[ فروغ فکری ] دو مرد ایستاده در سایه درختان آرام پادگان 06 به زمینی نگاه میکنند که یکی از آنها 28 سال قبل و دیگری 18 سال قبل در آن «سان» میدیدند. مرد جوان موانع سبز گوشه زمین را نشان میدهد و میگوید بارها از این مانعها گذشته و در زمین باز وسط پادگان رژه رفتهاند. حضور آنها در ارتش با این پادگان شروع شده؛ مانند بسیاری دیگر از مردان ارتشی که 06 برایشان خاطره اولینهاست. اولین رژه. اولین سان دیدن. اولین تفنگ به دست گرفتن. چشمان مرد جوانتر زمان نشاندادن ساختمانهای کوتاه گوشه پادگان برق میزند. همانها که زمانی حمام بودند و حالا با شیروانیهای نارنجی یک گوشه تنها ماندهاند و بعد با دست به سوی دیگر اشاره میکند که زمانی خوابگاه و کلاس درس سربازان بوده و حالا سالهاست کسی گذرش به آنجا نیفتاده. «آن سالها اینجا عالی بود. سرسبز. الان درختانش خشک شده. چقدر خاطره زنده شد. چه خوب که اینجاییم.» مرد مسن سال بعد از ارتش بازنشسته میشود و در سی سال گذشته تجربه حضور در پادگانهای فراوانی را داشته. شهر به شهر بهعنوان نیروی کادری حاضر شده و مرد جوان هم تا حالا چندین پادگان عوض کرده اما اینجا برایش چیز دیگری است. با هر کلام لبانش از خنده میشکفند و کلاه نظامیاش را جابهجا میکند.
آنها و بسیاری دیگر اینجا حاضرند تا شاهد تفاهمنامه تبدیل پادگان 06 به بوستان ارتش باشند. پادگانی که از سال 92 تخلیه شده است. چشمان مرد مسنتر به روبهروست؛ به چادر سفیدی که برپا شده و مسئولان ارتش، شهردار، وزیر راهوشهرسازی و اعضای شورای شهر در آن حاضر شدهاند و میخواهند پادگان را به بوستان 35 هکتاری در قلب خیابان پاسداران به نام «بوستان ارتش» بدل کنند. «چه خوب که اینجا پارک میشود. کاش با جدیت این طرح پیگیری شود و تغییر دیگری ندهند.»
15 هکتار از این پادگان قرار است همچنان در دست ارتش بماند و آنطور که سرتیپ رضا خرمطوسی، مدیرعامل بنیاد تعاون ارتش، به «شهروند» میگوید قرار است در این 15 هکتار یک طرح مسکونی- تجاری با منطق شهرسازی عملی شود. او از جزئیات طرح چیزی نمیگوید و فقط تأکید دارد که این طرح در دست بررسی است و با حفظ اصول محیطزیستی و شهرسازی عملیاتی خواهد شد. به گفته او، در این پادگان 6 گردان آموزش میدیدند و اهمیتش آنقدر زیاد است که نه میتواند از تعداد مردانی که منتقل شدهاند و نه از پادگانی که به آن رفتهاند بگوید.
برای سربازان جوانتر اینجا زمینی است بیخاطره. آنها حال مردانی که دوران خدمتشان در ارتش از اینجا شروع شده را نمیدانند. یکی از جوانها میگوید دوستی داشته که در این پادگان دوره سربازیاش را گذراند و بعد هم گفتند پادگان دیگر قابل استفاده نیست: «منتقل شد به پادگانی دیگر. اینجا را دوست داشت. قدیمی است و انگار حال و هوای خوبی داشته.»
سالها تلاش برای جابهجایی این پادگان به ثمر نشسته. پادگانی که زمانی صحبت از ساختوساز در آن میشد حالا قرار است بوستان شود و البته هنوز تکلیف 15 هکتار آن به درستی مشخص نیست. با این حال محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران، به «شهروند» میگوید باید برای سایر پادگانها هم چنین تفاهمنامهای تدوین شود: «سههزار هکتار از فضای شهر تهران در دست ارتش است. قلعه مرغی 500 هکتار بود که تکلیفش مشخص شد و برای پادگان جی هم در حال برنامهریزی هستیم.» او میگوید برای جابهجایی پادگان دوشانتپه هم مذاکراتی شده اما هنوز نتیجهای نداشته است.
درختان شناسنامهدار پادگان، در انتظار آبیاری
قسمتهای شمالی پادگان 06، زمان محمدرضا شاه ساخته شد. پیش از این در زمان رضاشاه بخش میانی و در دوران قاجار بخش اصلی آن ساخته شده بود. کاخ سلطنتآباد که ازجمله باغهای ییلاقی ناصرالدین شاه قاجار بود، در این مکان بنا شد و بعدها قسمتی از این کاخ در زمان رضاشاه پهلوی خراب شد و از مجموعه بناهای این کاخ تنها عمارت حوضخانه، تالار آیینه و برج سلطنتآباد به جا ماند که در اختیار ارتش قرار گرفت و زمانی کارهای تشریفاتی ارتش در آن مکان انجام میشد. این اثر با اسم دو بنای سلطنتی در سلطنتآباد در تاریخ یازدهم بهمن ۱۳۳۴ با شماره ثبت ۴۱۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید، اما حالا راه رسیدن به آن مسدود است و امکان پیدا کردنش در 50 هکتار پادگان وجود ندارد، حتی در روزی که قرار است پادگان به پارک تبدیل شود، نمیتوان از وضع ساختمانهای متروکه در آن سردرآورد.
بسیاری از درختان پادگان هم که خاطره سربازان بسیاری را در خود جای داده بودند، بعد از سال 92 که پادگان تخلیه شد، دیگر رنگ آب و سبزی به خود ندیدند و همین هم دلیلی بود که مردم منطقه برای حفظ آنها کمپین تشکیل دهند و چند باری هم برای نجات جان درختانی که بسیاری از آنها شناسنامه دارند، تلاشکنند. تلاشهایشان بینتیجه بود و حالا احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر دراینباره میگوید: «باید تدابیری اندیشیده شود تا درختان شناسنامهدار پادگان حفظ شوند.»
جابهجایی پادگانها، 11سال پس از قانونیشدن
اوایل دهه 70 برای نخستین بار صحبت از انتقال پادگانها و اراضی نظامی به خارج از شهرها مطرح و قرار شد که زمینهای نظامی برای تأمین خدمات هفتگانه شهری واگذار شوند. دهه 70 گذشت و برای واگذاری این زمینها قانونی نوشته نشد تا سال1388. سالی که «قانون فروش و انتقال پادگانها و سایر اماکن نیروهای مسلح به خارج از حریم شهرها» به تصویب رسید و برمبنای آن به وزارت راهوشهرسازی و شهرداری تهران اجازه داده شد تا در چارچوبی مشخص به خرید اراضی نظامی و انتقال پادگانها به خارج از حریم شهر اقدام کنند. این قانون میگفت شهرداریها باید برای تبدیل پادگانها پول آن را پرداخت کنند و به اصطلاح زمین پادگانها را بخرند. در این قانون تأکید شده بود که این زمینها به قیمت 35درصد املاک پیرامون با کاربری مسکونی خریداری شوند و مدل دومی هم در قانون پیشبینی شد که در آن باید 40درصد مساحت زمین خدمات عمومی تأمین و 60درصد دیگر برای تأمین هزینههای انتقال پادگان بارگذاری شود. همین هم دلیلی بود که در این سالها انتقال پادگانها با مشکلات بسیاری مواجه شود و مدیریت شهری بارها از کمبود منابع برای خرید بگوید. در کنار این مشکل، نحوه تغییر اراضی پادگانها پس از خروج به مشکل بعدی بدل شد. بسیاری از فعالان شهری وجود اراضی پادگانی را عنصری برای نفس کشیدن شهر میدانستند که در صورت حذف آنها ممکن است در این زمینها هم مانند سایر مناطق ساختوساز انجام گیرد. نمونهاش صحبتهای محمد اسلامی، وزیر راهوشهرسازی بود که در حاشیه مراسم امضای تفاهمنامه ساخت ۱۰۰هزار واحد مسکونی بین وزارت راه و شهرسازی و وزارت دفاع، از انتقال پادگانهای نظامی در 25 استان و استفاده از اراضی آنها برای ساخت 100هزار واحد مسکونی خبر داد.
با وجود این، سال گذشته دستور رهبری درباره خروج 25 پادگان از شهرهای مختلف عاملی بود تا این پروژه سرعت بیشتری گیرد. پیش از این برای پادگانهای ۷ نزاجای لرستان، پادگان ۶۴ ارومیه، پادگان ۰۴ بیرجند، پادگانهای اصفهان و لشگر ۲۱ تبریز طرح تهیه شده و در شورایعالی هم مطرح و به تصویب رسیده بود و سند طرح جامع شهر تهران هم برای پادگانهای پایتخت پیشبینیهای کرد که یکی از آنها تبدیل پادگان 06 به فضای عمومی بود.
هرچند تهران پیش از این شاهد تغییر ماهیت پادگانها بود. «پادگان قلعهمرغی» اواخر دهه 80 به تملک شهرداری درآمد و سال 90 بوستان ولایت در آن به بهرهبرداری رسید. «پادگان جی» هم دیگر پادگان تهران بود که قرار شد به خارج از شهر منتقلشود و سال 93 سیدعلیرضا حسینی، شهردار منطقه 9 از انعقاد تفاهمنامه با وزارت دفاع و نیروهای مسلح برای این کار خبر داد. قرار بود بخش بزرگی از این پادگان برای امتداد بزرگراه فتح و کاهش بار ترافیکی این محدوده استفاده شود، اما چهارسال پس از نوشتن تفاهمنامه و در سال 97 تنها سر در پادگان تخریب شد، چراکه 23 ارگان و سازمان درگیر این واگذاری بودند و شهرداری در توافق با این سازمانها به مشکلاتی برخورد که یکی از این سازمانها آموزشوپرورش بود که بخش قابل توجهی از این اراضی در اختیارش بود. پادگانی که هنوز وضع زمینهایش به درستی تعیین تکلیف نشده است و فقط پیروز حناچی، شهردار تهران در مراسم روز گذشته به این پادگان اشاره کرد و گفت: «برای بازشدن مسیر پادگان جی به توافق رسیدهایم.»