قرارداد ۲۵ساله فروش گاز ایران به ترکیه تا سال ۲۰۲۶ به اتمام می‌رسد و این کشور که پارسال مشتری حدود نیمی از گاز صادراتی ایران بود، با کشف میدان گازی در دریای سیاه اکنون دست بالا را در مذاکرات گازی با صادرکنندگان دارد.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه روزجمعه از کشف یک میدان بزرگ گازی با ۳۲۰میلیارد مترمکعب ذخایر خبر داد و وزیر انرژی کشور نیز روز شنبه اعلام کرد ارزش گاز این میدان حدود ۶۵میلیارد دلار است.
البته این میدان در آب‌هایی به عمق ۲۱۰۰متر، یعنی بیش از دوبرابر عمیق‌ترین بخش دریای خزر واقع شده و آب دریای سیاه نیز بسیار شور است و نیاز به استفاده از آلیاژهای مخصوص در خطوط لوله و دکل تولید گاز است. بدین ترتیب، هزینه توسعه میدان و تولید گاز انتظار می‌رود بالاتر از حد معمول و شاید چیزی حدود ۱۵ تا ۲۰میلیارد دلار باشد.
رومانی و بلغارستان قبلا در نزدیکی همان منطقه‌ای که ترکیه میدان گازی کشف کرده، میادین گازی مانند نپتون و گالاتا را کشف کرده و با وجود اینکه بسیار کوچک‌تر از میدان گازی ترکیه بودند، با کمک شرکت‌های غربی، ازجمله اکسان موبیل آمریکا، میادین را توسعه داده‌اند.
ترکیه سالانه کمتر از نیم‌میلیارد مترمکعب تولید گاز دارد، اما ۴۵ تا ۵۰میلیارد مترمکعب گاز وارد می‌کند. بدین ترتیب، این کشور ۹۹درصد وابسته به واردات گاز است. هزینه واردات گاز این کشور سالانه ۱۲ تا ۱۵میلیارد دلار است. ترکیه سال‌هاست که از تراز تجارت منفی به‌شدت در فشار است.
آخرین گزارش مرکز آمار ترکیه نشان می‌دهد که در نیمه اول سال‌جاری میلادی این کشور ۹۹میلیارد دلار واردات و ۷۵میلیارد دلار صادرات داشته است. بدین ترتیب کشور تنها در نیمه اول سال با تراز تجاری منفی ۲۴میلیارد دلاری مواجه شده است.
آمارهای سازمان نظارت بر بازار انرژی ترکیه نیز نشان می‌دهد در پنج‌ماه ابتدایی سال‌جاری این کشور ۲۰.۵میلیارد مترمکعب گاز وارد کرده است. این کشور طی دوره یادشده روزانه ۶۰۰هزار بشکه نیز واردات نفت داشت.
در میادین گازی همراه با گاز، میعانات گازی که نوعی نفت‌خام فوق سبک و گرانقیمت است نیز، تولید می‌شود و این موضوع می‌تواند نه‌تنها وابستگی ترکیه به واردات گاز را کاهش دهد، حتی واردات نفت کشور نیز می‌تواند تا حدودی کاهش یابد. این کشور سالانه ۴۵ تا ۵۰میلیارد دلار برای واردات نفت و گاز هزینه می‌کند.
ترکیه مشتری گاز ایران، جمهوری‌آذربایجان و روسیه از طریق خطوط لوله و گاز مایع نزدیک به ۱۰ کشور ازجمله آمریکا، قطر و نیجریه است. این کشور با توسعه زیرساخت‌های تحویل گاز مایع (ال‌ان‌جی) طی سه‌سال گذشته توانسته وابستگی خود به واردات از طریق خطوط لوله را به‌شدت کاهش دهد. برای نمونه روسیه در سال ۲۰۱۷ تأمین‌کننده نیمی از گاز ترکیه بود، اما در پنج‌ماه ابتدایی سال، تنها یک‌پنجم گاز وارداتی ترکیه را تأمین کرده است. سهم ایران نیز از ۱۷درصد به ۱۰درصد افت کرده، اما سهم جمهوری آذربایجان از ۱۲درصد به ۲۲درصد افزایش یافته و سهم گاز مایع از کل واردات گاز ترکیه نیز از ۱۹درصد به ۴۵درصد اوج گرفته است.
بدین ترتیب، بدون محاسبه میدان گازی تازه کشف‌شده نیز جایگاه روسیه و ایران در بازار گاز ترکیه بسیار متزلزل شده است. میدان گازی تازه کشف‌شده ترکیه می‌تواند سالانه ۱۰میلیارد مترمکعب تولید گاز داشته باشد. بدین ترتیب، انتظار می‌رود از سال ۲۰۲۳ به بعد، واردات گاز ترکیه ۲۰درصد کاهش یابد.
هنوز معلوم نیست آیا ترکیه باز هم خواهان تمدید قرارداد گازی با ایران در سال ۲۰۲۶ خواهد بود یا نه، اما به هر ترتیب اکنون این کشور در مذاکره با صادرکننده‌های گاز دست بالا را دارد و بدون هیچ نگرانی می‌تواند شرایط خود را تحمیل کند و اگر طرف مقابل این شرایط را رد کند، گازی از این کشور نخرد.
برای نمونه ترکیه در بهار امسال هیچ گازی از ایران وارد نکرد و به هیچ مشکلی نیز برخورد نکرد. اوایل فروردین خط لوله انتقال گاز ایران به ترکیه توسط گروه «پ کا کا» در خاک ترکیه منفجر شد. معمولا درحوادث مشابه طی سال‌های گذشته، ترکیه طی یک هفته خط لوله را تعمیر می‌کرد، اما این‌بار تا پایان بهار ترکیه از تعمیر این خط لوله اجتناب کرد.
ترکیه ظرفیت زیرساخت‌های واردات گاز مایع خود را به ۵۰میلیارد مترمکعب در سال رسانده که حتی بالاتر از کل گاز مصرفی کشور است و بدون واردات گاز ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان هم به مشکلی برنمی‌خورد، کما اینکه طی سه‌ماه گذشته واردات گاز از روسیه را نیز بیش از ۶۰درصد کاهش داده است.
در خود کشور نیز دو منطقه عظیم توزیع گاز، یکی در ارزروم و دیگری در اسکی‌شهر وجود دارد که کل شبکه گاز کشور به این دو منطقه متصل است و به راحتی می‌تواند توقف واردات گاز از طریق خطوط لوله را مدیریت کند.