الناز محمدی | آن زمان به محمدباقر قالیباف نوشت که همه زنان آسیب دیده را به یک چشم نبیند که: «قیصریه را با یک دستمال به آتش نمی کشند.» فاطمه راکعیِ همیشه منتقد به سیاست‌ها درباره زنان ایرانی، بعد از مدت‌ها دوباره به یک سمت رسمی برگشته است: مشاور امور زنان شهردار تهران.
دو روز پیش بود که محمدعلی نجفی، شهردار جدید تهران در حکمی، فاطمه راکعی را به عنوان مشاور امور زنانش منصوب کرد و او حالا و بعد از آخرین سمت رسمی اش که در مجلس ششم بود، دوباره فعالیت رسمی اش را آغاز می‌کند.
راکعیِ شاعر یکی از فعالان حقوق زنان است و سال‌هاست که در جمعیت زنان مسلمان نواندیش در این حوزه فعالیت می کند. او عضو جبهه مشارکت اسلامی هم است و در سال‌های گذشته یکی از منتقدان سفت و سخت سیاست‌های حذف زنان در ایران بوده است. او حالا و یک روز بعد از انتصابش در شهرداری تهران می‌گوید که انتقادهایش را به عملکرد تیم مدیریت شهری قبلی در زمان خودش مطرح کرده و حالا می خواهد همه توانش را برای بهتر کردن وضع زندگی زنان در تهران بگذارد. به اعتقاد راکعی، تهران چهره ای مردانه و خشن دارد و او تلاش خواهد کرد تا با کمک تیم جدید شهرداری، این چهره را عوض کند. افزایش سهم زنان در مدیریت کلان کشور، یکی از موضوعاتی است که او در سال‌های گذشته صحبت‌های زیادی درباره آن کرده و حالا هم می گوید که برای بیشتر کردن زنان در مدیریت شهری تهران همه تلاشش را خواهد کرد.
خانم راکعی چه شد که آقای نجفی شما را برای سمت مشاور امور زنان شهردار تهران انتخاب کرد؟
به هر حال من بیش از سه دهه است که در حوزه زنان فعالیت کرده‌ام. آقای نجفی قطعا از این فعالیت‌ها و دغدغه‌ها آگاهند. من همیشه از سال‌های دور ایشان را به عنوان یک شخصیت مورداحترام دانشگاهی و فرهنگی می شناسم. او یکی از شخصیت‌های فوق‌العاده قابل احترام و اعتماد دانشگاهی و فرهنگیان و زنان است. ما همیشه با احترام از او یاد می‌کنیم
آقای نجفی از شما برنامه‌ای خواسته‌اند؟ و فکر می‌کنید اولویت‌هایتان برای مسائل زنان در تهران چه باشد؟
البته بدون برنامه که نمی شود کار کرد، برنامه تفصیلی‌ام را به زودی اعلام می‌کنم. برنامه های زیادی دارم که به کمک زنان فرهیخته ای که در حال حاضر در شهرداری هستند و کسانی که سال‌هاست در این حوزه با جدیت تمام کار می کنند، به خواست خدا عملیاتی خواهیم کرد. فعالیت‌های من در سال‌های گذشته و در حوزه زنان کارهاي تئوریک بوده اما اگر عملیاتی بشود، بهتر است. رفع خشونت از جامعه، تامین امنیت زنان و تغییر چهره خشن شهر که با زنان مهربان نیست، از کارهایی است که باید انجام شود. برای ورزش و اوقات فراغت زنانه باید بیش از اینها کار کنیم. ستاد توانمندی زنان باید تقویت شود و با ساز و کارهای بهتری کار کند. مسائل زنان آسیب دیده و در معرض آسیب هم که اهمیت خودش را دارد. یکی دیگر از مسائلی که به نظر مغفول مانده مسأله دختران جوان است که باید به آن بپردازیم. داشتن تخصص و برنامه خیلی مهم است ولی کافی نیست، جامعه ما در شرایطی است که برنامه ها باید به صورت عملیاتی و باجسارت پیش برود و مردم عملا حاصل تلاش‌ها را ببینند.
از اولویت‌هایتان نگفتید. فکر می‌کنید مهمترین مسأله‌ای که در حال‌حاضر زنان تهرانی با آن درگیرند، چیست؟
باید در دوره جدید برای شهری به دور از خشونت و واقعا زیباتر تلاش کنیم. بعضی از مسائل در حوزه زنان عمومی است و خاص شهر تهران نیست.گرچه در شهرهای مختلف و در میان اقوام مختلف ممکن است مسائل خاص‌تری هم وجود داشته باشد. این مسائل باید دسته‌بندی شود. در همه شهرها زنان تقریبا مسائل مشابه دارند مثل نداشتن امنیت، رفتارهای خشونت‌آمیز، مثل شهر که چهره‌اش مردانه است. تهران چهره مردانه‌ای دارد و ما برای تغییر این چهره تلاش خواهیم کرد؛ مثل فقر و آسیب‌های مختلف که وجود دارد. اینها مسائل عمومی است و خیلی از مسائل در شهرهای مختلف ممکن است فرق کند. این مسائل باید دسته‌بندی شود. برنامه‌هایی را که برای مقابله با این مسائل در شهر تهران هست، عنوان می‌کنم ولی یکی از مسائلی که سال‌هاست بسیار آزاردهنده است زنان متکدی در سطح شهر هستند و کودکان کار که در این زمینه باید با یک نگاه اصولی و انسانی به طور جدی کار کنیم. فکر می‌کنم با یک نگاه اصولی و تخصصی باید با دید مادرانه در این‌باره تصمیم گرفت. باید با حفظ منزلت و عزت‌نفس انسانی به رفع مشکلات آنها پرداخت و دید مشکلاتشان چیست. قطعا مشکلاتشان یکی نیست؛ ممکن است بعضی از آنها در خانواده‌شان معتاد داشته باشند، همسری نداشته باشند که حمایت مالی شوند، ممکن است خودشان معتاد باشند یا دچار فقر مطلق باشند و.... بنابراین کودکان و زنان این خانواده‌ها را باید بررسی کرد. آنها علاوه بر فقر مفرط، مجبور می‌شوند به دیگران التماس کنند و شأن انسانی‌شان را پایین بیاورند و بهشان بی‌احترامی شود. وقتی این زنان در متن جامعه پراکنده‌اند، به‌ویژه در جامعه‌ای که زنان امنیت ندارند، به طور کلی دچار مشکلات زیادی می‌شوند.
اتفاقا در طرح اخیری که برای «جمع‌آوری» کودکان کار از خیابان‌های تهران انجام شد، انتقادهايی برانگیخته شد. فعالان اجتماعی معتقدند این برخوردها حل صورت‌مسأله است و در آینده به زنان دچار آسیب هم می‌رسد و آنها را هم مثل کودکان کار، رنج‌دیده‌تر می‌کند.
بله، قطعا ما نباید به دردهای این افراد اضافه کنیم. باید ببینیم چطور زندگی‌شان را بهتر کنیم. برای آنها کار و محل‌های امن ایجاد کنیم. ما جامعه ثروتمندی هستیم. اگر هر چیزی جای خودش هزینه شود و حیف و میل نشود، هیچ فردی نباید در آسیب‌های اجتماعی غوطه‌ور باشد. در حوزه وظایف شهرداری در این‌باره هم باید فکر جدی و هزینه‌های بجا و درست کرد. الان هم آقای شهردار و اعضای شورا مراقبند که در شهرداری خرج‌های اضافه نشود و این مشکل‌ها به راحتی قابل حل است. مسائل بسیار زیاد است، اما در مورد هر کدامشان می‌شود با برنامه عمل کرد. مهم این است که این برنامه ها با مدیریت قوی و کنترل و نظارت درست اجرا شود.
نگفتید که با این طرح موافق بودید یا مخالف؟
من با این طرح موافق نبودم. نباید همه را به یک چشم دید. باید حداقل‌ها را برای این افراد تأمین کرد و این موضوع کارهای میدانی می‌خواهد. نیروی انتظامی هم باید در این‌باره کمک لازم را کند. مقاومت‌هایی قطعا خواهد بود ولی ما گروه‌های پژوهشی داریم و جامعه‌شناسان و روانشناسان هم کمک لازم را خواهند کرد. البته نیروی انتظامی فقط در مواردی که خدای نکرده با بزهکارانی روبه‌رو باشیم آن هم با روش‌های انسانی به کمک ما خواهد آمد.
شما یکی از کسانی هستید که همیشه و به‌ویژه در سال‌های اخیر درباره سهم زنان در مدیریت ایران و در سمت‌های دولتی صحبت‌های زیادی کرده‌اید. یادم می‌آید در زمان چینش کابینه دوازدهم و وقتی موضوع وزیر زن در دولت حذف شد، شما در این‌باره نقدهای بسیاری را مطرح کردید. از طرف دیگر گفته می‌شود که آقای نجفی بعد از روی کار آمدنش در شهرداری تهران، قصد دارد از زنان بیشتری در مدیریت شهری تهران استفاده کند و تا به حال هم البته دو زن را برای شهرداری دو منطقه انتخاب کرده است. فکر می‌کنید این روند ادامه‌دار خواهد بود و شما برای افزایش سهم زنان در مدیریت شهری تلاش
خواهید کرد؟
ما حتما از همکاری همه زنان دانشگاهی و پژوهشگر و البته مردان همفکر دانشگاهی و پژوهشگر فعال کشور استفاده خواهیم کرد و همه آنها را به کمک می‌طلبیم.
علاوه بر انتقادهای شما درباره سهم زنان از مدیریت شهری، در 12سال گذشته هم شما درباره بعضی برنامه‌ها و سخنان مسئولان شهرداری در حوزه زنان انتقادهایی داشتید. خاطرم هست که یکی از سخنرانی‌های آقای قالیباف درباره زنان دچار آسیب در ایران، انتقاد شما را به دنبال داشت.
بله، من همان موقع انتقادهایم را مطرح کردم. نظرم این بود که اگر بزهی صورت می‌گیرد، اگر مسأله غیراخلاقی را شاهدیم، مقصر هم زنان و هم مردان هستند. با این روش کاملا مخالفم که زنان را در حوزه آسیب‌های اجتماعی مقصر بدانند. همان زمان هم در این زمینه مصاحبه هایی کردم و به شهردار وقت گفتم به خاطر یک دستمال، قیصریه را به آتش نمی‌کشند. این‌که برای یک مورد حقی را از زنان سلب کنند، درست نیست. این نوع نگاه در دوره قبل قابل نقد بود.
در کل عملکرد مدیریت شهری قبلی در حوزه زنان را چطور ارزیابی می‌کنید؟ در همه این سال‌ها بعضی برنامه‌ها مانند ساخت و توسعه پارک‌های تک‌جنسیتی زنان، نوع نگاه به زنان آسیب‌دیده و برنامه نداشتن برای کاهش خشونت‌های شهری علیه زنان، انتقادهای زیادی را به دنبال داشت.
من عادت ندارم وقتی کسانی می‌روند و در مسند کار نیستند ایراداتشان را بگویم. به هرحال با روند جدید کار خواهیم کرد و حتما فضا را برای زنان هم در سطح خود شهرداری و کارکنان زن آن در صورت داشتن مشکل و هم در خود شهر سالم‌تر کار خواهیم کرد و حتما فضا را به خواست خدا هم برای زنان هم در سطح خود شهرداری و هم برای زنان شهرمان بهتر خواهیم کرد. در شهرداری حدود 10درصد کارکنان زنان هستند، باید از بین آنها زنان متخصص و واجد شرایط ارتقای سطح مدیریتی پیدا کنند و بعد کسانی خارج از شهرداری که واجد شرایطند قطعا کمک‌های لازم را خواهیم کرد. البته قطعا از همه زنان و مردان دغدغه مند در حوزه زنان کمک خواهیم گرفت.