[فاطیما بهوتو - فارن پالسی] وقتی ازرا بیلگیچ، ستاره بیستوهفت ساله سریال محبوب تلویزیونی ترکیه یعنی قیام ارطغرل (رستاخیز)، تصویری از خودش با لباسی [نامناسب] در اینستاگرام منتشر کرد، نمیتوانست پیشبینی کند که چه واکنش منفی انتظارش را میکشد. بیلگیچ که در نقش حلیمهخاتون (شاهزاده سلجوق که با ارطغرل غازی که پدر عثمان یکم بنیانگذار امپراطوری عثمانی، ازدواج کرد) ایفای نقش میکند با هزاران کامنت منفی مواجه شد، حتی برخی از آنها خواستار توبه او شدند.
امروزه سریالهای تلویزیونی ترکی بعد از سریالهای آمریکایی به لحاظ محبوبیت در رده دوم قرار دارند. همزمان زبان ترکی با پشت سر گذاشتن زبانهای فرانسوی، اسپانیایی و ماندارین به پربینندهترین زبان خارجی در جهان تبدیل شده است. سریال ارطغرل که فیلمبرداری آن از سال 2014 آغاز شد، نخستینبار در نتفلیکس دیده شد و از آن زمان مجوز پخش در 72 کشور را دریافت کرد.
وقتی نسخه نهایی سریال برای نخستینبار از تیآرتی پخش شد، در سالگرد تسخیر قسطنطنیه توسط عثمانی و سقوط امپراتوری بیزانس تعداد بیشتری از افراد در یوتیوب کلیدواژه ارطغرل را جستوجو کردند، این جستوجو حتی از میزان جستوجوی شخصیت جان اسنو در سریال بازی تاج و تخت هم بیشتر بود.رجب طیب اردوغان، رئیسجمهوری ترکیه، پخش این سریال را تبریک گفت و اعلام کرد که خودش از طرفداران آن است. ناگفته نماند که تهیهکننده سریال، کمال تکدن، عضو حزب عدالت و توسعه اردوغان (AKP) و کارگردان آن، محمت بوزداگ هم جزو حامیان حزب است. او پس از آنکه اردوغان و کابینه او نخستین نماز مسلمانان را در ایاصوفیه اقامه کردند و پس از آنکه دادگاه وضع کلیسای بیزانس را در قرن ششم به عنوان موزه لغو کرد، در توییتر نوشت: اشتیاق هشتادوشش ساله به پایان رسیده است. نوه نلسون ماندلا، یکی از اعضای پارلمان آفریقای جنوبی، از این مجموعه بازدید کرد و عکسهایی را در لباس قبیلهای ارطغرل گرفت، کاری که پیشتر نیکولاس مادورو رئیسجمهوری ونزوئلا هم در جریان سفر خود به ترکیه انجام داده بود.
پاکستان نخستین کشوری نیست که مشتاق پخش سریال ارطغرل است. پاکستان و ترکیه مدتهاست که روابط محترمانهای دارند و یکدیگر را کشور برادر مینامند. پس از تأسیس پاکستان در سال 1947 ترکیه یکی از نخستین کشورهایی بود که این کشور را به رسمیت شناخت و برای عضویت در سازمان ملل متحد لابی کرد.اگر چه روابط دوجانبه بر تعاملات سیاسی، نظامی و اقتصادی متمرکز بوده، اما امروز پاکستان و ترکیه در حال تعمیق روابط فرهنگی خود هستند. محبوبیت سریال ارطغرل در پاکستان چندان هم خودجوش یا شانسی نیست. پیشتر دو سریال خرمسلطان و عشق ممنوع هم محبوبیت بالایی در پاکستان داشتند. براساس برآوردها بیش از 55میلیون نفر یعنی حدود یکچهارم جمعیت کشور قسمت آخر عشق ممنوع را در پاکستان تماشا کردند. این نخستینبار در تاریخ پاکستان بود که یک نمایش خارجی چنین تعداد تماشاگر بالایی را به خود اختصاص میداد. برخلاف سریالهای قبلی محبوبیت ارطغرل اهمیت سیاسی عمیقتری دارد؛ زیرا تا پیش از این واردات فرهنگی پاکستان عمدتا از غرب بوده است. پاکستان به طور کلی میدان جنگ بین ترکیه، ایران، عربستان سعودی و دیگران بوده است. پاکستان همواره همچون خط گسلی بوده که از بدو تولد تاکنون، در جهات مختلفی چرخیده است.تلویزیون پاکستان (PTV) پس از درخواست عمرانخان نخست وزیر، پخش فصل اول سریال ارطغرل را در ماه رمضان امسال آغاز کرد. عمرانخان غالبا در سخنرانیهای خود از این سریال یاد میکند. او اخیرا از فرهنگ دست سومی که به قول خودش از طریق هالیوود و بالیوود پاکستان را آلوده کرده بود ابراز ناراحتی کرد. به طور کلی پاکستان 25درصد از مخاطبان جهانی سریال ارطغرل در یوتیوب را تشکیل میدهد.
کشور پاکستان نسبت به فرهنگ و به طور کلی معنای پاکستانیبودن خود سردرگم است. در طول 73 سال گذشته این کشور نتوانسته تضاد میان سنت و مدرنیته را در خود حل کند. این سردرگمی بیشتر در میان نخبگان پاکستانی مشهود است و پاکستانیهای طبقه متوسط که پایگاه سیاسی عمرانخان را تشکیل میدهند با غرور از اسلام و مسلمانی خود یاد میکنند. سریال ارطغرل براساس ارزشهای کاملا محافظهکارانه ساخته شده و هیچ داستان عاشقانه دلپذیر یا زنانی با لباسهای نامناسب در آن وجود ندارد. در این سریال، داستانهای عاشقانه از طریق ازدواج یا از طریق اشتیاقی پاکدامنانه به تصویر کشیده میشود. بسیاری از شخصیتهای زن سریال از پوشش قبیلهای استفاده میکنند. خود شخصیت ارطغرل را اغلب میتوان در نماز یافت.
عجیب اینکه، با وجود تمام وفاداری پاکستانیها نسبت به ارطغرل و ارزشهای آن، به نظر میرسد که آنها توجه چندانی به پیام برنامه کثرتگرایی مذهبی ندارند. ارطغرل نهتنها خیرخواه است بلکه نسبت به معتقدان به آیینهای دیگر نیز سخاوتمندانه رفتار میکند. این درسی است که پاکستان میتواند از آن یاد بگیرد.
ترکیه قدرت روایتها را درک میکند و به همین علت با هوش و ذکاوت تمام به دنبال ساختن تصویری جدید، بازنویسی تاریخ و پاککردن حقایق گذشته یک ملت است. بینندگان عثمانی را در قویترین و تواناترین آواتارهای خود میبینند و این آن چیزی است که ترکها میخواهند.
قدرت نرم تنها در صورتی موثر است که قدرت پشت آن نیز معتبر دیده شود. دولت ترکیه مطمئنا مشکلات زیادی دارد که یک مثال آن کاهش شدید آزادی مطبوعات است. با این حال ترکیه هنوز هم در مقایسه با عربستان سعودی وضع بهتری دارد؛ زیرا به هر حال ترکها نوجوانان را به دلیل شرکت در اعتراضات یا روزنامهنگاران را در کنسولگریهای خود سر نمیبرند!