[ کاوه افراسیابی ] اوایل ماه جاری میلادی، مقامات در دهلی نو با شوک گزارش‌های مربوط به اخراج هند از پروژه سرمایه‌گذاری کلیدی در ایران به نفع چین، مواجه شدند.
چشم‌انداز از دست رفتن نقش هند در پروژه خط ریلی ایران (که بندر چابهار در حاشیه اقیانوس هند را به شهر زاهدان در مرز افغانستان متصل می‌کند) در نتیجه ناتوانی در سرمایه‌گذاری، سوالاتی درباره اولویت‌های سیاست خارجی در هند پیش آورده است. دیپلمات‌های این کشور که ظاهرا به اقدام تحریک شده‌اند، بلافاصله برای محافظت از منافع هند در بندر چابهار ایران که در جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای هند نقش مهمی دارد، گام برداشتند.
با توجه به اینکه هند در همکاری کامل با تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران، واردات انرژی از این کشور را تعلیق کرد و سطح فعالیت‌ها در پروژه‌های چابهار را کاهش داد، جای تعجب ندارد که ایران به کاهش امتیازات هند در پروژه‌ها در این بندر بیندیشد. دولت در تهران خبرها را «شایعه» توصیف کرده، اما بیشتر به نظر می‌رسد آنها اخطاری ضمنی به دهلی نو بوده است.
همزمانی این تحولات با افزایش تنش‌های مرزی هند و چین از یک سو و اخبار مربوط به توافق استراتژیک بیست‌وپنج ساله بالقوه بین تهران و پکن از سوی دیگر بسیار اهمیت دارد. اگر تهران به این نتیجه برسد که پکن شریک بهتری در قیاس با دهلی نو است، هند احتمالا شکست سختی از سوی چین متقبل می‌شود.
چین احتمالا به محض پایان توافق 10 ساله ایران و هند در چابهار در سال 2026، خیلی سریع این بندر را وارد ابتکارعمل راهبردی کمربند و جاده خواهد کرد. سفیر ایران در پاکستان پیشتر مسأله ایجاد ارتباط بین دو بندر «خواهر» گوادر (ساخت چین) و چابهار را مطرح کرده و این درحالی است که دهلی نو به چابهار به چشم نقطه نفوذ مقابل در برابر نفوذ منطقه‌ای پکن می‌نگرد. اما ایران برداشتی جامع‌تر را ترجیح می‌دهد که طبق آن، چین و هند بتوانند به‌طور همزمان از پروژه بندر چابهار بهرمند شوند. به هر حال، با نزدیک شدن ایران به چین از طریق توافق بلندمدت احتمالی، بررسی آینده چابهار ناگزیر برای همه طرفین فوریت پیدا کرده است.
مسأله این است که آیا ایران حقیقتا می‌تواند هر دو طرف را بازی دهد و به نوعی، منافع چین و هند را به‌طور همزمان حفظ کند؟ یک استاد علوم سیاسی در تهران که خواست نامش فاش نشود، اقدام ایران در تحریک هند را دارای «تأثیر مطلوب» دانسته و دولت این کشور را به رسیدگی به شکایات ایران واداشته است. سفیر هند در ایران اخیرا برای بازنگری همکاری‌ها در پروژه خط ریلی چابهار-زاهدان با مقامات ایران دیدار کرده است.
با این حال، اقدامات از اظهارات اهمیت بیشتری دارند و آنچه ایران را راضی می‌کند، مشاهده توانایی هند در نشان دادن استقلال و محافظت از سیاست‌گذاری در قبال ایران از نفوذ رقبای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آن است. ایران به دنبال مشاهده شواهد قطعی مبنی بر تعهد هند به پروژه چابهار است. از دیدگاه ایران، معافیت تحریمی که دولت دونالد ترامپ برای هند برای فعالیت در چابهار قائل شده، فرصتی منحصربه‌فرد برای سرمایه‌گذاری خارجی در ایران فراهم کرده که تحت فشار مضاعف تحریم‌ها و همه‌گیری کووید- 19 است.
در همین حال، برای ایران، حفظ روابط سالم با هند در میانه افزایش و وابستگی متقابل در روابطش با چین در زمینه انرژی و تجارت، همچنین به دولت ایران در مقابله با تبلیغات منفی علیه توافق استراتژیک با چین کمک می‌کند. به علاوه، هند منبع بالقوه‌ای برای سخت‌افزارهای نظامی مهم برای ایران به شمار می‌رود. می‌توان انتظار داشت که دولت هند در نتیجه تحریکات اخیر ایران، برای تکرار و تقویت تعهدات خود در چابهار گام بردارد؛ اما می‌توان گفت که از بین رفتن تدریجی منافع هند در داخل ایران به نفع چین، اتفاقی نسبتا قطعی است.
منبع: irdiplomacy