نعیم نوربخش| موضوع داغ این روزها در کشور ما، موج ثبت‌نام اشخاصی برای انتخابات ریاست‌جمهوری است که خودشان نیز به خوبی به عدم‌صلاحیت‌شان واقف هستند. افرادی که به نظر می‌رسد صرفا برای جلب توجه دیگران و به سخره گرفتن انتخابات دست به این کار می‌زنند. علت مهیا شدن این فرصت برای سوءاستفاده‌کنندگان نیز فقدان قانونی صریح و شفاف برای تعیین حداقل کیفیات و شرایط شخصی برای ثبت‌نام در انتخابات ریاست‌جمهوری است؛ نه مقطع تحصیلی خاصی و نه سقف سنی معینی. در این گزارش بنا داریم به شرایط ملحوظ شده برای داوطلب‌شدن در انتخابات ریاست‌جمهوری در سایر کشورها نگاهی بیندازیم.
حتما این روزها مشاهده کرده‌اید که حتی کودکان زیر 10‌سال در ستاد انتخابات وزارت کشور حضور می‌یابند و برای انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام می‌کنند. علت آن نیز درنظر گرفته‌ شدن حداقل شرایط سنی بدین منظور است.
نخستین کشوری که بهتر است به آن توجه کنیم و شاید از آن درس بیاموزیم، کشور دوست و همسایه، افغانستان است. اصل62 قانون اساسی این کشور که در ‌سال 2004 به تصویب رسید، مقرر داشته است که داوطلبان ریاست‌جمهوری در این کشور باید شهروند مسلمان این کشور بوده و از والدین افغان‌ زاده شده باشند. همچنین ایشان نباید تابعیت کشور دیگری را داشته باشند. حداقل سن ثبت‌نام‌کنندگان نیز 40‌سال در نظر گرفته شده است. سایر شرایط نیز شامل عدم‌سوءپیشینه و محکومیت به جنایات ضدبشری و محرومیت اجتماعی به موجب قانون است، به علاوه نباید پیش از آن در دو دوره ریاست‌جمهوری برگزیده شده باشند. در کشور دیگر همسایه ما یعنی ارمنستان، اصل 50 قانون اساسی مصوب ‌سال1995مقرر داشته است که هر شخصی که به 35‌سال رسیده باشد، در طول 10‌سال گذشته تابعیت این کشور را داشته باشد و از حق رأی‌دادن برخوردار باشد، صلاحیت داوطلب‌شدن برای ریاست‌جمهوری را نیز خواهد داشت. در کشوری مانند آلبانی نیز به موجب اصل86 قانون اساسی مصوب‌ سال1998، تنها یک شهروند آلبانیایی که از بدو تولد تابعیت این کشور را داشته باشد و دست‌کم به مدت 10‌سال نیز در این کشور اقامت داشته باشد و به سن 40‌سال تمام رسیده باشد، اجازه دارد داوطلب انتخابات ریاست‌جمهوری شود. اصل73 قانون اساسی الجزایر مصوب‌ سال1996 درخصوص شرایط انتخاب به‌عنوان رئیس‌جمهوری مقرر داشته است، یک داوطلب باید از ابتدا شهروند این کشور بوده، مسلمان باشد و دست‌کم در روز انتخابات به سن 40‌سال تمام رسیده باشد. همچنین باید متمتع از تمام حقوق سیاسی و مدنی بوده و همسرش نیز دارای تابعیت ‌الجزایر باشد. داوطلبان ریاست‌جمهوری در این کشور اگر متولد قبل از جولای 1942 باشند، باید مشارکت خود در انقلاب اول نوامبر ‌سال1954 را اثبات کنند و اگر متولد بعد از این تاریخ باشند، باید ثابت کنند که والدین‌شان در اقدامات مخالفت‌جویانه با این انقلاب مشارکت نداشته‌اند، به علاوه باید فهرستی از اموال خود در داخل و خارج از کشور را اعلام کنند.
اصل 58 قانون اساسی مصوب ‌سال1992 آنگولا مقرر داشته است که متولدین شهروندان آنگولایی دارای سن بالاتر از 35‌سال که بهره‌مند از تمامی حقوق مدنی و سیاسی هستند، مجاز به ثبت‌نام به‌عنوان داوطلب ریاست‌جمهوری هستند. این افراد باید ذاتا آفریقایی‌تبار بوده و سابقه تحصیلی معتبری داشته باشند.
اصل 89 قانون اساسی آرژانتین، شرط انتخاب به‌عنوان رئیس‌جمهوری یا معاون اول رئیس‌جمهوری را تولد در قلمرو سرزمینی این کشور دانسته یا در غیر این صورت، شخص باید فرزند شهروند این کشور باشد و دست‌کم دارای شرایط انتخاب‌شدن به‌عنوان سناتور باشد. از شرایط انتخاب به‌عنوان سناتور این است که دست‌کم به سن 30‌سال رسیده باشند، 6‌سال شهروند کشور بوده باشند و درآمدی معادل 2هزار پزو در‌ سال داشته باشند.
اصل شصتم قانون اساسی اتریش مصوب‌ سال 1983 نیز تنها شخصی را که در مجلس نمایندگان عضویت داشته و قبل از ماه ژانویه‌ سال برگزاری انتخابات به 35‌سال تمام رسیده باشد، صالح برای ریاست‌جمهوری فدرال دانسته است.
اصل صدم قانون اساسی کشور جمهوری‌آذربایجان اشعار می‌دارد که داوطلب ریاست‌جمهوری نباید کمتر از 35‌سال داشته باشد و دست‌کم به مدت 10‌سال در این کشور اقامت دایم داشته باشد. همچنین از حق رأی‌دادن برخوردار بوده، فاقد سوءپیشینه کیفری و تابعیت دوگانه و دارای مدرک دانشگاهی معتبر باشد.
اصل 48 قانون اساسی بنگلادش نیز دارا بودن 3 شرط را موجب عدم‌صلاحیت برای ریاست‌جمهوری دانسته است: کمتر از 35‌سال داشتن، فاقد شرایط انتخاب در پارلمان بودن و متهم‌بودن. شرایط انتخاب در پارلمان نیز شهروندبودن و داشتن 25‌سال است. این دلایل نیز صلاحیت داوطلب‌شدن در انتخابات پارلمان را زایل می‌کنند: اعلام فقدان سلامت روانی از سوی دادگاه، ورشکسته‌بودن، کسب تابعیت کشور دیگر، محکومیت زندان 2سال به بالا در 5سال گذشته و...
اصل 80 قانون اساسی بلاروس، همه شهروندان این کشور که 35‌سال تمام داشته باشند و از حق رأی‌دادن برخوردار بوده و بیش از 10سال در بلاروس اقامت داشته‌اند را صالح برای داوطلب‌شدن دانسته است.
اصل14 قانون اساسی برزیل، شرایط داوطلب‌شدن را تابعیت برزیل، حق رأی‌دادن، ثبت‌نام برای رأی‌دادن، اقامت در حوزه انتخابی، عضویت در یک حزب سیاسی و داشتن 35‌سال دانسته است.
اصل91 قانون اساسی کلمبیا مقرر داشته که شخص داوطلب ریاست‌جمهوری باید متولد این کشور باشد و از بدو تولد تابعیت کلمبیا را داشته باشد و سن او نیز بیشتر از 30‌سال باشد.
متولد کشور استونی که به سن 40‌سال تمام رسیده باشد، قادر است برای انتخابات ریاست‎جمهوری این کشور داوطلب شود. کسی برای دومین دوره رئیس‌جمهوری باشد یا در بخش دفاعی کشور فعالیت داشته باشد، صالح به ثبت‌نام برای انتخابات بعدی نیست.
شرایط داوطلب‌شدن برای انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه همانند سایر انتخابات رسمی این کشور در قانون الکترال این کشور آمده است. یک داوطلب برای انتخابات باید شهروند فرانسوی بوده، به سن 18‌سال رسیده و دارای حق رأی‌دادن باشد، همچنین باید دارای حساب بانکی و فاقد سوءپیشینه کیفری باشد. طبق قانونی که در ‌سال 1962 به تصویب رسید، داوطلب ریاست‌جمهوری باید دست‌کم از سوی 500 مقام رسمی صالح مانند اعضای پارلمان یا شهرداران معرفی شود.
اصل54 قانون اساسی آلمان مقرر می‌دارد هر آلمانی که حق رأی‌دادن در انتخابات بوندستاک (مجلس فدرال) را دارد و به سن 40‌سال رسیده است، می‌تواند رئیس‌جمهوری شود.
اصل58 قانون اساسی هندوستان، شرایط اساسی داوطلبان ریاست‌جمهوری را شامل شهروندی هندوستان، سن 35‌سال به بالا و صلاحیت عضویت در Lok Sabha دانسته است. در 2 کشور کره‌جنوبی و ترکیه به ترتیب به موجب اصول 67 و 101، رئیس‌جمهوری باید دست‌کم 40‌سال تمام داشته باشد. در کره‌جنوبی داوطلب باید دست‌کم 5‌سال در کره اقامت داشته باشد. در ترکیه افرادی که خدمت نظام وظیفه را انجام نداده باشند یا مرتکب جرایم منافی عفت شده باشند، از ریاست‌جمهوری منع می‌شوند. قضات و نظامیان نیز اجازه ثبت‌نام به‌عنوان رئیس‌جمهوری ندارند.
در فیلیپین به موجب قانون اساسی ‌سال 1987، کسانی می‌توانند داوطلب انتخابات ریاست‌جمهوری شوند که متولد این کشور بوده، برای رأی‌دادن ثبت‌نام کرده باشند، روز انتخابات به سن 40‌سال رسیده باشند، سواد خواندن و نوشتن داشته باشند و دست‌کم 10‌سال قبل از انتخابات در این کشور مقیم باشند.