آرمین منتظری روزنامه نگار
استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه که موجب کشته شدن تعداد زیادی از غیرنظامیان شد، اهرم فشار را در اختیار آمریکا قرار داد تا حمله‌ای موشکی و محدود به یکی از پایگاه‌های هوایی ارتش سوریه داشته باشد. هنوز نهاد بین‌المللی بی‌طرفی گزارشی درخصوص این حمله شیمیایی و عاملان آن منتشر نکرده است و دولت بشار اسد و مخالفان هر یک دیگری را متهم می‌کنند.
سلاح شیمیایی یک سلاح غیردقیق و غیرموثر است. سلاح شیمیایی را برخلاف دیگر سلاح‌های غیرمتعارف نمی‌توان هدایت کرد تا تنها محدوده دقیقی را مورد هدف قرار دهد. این سلاح برخلاف تصور عموم، برای نیروی نظامی و گروهی که از آن استفاده می‌کنند نیز خطرناک است، چراکه هنگام استفاده از این سلاح، باد باید در جهت خاصی بوزد تا اطمینان حاصل شود که مواد شیمیایی به سمت نیروهای خودی حرکت نکند، اما این سلاح در عین حال یک ویژگی دیگر نیز دارد. این سلاح ایجاد ترس می‌کند. درواقع ترس و هراسی که پس از استفاده از این سلاح حاصل می‌شود بسیار موثرتر و ویرانگر‌تر از جان‌هایی است که این سلاح می‌گیرد. سازمان ملل متحد در گزارشی که اخیرا منتشر کرده است، اعلام کرد که تاکنون در سوریه بیش از 400هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند و میلیون‌ها نفر نیز بی‌خانمان شده‌اند. با وجود این‌که حتی مرگ بیش از 70 نفر در سوریه نیز فاجعه است اما واقعیت جنگ چیزی جز این است و این مرگ‌ها تغییری بنیادین در وضع فعلی سوریه ایجاد نمی‌کند. جنگ همچنان ادامه خواهد یافت و این امکان نیز وجود دارد که استفاده از سلاح شیمیایی بار دیگر دیده شود.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در واکنش به استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه اعلام کرد که نظرش درخصوص باقی ماندن اسد در قدرت تغییر کرده است و درنهایت ارتش آمریکا از دریای مدیترانه اقدام به شلیک 50 تا 70 موشک به یکی از پایگاه‌های هوایی ارتش سوریه کرد. درست است که آمریکا درحال حاضر از لحاظ نظامی و اقتصادی قدرتمند‌ترین کشور جهان است اما این قدرت بدون‌شک رها از محدودیت نیست. آمریکا پس از حادثه 11 سپتامبر آموخته است که اگر بخواهد در جهان نگران همه رخدادها باشد، در عرصه عمل نمی‌تواند نسبت به هیچ یک از این رخدادها واکنش مناسب نشان دهد. از این جهت است که آمریکا طی سال‌های اخیر تلاش بسیار کرده است تا از متحدان عرب و غیرعربش در منطقه برای مدیریت بحران سوریه استفاده کند. درواقع هدف آمریکا در سوریه این است که با حمایت متحدانش، آنها را در جنگ سوریه وارد کند. استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه این فرصت را در اختیار آمریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش قرار داد تا یک قدم جلوتر بروند. آمریکا نیز با حمله موشکی اخیرش به سوریه تا حدودی مسیر را برای متحدانش باز کرد. کما این‌که دیدیم کشورهای عربی منطقه نظیر عربستان و قطر و همچنین دولت ترکیه از حمله بلافاصله حمایت و بر خروج اسد از قدرت تأکید کردند.
اما تصمیم آمریکا برای حمله به تنها یکی از پایگاه‌های هوایی سوریه نشان می‌دهد این حمله تنها یک هشدار بوده است و قرار نیست درآمدی برای حمله‌ای همه‌جانبه باشد. علاوه بر این موشک‌های آمریکایی یک پایگاه هوایی را در سوریه هدف قرار دادند درحالی‌که آمریکا می‌توانست یک سایت شلیک موشک‌های زمین به هوا را هدف قرار دهد. این خود نشانه این واقعیت است که حمله موشکی آمریکا اعلام آمادگی برای حمله همه‌جانبه نبوده است.
سوالی که اکنون مطرح است این است که دولت سوریه چگونه به این حمله پاسخ خواهد داد. نیروهای هوادار بشار اسد می‌توانند در عملیات آمریکا در سوریه تداخل ایجاد کنند. البته شرایط پیش از این نیز پرتنش بوده است اما از این پس خلبان‌های آمریکایی که در آسمان سوریه عملیات می‌کنند، باید بیش از گذشته مراقب باشند. خطر اشتباه محاسباتی، که البته پیشتر وجود داشت، حالا خیلی بیشتر احساس می‌شود.
از سوی دیگر، پاسخ روسیه به این اقدام آمریکا نیز اهمیت زیادی دارد. اگرچه نظامیان روسیه در سوریه مشغول عملیات هستند، اما در پایگاه هوایی که توسط آمریکا مورد هدف قرار گرفت حضور پررنگی نداشتند. آمریکا اعلام کرده است که پیش از حمله به روسیه اطلاع داده است اما رسانه‌های روسی این ادعای آمریکا را تکذیب کرده‌اند. به هر صورت فارغ از این‌که کدام طرف درست می‌گوید، نظامیان روسی اندکی پیش از حملات پایگاه را ترک کرده‌اند.
خطرهای اقدام نظامی آمریکا در سوریه
اگرچه گزینه‌های نظامی که آمریکا در قبال سوریه روی میز خود دارد از لحاظ میزان ریسک تفاوت دارند، اما هیچ کدامشان عاری از ریسک و خطر نیست. خطرها متعدد و طولانی‌مدت هستند؛ از به خطر افتادن جان نیروهای نظامی آمریکایی تا احتمال درگیر شدن با روسیه در سوریه. علاوه بر این اگر نیروهای وفادار به بشار اسد تصمیم بگیرند در عملیات جنگنده‌های آمریکا در سوریه اخلال ایجاد کنند یا در عملیات نظامی مورد حمایت آمریکا تداخل به وجود آورند، بروز تنش میان روسیه و آمریکا بسیاربسیار محتمل است. نتیجه این‌که درخصوص سوریه هیچ گزینه نظامی آسان و بی‌دردسری وجود ندارد. هیچ گزینه نظامی درخصوص سوریه وجود ندارد که عاری و امن از اشتباهات محاسباتی باشد و خطر درگیر شدن آمریکا با روسیه را شدت نبخشد. آمریکا چاره‌ای ندارد که درخصوص سوریه همچنان در مدار همکاری و همفکری با روسیه حرکت کند.