اخراج مهاجران افغانستانی در ابتدا یک هشدار به آمریکا و اروپاییان است که در شرایط کنونی می‌توان این اطمینان را داد که توان پاسخگویی و ایجاد بستری مناسب برای پذیرش مهاجران از ابعاد اقتصادی، مالی، سیاسی و امنیتی را ندارند. در کنار این مسأله ایران کارت دیگری نیز برای بر هم زدن قواعد بازی و تهدیداتی که آمریکا کرده و دریوزگی که اروپاییان به خرج می‌دهند، نیز دارد و آن بحث آزاد گذاشتن قاچاقچیان مواد مخدر است که ایران در خط مقدم یا سپری در برابر این مسأله محوری و بحرانی است. دلیل آن هم روشن است؛ چرا ایران باید هزینه سیاست‌های امپریالیستی (آمریکا و کشورهای متحدش) را بپذیرد که به وجودآورندگان این شرایط از هیچ سیاست و اقدام خصمانه‌ای علیه آن دریغ نکرده‌اند. ایران حق خود می‌داند که در وضعیتی که تحریم‌ها منابع مالی و اقتصاد آن را با دشواری و موانع جدی روبه‌رو کرده، با عملی‌کردن این دو مسأله به گونه‌ای دست به اقدام عملی بزند. اگر چه انجام یا عملی‌کردن اخراج مهاجران افغانستانی به لحاظ انسانی و زمینه اسلامی‌بودن دین ایران، برایش سخت است؛ اما در دنیای سیاست باید واقع‌گرایی را به جای آرمان‌گرایی پذیرفت.