[شهروند] هفتاد میلیون نفر در سراسر جهان در اردوگاه‌های شلوغ پناهجویان زندگی می‌کنند؛ مردمی که شاید در انتظار رسیدن ویروس کووید-19 هستند؛ درخواست «دوری اجتماعی» برای تجمع انبوه جمعیت در اردوگاه‌های پناهجویان بیشتر به شوخی بی‌رحمانه‌ای می‌ماند. دشئر با 9 عضو دیگر خانواده‌اش در دره بقاع لبنان در چادر زندگی می‌کنند. همه آنها از جنگ داخلی سوریه پناهنده شده‌اند. حدود 500 نفر دیگر همراه آنها در اردوگاه غیررسمی زندگی می‌کنند. چادر بعدی فقط چندمتر با آنها فاصله دارد، فاصله‌ای که از آنچه توسط متخصصان بهداشت عمومی توصیه می‌شود، کوتاه‌تر است. ورق‌هایی از برزنت و پلاستیک دیوارهای بین سرپناه‌ها را می‌سازد، اما بیرون‌رفتن از چادر، آنها را در معرض خطرهایی به بزرگی ابتلا به ویروس قرار می‌دهد. منبع‌های آب جاری بین چادرهای همسایه مشترک است و گاهی اوقات از دسترس خارج می‌شود؛ آبی برای شست‌وشوی مکرر دست‌ها با صابون وجود ندارد. خانواده عبدالرزاق دشئر به جای شست‌وشوی مکرر دست که در سطح جهانی توصیه می‌شود، دستمال خود را با الکل پاک و با کلر تمیز می‌کنند.
همه‌گیری ویروس کرونا هر روز نزدیک‌تر می‌شود. سحر توفیقی، سخنگوی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در عراق گفت: «فاصله اجتماعی یک مزیت است، یک هشتگ تعریف‌شده: #StayHome. ساکنان اردوگاه‌های پناهجویان نمی‌توانند این کار را انجام دهند، چون خانه‌ای برای ماندن ندارند.» سازمان ملل متحد و سازمان‌های امدادی این روزها با چالش سنگین حفاظت از 70 میلیون آواره جهان در برابر ویروسی مواجه هستند که بسیاری از بهترین سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی دنیا را ویران کرده است. در خاورمیانه میلیون‌ها نفر به دلیل جنگ در سوریه، جنگ با داعش و سایر درگیری‌ها مجبور به فرار و در اردوگاه‌ها، شهرک‌های غیررسمی و ساختمان‌های شلوغ و ناتمام آواره شده‌اند.
میستی بوسول، مدیر سیاست‌های خاورمیانه کمیته بین‌المللی نجات می‌گوید: «همه موارد اساسی مورد نیاز برای جلوگیری از شیوع بیماری معیوب است. متخصصان هشدار می‌دهند سیستم بهداشتی ضعیف می‌تواند زمینه شیوع ویروس کرونا را فراهم کند؛ اساسا اردوگاه‌ها دارای سیستم‌های ضعیف نیستند، بلکه به هیچ وجه سیستم بهداشتی ندارند.»
خانه دشئر در حومه حلب بوده است، جایی که خانواده او سال2011 از آنجا فرار کردند. حمام و آب مناسب داشت و قعطا بهتر می‌توانست از آنها در برابر ویروس نامرئی محافظت کند. اما بازگشت دوباره به خانه امن نیست. او می‌گوید برای خودش نگرانی ندارد، اما نگران پدر و مادر سالخورده‌اش است که به همراه خواهر و برادرش در چادر کناری زندگی می‌کنند و دو چادر، یک حمام مشترک دارد. او که به عنوان پرستار در سوریه آموزش دیده است، معتقد است: «مردم فکر می‌کنند پناهندگان احمق هستند، اما ما عقب‌افتاده نیستیم. فقط الان از امکانات زندگی عادی محروم شده‌ایم.»
در سراسر مناطق درگیر جنگ و آوارگی، گروه‌های امدادی در حال توزیع صابون، آب و اطلاعات مربوط به ویروس هستند. در عراق، جایی که 1.5 میلیون نفر آواره هستند، اردوگاه‌ها با مواد ضدعفونی‌کننده گندزدایی می‌شوند. بعضی از چادرها بیش از 15عضو خانواده را در خود جای می‌دهد. عراقی‌های ساکن در اردوگاه‌ها برای پیروی از دستورالعمل‌های بهداشتی بیشترین تلاش خود را انجام می‌دهند و کمیته بین المللی صلیب سرخ در این هفته بسته‌‌های غذایی و بهداشتی اضافی را در برخی از اردوگاه‌ها توزیع کرده است. اما توفیق می‌گوید: «شما نمی‌توانید به پناهجویان بگویید که از آب و صابون برای شست‌وشو استفاده‌کنند، وقتی این موارد را در دسترس ندارند. اگر یک مورد ابتلا در اردوگاه وجود داشته باشد، دردسر بزرگی خواهیم داشت.»
با وجود اینکه تاکنون هیچ موردی از تایید ابتلا به کووید-19 در صدها کمپ و شهرک غیررسمی در خاورمیانه تأیید نشده است، اما به آن معنی نیست که خطری ساکنان کمپ‌ها را تهدیدنمی‌کند. در همه کشورهای میزبان پناهندگان تعداد تاییدشده عفونت‌ها رو به افزایش است، اما شرایط انجام آزمایش در اردوگاه‌ها اندک است. دشئر می‌گوید هیچ آزمایشی در جایی که زندگی می‌کند، ندیده است. هفته گذشته در یک اردوگاه در عراق تعداد معدودی از پرونده‌های مشکوک مورد آزمایش قرار گرفتند که گفته شد تست منفی است. محمد حمید زمان، استاد مهندسی زیست پزشکی و بهداشت بین‌المللی در دانشگاه بوستون که در اردوگاه‌های خاورمیانه کار کرده، معتقد است: «این شرایط می‌تواند احساس راحتی کاذب و خطرناک ایجاد کند. صرفا به دلیل اینکه اطلاعاتی نداریم، به این معنا نیست که مشکلی وجود ندارد. بسیاری از پناهندگان و آوارگان پس از سال‌ها یا حتی چند دهه تحمل سوءتغذیه و نبود مراقبت‌های بهداشتی بسیار آسیب‌پذیر هستند.»
در ده‌ها اردوگاه فلسطین، پناهندگان اغلب در ساختمان‌های دائمی زندگی می‌کنند، اما هنوز هم جمعیت پرشماری هستند که در کوچه‌های تنگ و تاریک بین آپارتمان‌ها فضای زندگی مشترک دارند که در میان آنها از خردسال تا سالمند دیده می‌شود. در همین حال در ادلب سوریه 2 میلیون غیرنظامی آواره در حالی با سایه ویروس مواجه شده‌اند که از ماه‌ها پیش زیر آتش‌بس معلق ترکیه و روسیه قرار دارند؛ صدها هزار نفر در اردوگاه‌ها زندگی می‌کنند. بسیاری از مراکز بهداشتی این منطقه در بمب‌گذاری‌ها نابود شده‌اند، با این حال کارکنان اداره بهداشت در ادلب می‌گویند بیشترین تلاش خود را برای عمل به توصیه‌های بهداشتی انجام می‌دهند. واثم زکریا که یکی از پزشکان این اداره است، می‌گوید: «مردم نسبت به هشدارهای این ویروس بسیار بی‌تفاوت هستند؛ حسی که به واسطه نابودشدن زندگی و آوارگی پیدا کرده‌اند. گویی دیگر کووید-19 برایشان ترسناک نیست.»