شماره ۱۹۳۳ | ۱۳۹۸ شنبه ۲۴ اسفند
صفحه را ببند
اخراج مالیاتچی آمریکایی

108‌ سال پیش در چنین روزی، برابر بیست‌وچهارم اسفند 1290 خورشیدی، مورگان شوستر، خزانه‌دار آمریکایی کل کشور در پی فشارهای خُردکننده دولت روسیه از ایران اخراج شد. ماجرای باز شدن پای شوستر به ایران حکایت درازی است که یک سر آن به جنبش مشروطه بازمی‌گردد. هنگامی که مجلس شورای ملی پس از روی کار آمدن احمدشاه، تصمیم گرفت سر و سامانی به اوضاع مالی کشور بدهد، میرزا علیقلی‌خان نبیل‌الدوله، وزیرمختار ایران در آمریکا مأمور شد از وزیر امور خارجه ایالات متحده بخواهد کارشناسی برجسته را برای اصلاح امور مالی ایران به او معرفی کند. در آن دوران ایالات متحده در چشم دولتمردان قاجار و حتی عامه مردم دولتی ناشناخته اما تا حدودی دارای حسن نیت به شمار می‌رفت که همچون انگلستان و روسیه برای کندن تکه‌ای گوشت از تن ایران له‌له نمی‌زند. پس وقتی بعد از مدتی کوتاه ویلیام ‌هاوارد تافت، رئیس‌جمهوری ایالات متحد شخصا ویلیام مورگان شوستر را به میرزا علیقلی‌خان نبیل‌الدوله معرفی کرد، دولت ایران در پذیرش او کوچک‌ترین شکی به خود راه نداد. شوستر زودتر از آنچه تصورش می‌رفت به ایران آمد و کار خود را آغاز کرد. او نخستین و مهم‌ترین نکته‌ای که از نظام مالی ایران برداشت کرد اعتقاد نداشتن به مالیات به معنای درست و اقتصادی آن بود. پس او اساس کار خود را بر اصلاح قوانین مالیاتی ایران گذاشت و خیلی زود نتیجه مثبت کارهایش هویدا شد. شوستر در مسیر اصلاحات خود با دو مانع بسیار بزرگ مواجه بود؛ نخست درباریان فاسد و سپس دولت‌های روس و انگلیس که تسلط یک آمریکایی بر مداخل و مخارج مالی ایران را نمی‌پسندیدند. طی دوران حضور مورگان شوستر در ایران بارها پیش آمد که سفرای روسیه و انگلستان به انحای مختلف مخالفت خود را با تصمیمات خزانه‌دار آمریکایی به دولت و مجلس ایران اعلام کردند، اما هم شوستر به این اعتراض‌ها توجه نمی‌کرد و هم مجلس شورای ملی در حمایت از او زیر بار فشارهای سفارتخانه‌های روس و انگلیس و همچنین توصیه‌های افراد متنفذ و خسارت‌دیده از سیاست‌های شوستر نمی‌رفت. انگلستان و روسیه بعد از اینکه به فراست دریافتند حریف این آمریکایی سمج نمی‌شوند، طرحی جدید در انداختند که بهانه اجرای آن را نیز شخص شوستر با توقیف اموال شعاع‌السلطنه، برادر محمدعلی شاه و عموی احمد شاه (شاه وقت) در اختیارشان گذاشت. ضبط اموال شعاع‌السلطنه در راستای انضباط مالی مورد نظر شوستر اتفاق افتاد، اما روس‌ها همین را بهانه کردند و با اعلام اینکه شعاع‌السلطنه به بانک‌های روسیه مقروض است، اقدام شوستر را تجاوز به حیثیت امپراتوری تزاری عنوان کردند و خواستار اخراج او از ایران شدند. مجلس شورای ملی اخطار روس‌ها را جدی نگرفت که همین مقاومت، صدور اولتیماتوم و خطر تجاوز زمینی به سرحدات شمالی کشور را به دنبال آورد. تصمیم مجلس اما مقاومت در برابر زورگویی‌ روس‌ها بود، ولی دولت که خطر تجاوز نظامی را بسیار جدی می‌دید، مجلس را منحل و دستور دیپورت خزانه‌دار آمریکایی کل کشور را به وطن خودش صادر کرد.  


تعداد بازدید :  296