[شهروند] «تأمین زغال‌سنگ کشورهای بلژیک، فرانسه و ایتالیا توسط آلمان برای مدت 10سال»، «نظارت دولت‌های پیروز در جنگ بر صادرات و واردات آلمان برای مدت 5سال»، «پرداخت 7‌میلیون لیره استرلینگ به متفقین از سوی آلمان به شکل نقد»، «واگذاری منطقه سرشار از منابع طبیعی «سار» توسط آلمان به فرانسه برای مدت 15سال»، «واگذاری 55‌درصد از منابع سنگ‌آهن، 75‌درصد از منابع روی، 45‌درصد از منابع زغال‌سنگ و 57‌درصد از منابع سرب آلمان به کشورهای پیروز در جنگ»، «ضبط همه دارایی‌های ارزی، منقول و غیرمنقول دولت آلمان در سایر کشورهای جهان»، «الزام آلمان به تأمین 5‌هزار موتور دیزل (برای قطار) و 150‌هزار خودرو به هزینه خود برای کشورهای پیروز در جنگ»، «تحویل همه کشتی‌ها و شناورهای تجاری و نظامی آلمان به انگلستان و فرانسه»، «الزام آلمان به کاهش نیروهای مسلح خود به 100‌هزار نفر و عدم تولید و استفاده از تانک، سلاح‌های سنگین و خودروهای زرهی»، «ممنوعیت برخورداری از نیروی هوایی و دریایی برای آلمان به مدت نامحدود»،... اینها فقط بخشی از تعهداتی است که کشورهای فاتح معرکه جنگ جهانی اول در کنفرانس ورسای به طرف شکست‌خورده یعنی امپراتوری از هم پاشیده پروس که حالا در قامت کشور آلمان نمود یافته بود، تحمیل کردند. این میان انضمام مناطق پزناتی، گدانسک و سلیسیا به لهستان، هولشتین به چکسلواکی، آلزاس و لرن به فرانسه، اوپن و مالمدی به بلژیک، شلزویگ به دانمارک و بندر ممل به لیتوانی را شاید بتوان تیر خلاصی به تتمه غرور ملی آلمانی‌ها قلمداد کرد. نمایندگان متفقین سرمست از باده ظفر، هرچه خواستند و توانستند برای تحت فشار قراردادن آلمان به کار بستند و با افزودن بندهای پیاپی به معاهده صلح ورسای، در کنار تضعیف قدرت اقتصادی و نظامی این کشور، حداکثر تحقیر ملی را به آلمانی‌ها چشاندند. شاید اگر نمایندگان تام‌الاختیار متفقین در کنفرانس ورسای پیش‌بینی می‌کردند میوه سمی این سختگیری و جریحه‌دارکردن غرور ملی ژرمن‌ها، نفرتی است که چند‌سال بعد توسط حزب ناسیونال سوسیالیست کارگران آلمان (نازی) و شخص آدولف هیتلر چیده خواهد شد، در تحمیل رگباری بندهای تحقیرآمیز به طرف شکست‌خورده احتیاط‌ بیشتری به خرج می‌دادند. اما در ورسای چنین درایتی خریدار نداشت و هنگامی که 81‌سال پیش در چنین روزی، برابر یکم سپتامبر 1939 میلادی، 20‌سال بعد از امضای معاهده صلح، ارتش آلمان نازی وارد خاک لهستان شد تا انتقام معاهده‌نویسان ورسای‌ را از لهستانی‌ها بگیرد، هیچ‌کس گمان نمی‌برد این مقدمه جنگی خواهد شد که خونبارترین معرکه تاریخ قرار است لقب بگیرد.