پیشینه قانون شوراهایا به تعبیر آغازین خود انجمن‌های بلدیه، به تشكیل نخستین نهاد قانون‌گذاری (مجلس شورای ملی) می‌رسد. به عبارت دیگر، یكی از نخستین قوانین مصوب مجلس شورای ملی، قانون بلدیه است كه در‌سال 1325 قمری برابر با 1286 خورشیدی به تصویب رسید و به این ترتیب یكی از آرمان‌های بزرگ انقلاب مشروطه جامه عمل پوشید.
بهره‌مندی شهروندان از حق انتخاب‌كردن و حق انتخاب‌شدن ازجمله در زمینه مدیریت و اداره شهرها در زمره حقوق سیاسی قرار می‌گیرد، از همین‌رو نخستین مقطع تاریخی بررسی قانون شوراها باید زمانی باشد كه برای نخستین بار حقوق سیاسی مردم ایران به رسمیت شناخته شد. این زمان، سال‌های آغازین دهه80 سده دوازدهم هجری خورشیدی است كه انقلاب مشروطیت به ثمر نشست و مجلس شورای ملی به قانون‌گذاری پرداخت. درطول بیش از 95‌سال از تصویب نخستین قانون انجمن‌های بلدیه در كشور ما، تشكیل شوراهای شهر و روستا با فرازوفرودهای فراوانی مواجه بوده است كه بخشی از آن در پی می‌آید.
بخش اول: از 1284 تا 1304 خورشیدی، آرمان‌خواهی‌های مشروطیت
در این دوران كه مصادف با آخرین سال‌های سلطنت خاندان قاجار و روی‌كارآمدن حاكمیت پهلوی است، نخستین قانون بلدیه یا به تعبیر امروزی قانون شهرداری به تصویب مجلس می‌رسد.
این قانون مصوب 20 ربیع الثانی 1325 قمری، مصادف با 1286 خورشیدی است.

بخش دوم:   از 1304 تا 1320 خورشیدی، از كف رفتن قانون بلدیه مشروطیت
در اوضاع و احوالی كه برشمردیم، رضاخان در پی كودتای سوم‌اسفند 1299 برای تصاحب قدرت گام‌های پرشتابی برداشت. او از هنگام کودتا که به وزارت جنگ دست یافت تا ‌سال 1302 كه به رئیس‌الوزرایی رسید، در فاصله پنج كابینه تشكیل‌شده در این دوره، موقعیت خود را در عرصه‌های گوناگون به‌سرعت تحكیم کرد، تمامی ارتش را به زیر فرمان خود درآورد و با رسیدگی به افسران و سربازان در میان آنان محبوبیت ویژه‌ای به‌ دست آورد.
سركوب نهضت، شورش‌های عشیره‌ای و منطقه‌ای و برقراری امنیت در راه‌ها موقعیت او را تحكیم كرد. او در‌سال 13044 درپی تصویب مجلس مؤسسان مبنی‌بر تغییر سلطنت از خاندان قاجار به پهلوی، شاه ایران شد. در دوره او در پرتو نوسازی با اقداماتی ازجمله بازسازی و تشكیل ارتش نوین، ساخت كارخانه‌های صنعتی، ایجاد راه‌های جدید و راه‌آهن سراسری، تأسیس دانشگاه تهران، رواج آموزش نوین و تأسیس ادارات جدید، چهره ایران تا اندازه زیادی تغییر كرد. اما در زمینه مسائل شهری، عمده توجه دولت رضاشاه به تغییر ظاهر شهرها به‌ویژه تهران بود. برای نوسازی شهرها احساس شد نخست باید نهادهای اداری مناسب با قوانین مختلف ازجمله قوانین شهرداری، شهرسازی و ثبت املاك به‌وجود‌آید، این فرآیندی بود كه در این دوره 17ساله به‌تدریج صورت گرفت. برای آغاز اصلاحات در اكتبر 1299 تهران یك مشاور آمریكایی در زمینه حكومت شهری و یك مهندس آمریكایی برنامه‌ریزی شهری را به خدمت گرفت.  قانون بلدیه مصوب 12866 لغو شد و برای تمركز بیشتر نظام برنامه‌ریزی و تامین اعتبار مالی شهرداری‌ها، قانون بلدیه دیگری در‌سال 1309 به تصویب رسید. این قانون انتخاب شهردار و سایر اعضای شهرداری را در اختیار وزارت داخله قرار داد.

بخش سوم:   از 1320 تا 1332 خورشیدی، تكاپوی آزادیخواهی
 و مردمسالاری
حمله متفقین در شهریور 1320 به ایران سبب شد رضاخان از سریر قدرت به زیر ‌آید و به تعبیری به خروجی ناخواسته از كشور تن در دهد. متفقین ایران را اشغال كرده بودند و محمدرضا جانشین رضاخان –كه بر اثر تلاش‌های محمدعلی فروغی تاج و تخت پدر را تصاحب كرده بود- به علت بی‌تجربگی و جوانی، بیشتر به مقامی تشریفاتی شبیه بود تا پادشاهی قدرتمند و صاحب نفوذ. تمایلات، خواسته‌ها و نیازهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی كه در دوره 16 ساله حاكمیت رضاخان سركوب شده و اجازه بروز نیافته بود، به ناگاه میدان را خالی یافته و چندپارگی سیاسی كشور را سبب شدند. در 16‌سال گذشته، قدرت كاملا در دست‌های یك مرد متمركز شده بود، اما در 13‌سال بعد -یعنی از سقوط سلطنت نظامی محمدرضا در مرداد‌ماه‌ سال 1332-  قدرت در بین پنج قطب جداگانه دست‌به‌دست شد؛ دربار، مجلس، كابینه، سفارتخانه‌های خارجی و مردم. این مراكز قدرت، بیشتر درگیری‌های خود را به درون كابینه كشاندند كه نتیجه آن بی‌ثباتی دایمی این نهاد بود. اما در همین دوره یعنی چهارم‌مرداد 1328 سومین قانون شهرداری كشور با عنوان «قانون تشكیل شهرداری‌ها و انجمن شهرها و قصبات» در 7 فصل و 5 ماده به تصویب رسید و جایگزین قوانین پیشین شد. اگرچه این قانون نسبت به قانون قبلی كه در دوره رضاخان به تصویب رسیده بود، مترقی به نظر می‌رسید، اما تصمیم‌گیری و انتخاب شهردار را به‌طور كامل به انجمن شهر نداد. ماده چهار این قانون مقرر داشت در هر شهرداری انجمنی خواهد بود كه از طرف اهالی مستقیما و با رأی مخفی و با اكثریت نسبی به مدت چهار‌سال انتخاب می‌شود. عده آنها در مركز شهرستان و قصباتی كه عده نفوس آن از 10‌هزار نفر تجاوز نکند، 6 نفر و حداكثر تعداد نمایندگان یك شهر از 25 نفر تجاوز نمی‌كند، مگر در شهرستان تهران كه 30نماینده خواهد داشت. نمایندگان هر شهر به تناسب جمعیت از 30نفر به بالا به محلات مختلف تقسیم می‌شد و هر محل نماینده خود را تعیین  و برای تشكیل به انجمن شهر معرفی می‌كند. وزارت كشور تعداد نمایندگان هر شهر را با توجه به جمعیت تعیین و همچنین نقشه محلات شهر را ترسیم می‌کند و نواحی را اعلام می‌دارد.

بخش چهارم: از 1332 تا 1357 خورشیدی، تحكیم خودكامگی و شكست انجمن‌های شهر
پس از سرنگونی دولت دكتر مصدق، شاه به‌سرعت به تحكیم پایه‌های قدرت خود پرداخت. عوامل كودتا مناصب مهمی را در حكومت دریافت كردند. كمك مالی آمریكا به ارزش 145‌میلیون‌دلار به یاری شاه آمد و دولت را از ورشكستگی نجات داد. شاه در دهه 1330 بر بخش‌های بیشتر جامعه به‌ویژه طبقه روشنفكر و كارگر كاملا مسلط بود. استانداران با استفاده از ژاندارمری و شهربانی به‌شدت بر انتخابات نظارت می‌كردند و به این ترتیب عنان اختیار دو مجلس شورای ملی و سنا را در اختیار داشتند. اگرچه شاه پایه‌های حكومت خود را تثبیت كرد، اما شكست نهضت دموكراسی در ایران، ضربه‌های سنگینی به آرمان‌خواهی‌های شاه وارد كرد. در چنین شرایطی، قانون جدید شهرداری در یازدهم‌تیرماه ‌سال1334 به تصویب كمیسیون مشترك رسید. قانون جدید همان لایحه قانون شهرداری بود كه در آن اصلاحاتی انجام شده بود.

بخش پنجم:  از 1357 تا 1378 خورشیدی، انقلاب اسلامی و شوراها
تشكیل شوراها به‌عنوان یكی از برنامه‌های اصلی انقلاب اسلامی در دوران مبارزه از سوی امام خمینی، رهبر كبیر انقلاب عنوان و این موضوع به یكی از خواست‌های مردم در طول دوران مبارزه تبدیل شد. با پیروزی انقلاب اسلامی و تشكیل نخستین مجلس خبرگان برای تدوین قانون اساسی و با تلاش پیگیر و مجدانه حضرت آیت‌الله طالقانی اصل ششم، هفتم و اصول یكصدم الی یكصدوششم قانون اساسی موضوع شوراهای اسلامی به‌عنوان یكی از اركان نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح و تثبیت شد.
 در همان روزهای آغازین انقلاب اسلامی و پیرو یك مصوبه از سوی شورای انقلاب و با تلاش جهاد سازندگی، شوراهای اسلامی روستا و شوراهای اسلامی كار تشكیل شد. اما این شوراها به دلیل بحران‌های روزهای آغازین انقلاب و نبود قانون مناسب متوقف ماند.
نخستین قانون شوراهای اسلامی كشور در‌سال 1361 از تصویب مجلس شورای اسلامی گذشت. پس از آن، این قانون در 55 نوبت دستخوش تغییرات و اصلاحاتی شد و نهایتا آخرین اصلاح آن در پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی در‌سال 1375 انجام شد.  پس از تشكیل دولت هفتم مقدمات انتخابات شوراهای اسلامی فراهم شد و در 17 اسفند‌ سال1377 نخستین دوره انتخابات سراسری شوراهای اسلامی كشور با استقبال چشمگیر مردم در بیش از 40‌هزار حوزه انتخاباتی برگزار شد و نهایتا حدود 200هزارنفر از منتخبان مردم جهت اداره امور شهرها و روستاهای كشور به‌عنوان عضو شورای اسلامی شهر یا روستا برگزیده شدند.  شروع به كار شوراهای اسلامی از 9اردیبهشت ‌سال 1378، همزمان با پیام تاریخی حضرت امام درخصوص شوراها و با صدور پیام ویژه‌ای از سوی مقام معظم رهبری و سخنان امیدبخش ریاست محترم جمهوری آغاز شد.