به‌ناز مقدسی | دولت یازدهم بی‌شک تنها دولتی است که اینچنین در دفاع از شبکه‌های اجتماعی ایستادگی کرده و مانع از فیلترینگ آنها شده است. درواقع کار یک دولت تنها در حوزه اقتصادی نیست، حسن روحانی بدیهی‌ترین حقوق شهروندی مردم را به آنها بازگرداند؛ حق استفاده آزاد از شبکه‌های مجازی و تلاش در جهت بسته‌نشدن و فیلترینگ این شبکه‌ها یکی از بزرگترین موفقیت‌های دولت یازدهم در حوزه اجتماعی و فرهنگی بود. این پرونده به دنبال این است تا دست به بررسی تمهیدات دولت در جهت مبارزه با فیلترینگ بزند و نتیجه عملکرد دولت یازدهم را در حمایت از توسعه فضای مجازی با دولت‌های نهم و دهم مقایسه و واکاوی کند.
برداشت نخست
8‌سال متمادی استقبال ایرانیان از شبکه‌های اجتماعی با فیلترشدن این شبکه‌ها رابطه مستقیم داشت. بیش از یک دهه است که اینترنت و شبکه‌های مجازی به زندگی مردم نفوذ کرده و در دولت‌های نهم و دهم  به ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، دسترسی آزاد و بدون‌فیلتر به شبکه‌های اجتماعی غیرممکن بود.
در این دوران هر شبکه اجتماعی و برنامه موبایلی که با استقبال ایرانیان روبه‌رو می‌شد به سرعت بسته  می‌شد؛ نمونه‌اش هم فیلتر‌شدن یوتیوب در اوایل‌ سال 84 و بسته‌شدن توییتر و فیس‌بوک در ‌سال 88 است. اتفاقی که 4‌سال پیش افتاد و با روی کارآمدن دولت روحانی به طرز چشمگیری ممکن شد این است که شرایط دسترسی بدون فیلتر به شبکه‌های مجازی نوظهور و دسترسی به برخی اطلاعات و ارتباطات برای شهروندان ایرانی
 آزاد شد.
برداشت دوم
با تمام‌شدن عمر دولت دهم، دولت یازدهم به ریاست‌جمهوری حسن روحانی تلاش‌های زیادی برای فراهم‌کردن زيرساخت‌های فناوري‌هاي نوين ارتباطي مانند اينترنت و شبکه‌هاي اجتماعي انجام داد. اگرچه در این مسیر اما و اگرهای زیادی وجود داشت و همواره تیر انتقاد منتقدان در رابطه با فیلترنشدن شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان به سمت دولت نشانه می‌رفت، اما این دولت راه ایستادگی و مقاومت برای احقاق حق شهروندان در پیش گرفت، به‌گونه‌ای که در فروردین‌ماه حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسن روحانی در نشست خبری‌اش درباره شبکه‌های مجازی گفت: «در اين زمينه نيز تلاش بيشتري کرديم که اگر اين تلاش‌ها نبود شما شبکه اجتماعي نمي‌ديديد و همه را قرباني کرده بودند.»
برداشت سوم
منتقدان می‌گویند تا فرهنگش نیامده خودش هم نباید می‌آمد! همان‌هایی که خودشان هم تلگرامیزه و اینستاگرامیزه هستند را می‌گویم. همان‌هایی که حمایت دولت یازدهم از توسعه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را نقد می‌کنند، اما فالوورهای اینستاگرام‌شان از پارو بالا می‌رود و اگر فیلترشکن توییترشان از کار بیفتد، توییت‌شان می‌ماند روی هوا!
در کنار این گروه خاص، استقبال عمومي از شبکه‌هاي اجتماعي و پيام‌رسان در 4‌سال گذشته نیز نشان می‌دهد دولت یازدهم در توسعه فضای مجازی موفق عمل کرده است. حالا شبکه اجتماعی‌ای مانند اینستاگرام و پیام‌رسانی مانند تلگرام تنها منبع تبادل اطلاعات به‌صورت آزادانه و خودمختارکردن مردم برای خبرها، نقدها و حتی درددل‌های‌شان نیست، فیلترنشدن اینها فرصت‌های زیادی را برای ایرانیان فراهم
 کرده است.
یکی از این فرصت‌ها ارتباطات گسترده ایرانیان با یکدیگر و حتی ایجاد فرصت‌های شغلی و حتی فضاهای آموزشی است. فیلترنشدن این شبکه‌ها نقش پررنگی در زندگی روزمره مردم دارد و اگرچه  ممکن است استفاده نادرست از این فضاها نیز آثار منفی برجای بگذارد، اما اگر نقد آزادسازی این شبکه‌ها دولت را نشانه رفته باید گفت فرهنگ‌سازی کار یک دولت نیست.
برداشت آخر
حسن روحانی چه قبل از ریاست‌جمهوری‌اش و چه بعد از آن از فضای مجازی و تبادل اطلاعات و ارتباطات استقبال کرده است. با این‌حال اگرچه در دولت او شبکه‌های اجتماعی اینستاگرام و پیام‌رسان تلگرام در بین مردم محبوبیت پیدا کردند، اما فیلترماندن فیس‌بوک و توییتر همچنان یکی از چالش‌های پیش‌روی دولت است، چراکه دستگاه‌های تصمیم‌گیرنده در مقابل تلاش‌های دولت جهت رفع فیلتر این شبکه‌های ایستادگی کرده‌اند.
با همه اینها با نزدیک‌شدن به فضای انتخابات 96 برخی از مخالفان و منتقدان دولت یازدهم تلاش‌های دولت یازدهم را در حوزه اطلاع‌رسانی و مبارزه با بسته‌نشدن شبکه‌های مجازی نادیده گرفته‌اند. این درحالی است که بسیاری از کارشناسان سیاسی و اجتماعی کشور یکی از بزرگترین تمهیدات دولت یازدهم در حوزه فرهنگی و اجتماعی را توسعه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی قلمداد می‌کنند و با تاکید حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشور:  «باوجود همه فشارها، دولت یازدهم مصمم به حفظ شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان است».
امروز در صفحه «یک پرسش چند پاسخ» موضوع عملکرد دولت یازدهم را در گسترش شبکه‌های مجازی و تلاش مسئولان در جهت دفاع از حق شهروندی آنها در استفاده آزاد از اطلاعات را به چالش کشیدیم و در این‌باره با کارشناسان گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

پیشینه

اول اینترنت بود یا فیلترنت؟

بیش از یک دهه است که با تاسیس شرکت‌های اینترنت خانگی و اینترنت تلفن‌های همراه، این تکنولوژی یکی از ابزار روزمره زندگی ایرانیان شده است؛ همین هم شد که اینترنت به‌عنوان سرزمینی بدون مرز مورد توجه مسئولان کشور قرار گرفت. در اوایل سال81 محدودیت استفاده از فضای مجازی قانونی شد و کمیته‌ای سه نفره شامل نماینده وزارت اطلاعات، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نماینده صداوسیما برای رسیدگی به وضع اینترنت تشکیل شد و بعدها نماینده دبیرخانه شورای اسلامی و نماینده سازمان تبلیغات اسلامی به‌عنوان دو عضو دیگر، به  این کمیته پیوستند. همان زمان این کمیته با بررسی سایت‌های اینترنتی لیست 111‌هزار سایت با محتوای غیراخلاقی و مغایر با ارزش‌های اسلامی را برای فیلترشدن در اختیار شرکت مخابرات ایران قرار داد. با این تعریف فیلترینگ از همان زمان که اینترنت پایش را به سرزمین ایران گذاشت با او همراه بوده است، شاید هم مسئولان قبل از واردکردن این تکنولوژی به کشور فکر فیلترکردن سایت‌های مغایر با قوانین و سیاست‌گذاری‌های‌شان را
کرده بودند.
با همه اینها اوج استفاده و فراگیرشدن اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نظیر یاهو 360، اورکات و شبکه‌هایی مانند یوتیوب همزمان با آغاز کار دولت نهم به ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد بود. دوره‌ای که بدون‌شک رکورددار فیلترینگ سایت‌های مختلف در ایران است. سایت یوتیوب که تا پیش از این فیلتر نبود ناگهان و با روی‌کارآمدن دولت نهم فیلتر شد و اگرچه بعد از مدتی، از فیلتر درآمد، اما آخرین‌بار از ‌سال88 تاکنون فیلتر است. شبکه اجتماعی فیس‌بوک و توییتر نیز با آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد فیلتر شدند.
در همین زمان در پی تصویب قانون جرایم رایانه‌ای در مجلس شورای اسلامی و تایید آن توسط شورای نگهبان، کارگروهی تحت‌عنوان تعیین مصادیق مجرمانه بنیان‌گذاری شد. این کارگروه که زیرنظر دادستان کل کشور فعالیت می‌کند، متشکل از ۱۳نفر است که ۶نفر از آنها از طرف قوه‌مجریه و ۲نفر نیز از جانب قوه‌مقننه معرفی می‌شوند. براساس قانون جرایم رایانه‌ای، اعضای این کارگروه موظفند هر ۲هفته یک‌بار تشکیل جلسه دهند و در این جلسات درخصوص فیلترشدن وبگاه‌های مختلف، بحث و تبادل‌نظر و
رأی‌گیری می‌شود.
این درحالی است که در چند‌سال گذشته فیلترشکن نیز یکی از ابزار مهم برای کاربران اینترنت است. فیلترشدن سایت‌های مختلف اجتماعی و ارتباطی در دولت نهم و دهم همواره معترضانی داشت تا این‌که پیش از انتخابات 92 حسن روحانی اعلام کرد که از مردم و شبکه‌های مجازی حمایت خواهد کرد. اگرچه او در 4‌سال عمر دولت یازدهم تلاش‌های زیادی در جهت بسته‌نشدن شبکه‌های اجتماعی نوظهور انجام داد، اما تاکنون نهادهای تصمیم‌گیرنده در جهت رفع فیلتر فیس‌بوک و توییتر با نظر دولت
همراهی نکرده‌اند.

نگاه موافق

تدبیر و امید در فضای مجازی

پروانه سلحشوری نماینده مجلس شورای اسلامی|
دولت یازدهم برخلاف خیلی از منتقدانش که معتقد بودند باید شبکه‌های اجتماعی را در فضای مجازی فیلتر کرد، اجازه این اقدام را نداد. حالا خیلی از کسانی که کاربران شبکه‌های مجازی هستند و بدون فیلترشکن به سایت‌های اینترنتی و پیام‌رسان‌ها سر می‌زنند، دیگر دغدغه سال‌های پیش را ندارند. همان سال‌هایی که خیلی‌های‌مان مجبور شدیم اکانت‌های فیس‌بوک و توییترمان را با فیلترشکن باز کنیم، حالا دیگر این دغدغه را برای بازکردن اینستاگرام و تلگرام‌مان نداریم. این شبکه‌ها حالا راه تبادل اطلاعات بین مردم ایران با یکدیگر و حتی با کشورهای مختلف جهان شده‌اند و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و مسئولان پیامدهای مثبتی نیز با خود داشته‌اند. پروانه سلحشوری، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون فرهنگی یکی از کسانی است که با موضوع توسعه فضای مجازی و رفع فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی موافق است و در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «بحث آزادسازی اطلاعات و توسعه فضای مجازی، موضوعی است که در کمیسیون فرهنگی زیاد درباره آن صحبت می‌شود. برداشتی که از عملکرد دولت یازدهم نسبت به فضای مجازی می‌شود این است که دولت در این زمینه بسیار موفق عمل کرده و استقبال عموم مردم و کاربران اینترنتی در این فضاها و شبکه‌های اجتماعی نشان‌دهنده رضایت آنهاست.»
هر چه ابزارها و تکنولوژی‌های ارتباطی به‌روز‌تر شوند، کنترل آنها نیز سخت‌تر می‌شود با این تعریف سلحشوری ادامه می‌دهد: «ما نمی‌توانیم جلوی پیشرفت تکنولوژی و ابزارهای ارتباطی را بگیریم.
کما این‌که در همین مدتی که فیس‌بوک و توییتر فیلتر هستند، کاربران ایرانی برای استفاده از این سایت‌ها از فیلترشکن استفاده می‌کنند. بنابراین اگر بخواهیم با این ابزارها مقابله کنیم، متاسفانه موفق نخواهیم شد.» این نماینده مجلس با تاکید بر این‌که ‌باید با فرهنگ‌سازی آثار مخرب فضاهای مجازی را کم کرد، می‌افزاید: «فرهنگ استفاده معمولا از ابزار تکنولوژیکی عقب‌تر است. همین هم می‌شود که گاهی‌اوقات شاهد رفتارهای ناشایست برخی از کاربران در فضای مجازی هستیم، اما اینها با فیلتر و مسدودکردن دسترسی کاربران اینترنتی حل نخواهد شد، بلکه ‌باید فرهنگ استفاده از این تکنولوژی در برنامه‌های مختلف آموزشی به‌خصوص برنامه‌های تلویزیونی صداوسیما آموزش داده شود.»
پروانه سلحشوری به‌عنوان یک فعال اصلاح‌طلب که در دوره دهم مجلس شورای اسلامی یکی از اعضای کمیسیون فرهنگی است، عملکرد دولت یازدهم را نسبت به توسعه فضای مجازی و تلاش جهت فیلترنشدن شبکه‌های اجتماعی بسیار مثبت ارزیابی کرده و در پایان اظهار می‌کند: «من معتقدم شبکه‌های مجازی در سال‌های اخیر کارکرد خوبی داشته‌اند. به‌نظر من در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان رفتارهای آدم‌ها و گروه‌های مختلف جامعه به چالش و نقد کشیده می‌شوند و این باعث می‌شود که هر فردی نسبت به عملکرد خودش فکر کند. علاوه بر این، فضای تبادل اطلاعات و یادگیری مهارت‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی برای مشاغلی که فضایی برای تبلیغات نداشته‌اند نیز از آثار مثبت توسعه فضاهای مجازی در دولت یازدهم بوده‌اند.»

نگاه مخالف

آزادی و اسارت درفضای مجازی

محمدصادق کوشکی| کارشناس مسائل سیاسی و بین‌المللی، اصولگرا
از زمانی که اینترنت پای خودش را به زندگی مردم باز کرد، سیبل تحلیل کارشناسان و موافقان و مخالفانش قرار گرفت. درعصر ارتباطات و دنیایی که هر روز به سمت پیشرفت و تکنولوژی و تبادل اطلاعات ازطریق این دهکده جهانی پیش می‌رود، نمی‌توان مقابل استفاده مردم ازفضای مجازی ایستاد. با این حال، عده زیادی از تحلیلگران سیاسی نسبت به سیاست‌های دولت حسن روحانی درحوزه ارتباطات و اینترنت نقد دارند. محمدصادق کوشکی کارشناس مسائل سیاسی و بین‌المللی ازجناح اصولگرایان یکی ازکسانی است که با عملکرد دولت یازدهم درجهت حمایت ازفضای مجازی راضی نیست و دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «دولت همان قدر که خودش را حامی فضای مجازی نشان می‌دهد، به همان اندازه هم وقتی پای منافعی درمیان باشد، سیاست دیگری را درپیش می‌گیرد. نمونه‌اش هم همین اتفاقی است که یک هفته پیش برای تلگرام صوتی افتاد. در واقع وقتی امکان تماس تلفنی بسیار ارزان برای کاربران ایرانی ایجاد شد، اپراتورهای داخلی منافع‌شان را درخطر دیدند و به همین علت شاهد بودیم که پس از یک روز این امکان از دسترس مردم خارج شد. این درحالی است که این موضوع به نفع اقتصاد خانواده‌های ایرانی نیز بود. این درحالی است که اپراتورها به‌عنوان موسسات اقتصادی باید دریک فضای رقابتی کار کنند.» اگرچه محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت بعد از قطع تلگرام صوتی اعلام کرد؛ قطع تلگرام صوتی خارج از دولت انجام شد و مسئولیتش به عهده دوستانی است که تشخیص دادند این کار را انجام دهند؛ اما منتقدان همچنان این اتفاق را ازچشم دولت می‌دانند. کوشکی معتقد است؛ دولت یازدهم درجایی که فضای مجازی باعث ضرر و زیان به اخلاقیات و منافع ملی بود، حاضر نشد به موضوع فیلترینگ ورود کند و کماکان نیز تبادل اطلاعات غیراخلاقی و بر ضدارزش‌های اسلامی دربسیاری ازشبکه‌های مجازی صورت می‌گیرد و دراین‌باره می‌افزاید: «دولت بخش‌های خاص فضای مجازی را که مشکلات جدی برای کاربران ایجاد می‌کرد را محدود نکرد و درعوض تماس تلفنی تلگرام که می‌توانست به نفع مردم باشد را از دسترس خارج کرد.» «وقتی برفضای مجازی و شبکه‌های پیام‌رسان نظارت و کنترل نباشد و فضای ارتباطات آزاد‌تر شود، ما شاهد کلاهبرداری‌های مختلف مالی، اخلاقی و ایجاد مزاحمت برای شهروندان هستیم.» اینها را محمدصادق کوشکی می‌گوید و درپایان با تأکید بر این‌که یک آشفتگی برعملکرد دولت یازدهم درخصوص فضای مجازی حاکم بود، اظهار می‌کند: «دولت وظیفه دارد فضای مجازی را به صورتی ساماندهی کند که منافع شهروندان به خطر نیفتد، اما درچند ‌سال اخیر ما شاهد حوادث، کلاهبرداری‌ها و هتک ‌حرمت‌هایی بودیم که ازطریق همین دهکده جهانی به زندگی مردم وارد شد. با این تعاریف، می‌بینیم که دولت درجایی که یک موضوع (امکان تلگرام صوتی) به نفع شهروندان بوده، از آن حمایت نکرده و درجایی که موجب ضرر و زیان منافع ملی و ارزش‌ها شده، به اسم حقوق شهروندی بر آن نظارت نداشته است.»

کارشناس بی طرف

دسترسی آزاد به اطلاعات به نفع همه جریان‌های سیاسی است

کامبیز نوروزی- حقوقدان| بستر جدیدی ازتعاملات اجتماعی درشبکه‌های مجازی و پیام‌رسان‌های اینترنتی ایجاد شده است. شبکه‌هایی که درچند‌ سال اخیر مورد توجه مردم جامعه قرار گرفته‌اند و افراد مختلف براساس علایق و تخصص‌هایشان عضو آنها می‌شوند. کارشناسان معتقدند؛ این محیط در واقع بخش مجازی جامعه است و فضای مناسبی را برای تبادل اطلاعات و اطلاع‌رسانی ایجاد می‌کند. با این حال، در دولت‌های قبلی عضویت درچنین شبکه‌هایی با محدودیت همراه بود. کامبیز نوروزی حقوقدان، دسترسی آزاد به اطلاعات را درعصر پیشرفت تکنولوژی امری اجتناب‌ناپذیر می‌داند و دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «می‌بایست پیشرفت تکنولوژی ارتباطات ازطریق اینترنت و تلفن‌های‌ هوشمند را پذیرفت؛ اتفاقی که خواسته و ناخواسته امکان دسترسی آزاد به اطلاعات را برای همه مردم جهان فراهم کرده است. با این حال، در داخل ایران برخی ازجریان‌های سیاسی تمایلی به گردش آزاد اطلاعات ندارند، جریان‌هایی که گاهی اوقات مانع و بازدارنده این امر نیز بوده‌اند؛ کما این‌که اوج محدودیت برای دسترسی آزاد به اطلاعات در دولت‌های نهم و دهم اتفاق افتاد.»
تکنولوژی جدید اجازه محدودکردن نمی‌دهند و در واقع هر سایت و پیام‌رسانی که فیلتر می‌شود یا با فیلترشکن قابل دسترسی است یا سایت و شبکه دیگری جایگزین آن می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد محدودیت دراین حوزه عملا بی‌فایده است و باعث انزجار جامعه خواهد شد. نوروزی معتقد است؛ تکنولوژی‌های جدید سهل‌الوصول هستند و امروزه رواج استفاده ازگوشی‌های هوشمند و اینترنت دسترسی به شبکه‌های مجازی را بسیار آسان کرده و دراین‌باره می‌افزاید: «برخورد با تکنولوژی دشوار است. ازطرف دیگر این تکنولوژی برای اقشار و جریان‌های مختلف قابل استفاده است و تنها به نفع یک گروه یا یک جریان سیاسی خاص نیست. به‌عنوان مثال، شبکه اجتماعی «توییتر» به‌عنوان شبکه‌ای که سال‌ها در ایران فیلتر است، اما امروزه ما شاهد عضویت و فعالیت جریان‌های مختلف سیاسی درآن هستیم. بنابراین این نوع شبکه‌ها فضای رقابتی ایجاد می‌کنند و علاوه برپیامدهای مثبت‌شان هرجناح سیاسی می‌تواند درجهت انتشار اطلاعات آزادانه به نفع خودش نیز بهره‌برداری سیاسی کند.»
این حقوقدان با تأکید بر این‌که امکان دسترسی آزاد به اطلاعات به خوبی ازطرف دولت حسن روحانی فراهم شد و این دولت دراین زمینه نمره قبولی دارد، ادامه می‌دهد: «با همه این تعاریف، باید گفت؛ درباره نحوه برخورد با تماس صوتی تلگرام باید این واقعیت را بپذیریم که تنها دولت دراین زمینه تصمیم‌گیرنده اصلی نیست. بخش زیادی از محدودکردن پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی حاصل تصمیم مقامات قضائی، شورایعالی فضای مجازی و شورای مصادیق مجرمانه است. یکی ازنمونه‌هایی که می‌توانیم برای این امر مثال بزنیم، مواجهه تاریخی دولت یازدهم با پیام‌رسان تلگرام است. من معتقدم؛ چنین واقعه‌ای تاکنون درتاریخ کشور رقم نخورده، به این معنی که مرور تاریخ نشان می‌دهد هر زمانی که تکنولوژی رادیو، تلویزیون، اینترنت و شبکه‌های مجازی به کشور وارد شد، همواره با محدودیت‌هایی روبه‌رو شدند، اما ظهور رسانه‌ای مانند تلگرام با همه انتقادهایی که به آن می‌شد، در این دولت به صورت آزاد در دسترس مردم قرار گرفت. بنابراین همان‌طور که ازبهبود وضع توسعه فضای مجازی در 4‌سال اخیر پیداست، دولت دربسیاری ازموارد با تصمیمات محدود‌کننده همراهی نکرده و تا جایی که توانسته از حق و حقوق دسترسی آزاد به اطلاعات برای شهروندان کشورش دفاع
 کرده است.»
کامبیز نوروزی با اشاره به اینکه با این حال هنوز هم وضعیت فضای مجازی و دسترسی آزاد به اطلاعات جای پیشرفت و توسعه دارد و در این باره می افزاید:
« سیاست گذاری که در زمینه گردش آزاد اطلاعات و در معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد انجام می شود چندان شایسته دولت آقای روحانی نبوده است.هر چند در شرایط فعلی کشور ما در این حوزه نمی توانیم خیلی بر روی مطلوب ها تاکید کنیم و تنها باید به مقدورها اتکا کنیم؛ به همین خاطر ما شاهد هستیم دولت یازدهم در برابر نقادان و مخالفان پیام رسانی مثل تلگرام ایستادگی کرد و با کارهای کارشناسی که در این دولت انجام گرفت طرفداران فیلترینگ تلگرام نیز منصرف و با دولت همراه شدند.»

تجربه دیگران

حفظ امنیت ملی فصل مشترک فیلترینگ در جهان

مسدودکردن سایت‌های اینترنتی تنها مختص ایران نیست. حفظ امنیت ملی یکی از موضوعات مشترک در زمینه فیلترینگ در همه کشورهاست، با این تعریف فیلترینگ در همه کشورهای دنیا به اشکال مختلف اعمال می‌شود و تنها اختلافی که با یکدیگر دارند فیلترکردن براساس مصادیق و محتوای سایت‌هاست. در زیر به معرفی برخی از کشورهای جهان در حوزه فیلترینگ و نظارت بر فضای مجازی پرداختیم.
آمریکا: در این کشور کودکان به برخی از سایت‌های اینترنتی دسترسی ندارند. لایحه‌ محافظت کودکان از اینترنت  (CIPA) قانونی است که کنگره‌ آمریکا برای جلوگیری از دسترسی کودکان به محتوای غیراخلاقی تصویب کرده است. براساس این قانون، مدارس و کتابخانه‌های عمومی، سایت‌های غیراخلاقی و گپ اینترنتی (chat) را در رایانه‌های‌شان غیرقابل دسترس و فیلتر کرده‌اند.
کانادا: این کشور متنوع‌ترین میزان فیلترینگ را به خود اختصاص داده است. براساس قانون فیلترینگ در این کشور مصادیقی مانند فیلم‌های غیراخلاقی، هرزه‌نگاری کودکان، هتک حرمت امور جنسی، تروریسم، نقض حقوق بشر و نزدیکی جنسی با حیوانات فیلتر می‌شوند.
انگلستان: در این کشور مسائلی مانند مخالفان دولت، حامیان حماس، شکنجه و پورنوگرافی کودکان فیلتر می‌شود. از سال‌ها پیش بنیاد نظارت بر اینترنت(Internet Watch Foundationn) که یک سازمان غیردولتی و غیرانتفاعی است نیز فهرستی از تارنماهای غیراخلاقی را تهیه کرد و براساس آن، دسترسی ۹۸‌درصد از کاربران اینترنت در انگلستان مسدود شد. آلمان: این کشور اروپایی که از لحاظ تعداد کاربران اینترنت در جایگاه ششم جهان قرار دارد نیز یکی از کشورهایی است که برخی از سایت‌ها با محتوای سیاسی و فرهنگی مغایر با کشورش را فیلتر کرده است. فیلترینگ محتوای سیاسی مانند نفی سیاست‌های دولت، فیلتر ویکی ‌پدیا، نفی هلوکاست، نژادپرستی و فیلترینگ محتوای عمومی از قبیل عکس‌های مستهجن، مطالب خشونت‌آمیز و افراط‌گرایانه، عکس‌های غیراخلاقی.
مالزی: این کشور آسیایی نیز جهت محدودکردن استفاده کاربران اینترنت، سایت‌هایی با محتوای اغتشاش سیاسی، هرزه‌نگاری اینترنت، انتشار مطالب دروغ و فتنه‌آمیز، توهین به ادیان و توهین به پیامبر اسلام را فیلتر می‌کند.
چین: این کشور که بیشترین کاربران اینترنت را به خود اختصاص داده است، یکی از کشورهای بزرگ محدود‌کننده و اعمال فیلترینگ در جهان است. چین توانسته فیلترینگ خود را روی سایت گوگل اعمال کند تا کاربران نتوانند با جست‌وجوی برخی از مضامین مانند استقلال تایوان و تبت، خشونت پلیس، بی‌بی‌سی و ویکی پدیا به محتوای سایت‌های اینترنتی دسترسی پیدا کنند.

منابع دیگر

با نزدیک‌شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری‌ سال96 فضای نقد و بررسی‌ها از عملکرد دولت داغ است. روزنامه شهروند با توجه به ارزیابی دولت یازدهم و گفت‌وگو با کارشناسان و مسئولان در زمینه تلاش‌های این دولت برای بسته‌نشدن شبکه‌های مجازی و پیام‌رسان‌های محبوب ایرانیان، اقدام به تهیه لینک‌های مرتبط و مکمل این پرونده کرده است. بنابراین اگر مایل هستید در رابطه با موضوع فیلترینگ و تلاش‌های 4ساله دولت یازدهم در جهت بسته‌نشدن فضای مجازی بیشتر بدانید به لینک‌های زیر سر بزنید.
  «شبکه ملی اطلاعات» در صدر موفقیت‌های دولت یازدهم است
https:  //www.tasnimnews.com/fa/news/1395/11/18/1319732
  بهارستان‌نشینان چه نگاهی به شبکه‌های اجتماعی دارند
http:  //www.yjc.ir/fa/news/5164108/
  اینفوگرافیک-  مقاومت دولت یازدهم در برابر فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی
http:  //www.khabaronline.ir/(X(2ghjo))/detail/652860/multimedia/picture
  فیلترینگ در دیگر کشورها چگونه است؟
http:  //www.gerdab.ir/fa/news/13041/