[مهتاب جودکی] بلندی‌های جنوبی مشهد از 10 سال پیش یکی یکی کم شدند و شمار گمشده‌ها به 5 کوه رسید. سه سال پیش دادستانی جلوی این پروژه را که از ابتدا مطالعات ارزیابی زیستمحیطی نداشت و بنا بود به ساخت یک بزرگراه منجر شود، گرفت اما درست در روزهای اسفند که ویروس کرونا همه را خانه‌نشین کرد، دوباره بولدوزرها به ارتفاعات رفتند و مشغول کار شدند؛ باز هم بدون ارزیابی زیستمحیطی. از همان وقت شهر پر از بیلبوردهای تبلیغاتی شده که ساخت یک «کوه-پارک» را تبلیغ می‌کند اما صبح دیروز 150 نفر از دانشجویان، محیط زیستی‌ها و کوهنوردان انتهای بلوار دلاوران -جایی که کوه آغاز می‌شود- قرار گذاشتند، جاده را بستند و گفتند که به بهانه ساخت کوه‌پارک، پیست دوچرخه‌سواری یا پارکینگ و بزرگراه به صاف‌کردن کوه‌ها راضی نمی‌شوند. فعالان محیط زیست می‌گویند پروژه کمربند جنوبی که با نامهای مختلف معرفی می‌شود، تا امروز بیش از 54 آبراهه و چشمه را تخریب کرده است و اگر جلوی آن گرفته نشود، به ساخت‌وسازهای بیشتر و درنهایت بسته‌شدن راه نفس شهر خواهد انجامید.
آنها روز بیست‌ودوم اسفند به این ساختوساز بار دیگر اعتراض کرده و شهردار مشهد را به ارتفاعات فراخوانده بودند تا آن را از نزدیک ببیند. محمدرضا کلایی همان وقت تخریب‌ها را تخلف خوانده و گفته بود: «هدف ما این تخریب‌ها نبوده و باید متوقف شود.» و درنهایت اعلام کرد که کار به مدت یک هفته متوقف می‌شود. دو روز بعد از این نصراله پژمان‌فر، نماینده مردم مشهد در مجلس که در این بازدید و تجمع دیروز مردم هم حاضر بود، گفت: «ماهیت مافیای پشت پرده و سوداگران پروژه را افشا می‌کنم.» (ویژه‌نامه قدس رضوی، بیست‌وچهارم اسفند 98) او دیروز در حضور مردم گفت که با شکل‌گیری کمیسیون‌ها بنا دارد طرح تحقیق و تفحص از کمربند جنوبی را به مجلس ببرد.این همان ارتفاعاتی است که مقام معظم رهبری در سال 93 نسبت به تخریب آن تذکر داده بودند.
بیست‌ودوم فروردین 95 ابراهیم مظفری، رئیس‌کل دادگستری خراسان رضوی، در دیدار از اراضی و ارتفاعات جنوبی شهر مشهد گفته بود: «برخی ارگان‌های دولتی به بهانه‌های قانونی یا غیرقانونی تاکنون اقدام به تصرف اراضی ملی کرده‌اند که با پیگیری‌هایی که در این زمینه صورت گرفته، تصرفات فاقد مجوز مرتفع و اراضی به مردم بازمی‌گردد.» در همین بازدید قاضی غلامعلی صادقی، دادستان عمومی و انقلاب مشهد، هم گفته بود: «برخی اشخاص حقوقی اعم از دستگاه‌های اجرایی، نظامی و انتظامی در ارتفاعات جنوب مشهد تصرفات عمده‌ای دارند که این تصرفات بر اساس مستنداتی است و تلاش می‌کنیم که مجوزهای منجر به این تصرفات را اصلاح کنیم.» فعالان محیط زیست و معترضان به این ساختوساز می‌گویند زمین‌های ارتفاعات جنوبی مشهد متعلق به نهادهای مختلف دولتی است و اصرار به ادامه فعالیت عمرانی در آن در حالی است که پیش از این به دستور شورای حفظ حقوق بیت‌المال به دلیل نداشتن پیوست زیست محیطی و مطالعات مورد نیاز متوقف شده بود. مسأله اینجاست که شروع جدید این فعالیت از طریق مصوبه جلسه ستاد تدبیر استان خراسان رضوی و با امضای رسمی استاندار، شهردار، ریاست دادگستری خراسان و برخی دیگر از نهادهای متنفذ صورت گرفته است.
پشت پرده جاده‌سازی
فرشته تقی‌زاده، عضو هیأت مدیره شبکه سمن‌های محیط زیستی خراسان رضوی و مدیرعامل انجمن دیده‌بان آب، هوا و زمین خراسان رضوی به «شهروند» می‌گوید: «وقتی پیگیر این پروژه شدیم که پنجره خانه ساکنان مناطق جنوبی مشهد، از انفجارهای تسطیح کوه‌ها شکسته بود. سال‌های 93 و 94. مردم انتهای هاشمیه و انتهای سرافرازان از انفجارها ترسیده بودند. فهمیدیم که در حال ساخت بزرگراه هستند. بارها اعتراضات میدانی برگزار و اعلام کردیم که این پروژه با از بین بردن منابع طبیعی و سرمایه‌های غیرقابل بازگشت، اصل 50 قانون اساسی را زیر پا می‌گذارد. خرداد 95 توانستیم دستور توقف انفجارات را از دادستانی بگیریم و در نهایت اسفند 96 به طور کامل متوقف شد چون پیوست زیست محیطی نداشت.» این‌طور که او می‌گوید، این پروژه 54 آبراهه و چشمه را کور و بخش عظیمی از ارتفاعات را ویران کرده و ادامه آن یعنی بستن راه تنفس شهر: «این ارتفاعات تنفس‌گاه‌های شهرند و نمی‌گذارند آلودگی در سطح شهر متمرکز شود. اگر تخریب شوند و جاده‌ای ساخته شود، ساخت و ساز گسترده‌تر می‌شود و جلوی ورود بادها را می‌گیرد.» این فعال محیط‌زیست می‌گوید: «پشت این جاده‌سازی که بدون مطالعات انجام شده، برنامه‌های کوه‌خواری و زمین‌خواری است و دادستانی و شهرداری اطلاعات موثق آن را در اختیار دارند.»
اکنون که دوباره کار از سر گرفته شده، «قرارگاه دانشجویی صیانت از ارتفاعات جنوبی» هم در نامهای به رئیس دادگستری استان خراسان رضوی، از او خواسته با حضور در جلسه‌ای با نخبگان و نمایندگان تشکل‌های دانشجویی در دانشگاه فردوسی، به سوالات‌شان پاسخ دهد: «با توجه به تخریبات صورت گرفته در ارتفاعات شهر مشهد، از بین رفتن منابع طبیعی و ورود بنگاه‌های قدرت و ثروت در ارتفاعات و همچنین نبود عکس‌العمل مبنی بر جلوگیری از این فرآیند از سوی مدیران ارشد استانی، دانشجویان دانشگاه‌های مشهد را مجبور به ورود به این مسأله و تلاش برای حفظ منافع مجاوران و زائران کرد.» آنها در نامه‌شان همچنین گفته‌اند که «به نکاتی برخوردیم که ناشی از نبود شفاف‌سازی در اظهار نظر مسئولان شهری و استانی است. این شروع کار دوباره هم در سایه مجوز ستاد تدبیر انجام شده که خود این مجوز هم به طور رسمی منتشر نشده است تا نخبگان و عموم مردم جامعه بدانند که به طور دقیق چه کسانی و با چه استدلال‌های علمی اجازه ادامه فعالیت را داده‌اند.»
این پروژه زیر نظر شهرداری و بنیاد مسکن پیمانکار آن است و استانداری هم آن را پشتیبانی می کند. تقی زاده می‌گوید شنیده‌ها حاکی از آن است که خود استانداری می‌خواهد آنجا از بخشی از زمین‌ها استفاده کند و یک عده هم قرار است ساخت‌وسازهایی برای تعاونی مسکن انجام دهند: «این بود که بیستم اسفند 98 از طرف شبکه سمن‌ها نامه زدیم به رئیس شورای حفظ حقوق بیت‌المال که مطلع شده‌ایم تحت عنوان پارکینگ و خط دوچرخه، مجوز کار گرفته‌اند اما دارند در تمام کمربندی کار می‌کنند. بعد اطلاع دادند که این مصوبه ستاد تدبیر است و معاون قضائی باید بررسی کند. معاون هم توضیح داد که کار با نظر ستاد تدبیر انجام می‌شود و به سمن‌ها اعلام کنید که پیروی کنند.»
مهلت یک ماهه به شهرداری
در روزهای گذشته تورج همتی، مدیر کل محیط زیست خراسان رضوی از مکاتبه‌اش با شهردار مشهد در نیمه اول فروردین ماه خبر داد: «طی این مکاتبه به شهردار مشهد مهلت یک ماهه دادم تا گزارش مطالعات زیست محیطی را در اختیار ما قرار دهد، در غیراین صورت اداره کل محیط زیست متناسب با اختیارات و وظایفی که دارد، اقدام می‌کند.»علی کشمیری، از فعالان محیط‌زیست مشهد به «شهروند» می‌گوید: «این پروژه دست‌کم پنج‌کوه را از بین برده است؛ بلندی‌هایی در حد فاصل انتهای دلاوران و بلوار صیاد شیرازی. 26ماه از توقف کار گذشته و تکلیف ارزیابی زیست محیطی روشن نیست اما دوباره فعالیت را شروع کرده‌اند. آنها می‌دانند که نتایج ارزیابی به نفع‌شان نیست. نام پروژه‌شان را عوض کرده‌اند و می‌گویند می‌خواهیم اینجا را تبدیل به کوه‌پارک کنیم اما این کلیدواژه‌ای برای تسطیح زمین‌هاست.»
2هزار میلیارد تومانِ دیگر
محمدرضا حیدری، رئیس شورای شهر مشهد هم سیزدهم اردیبهشت با دفاع از اجرای این طرح در اینستاگرامش نوشته بود: «80هکتار از ارتفاعات جنوبی توسط برخی دستگاه‌ها محصور شده و شهرداری نمی‌تواند در آن اراضی درختکاری داشته باشد. » او گفته بود که تا امروز 200 میلیارد تومان خرج این پروژه شده و قابل برگشت نیست. کشمیری در پاسخ می‌گوید: «می‌گویند 80درصد هزینه‌های پروژه را تا الان انجام داده‌ایم و دیگر توقفش ممکن نیست؛ این دروغی بزرگ است. کل پروژه 27کیلومتر است و آنها شاید 60 درصد از 4 کیلومترش را کار کرده‌اند. حداقل 2هزار میلیارد دیگر هم باید هزینه کنند تا کار تمام شود.»