مهتاب جودکی| این بار نام «ناهارخوران» سرِ زبان‌ها افتاده؛ تکه‌ای از جنگل‌های باستانی هیرکانی (جنگل‌های مختلط مرزی). تله‌کابین این بار قرار است از وسط این جنگل بگذرد؛ شهرداری گرگان بنای ساختن دارد، سازمان جنگل‌ها هنوز اجازه نداده و سه‌هزار نفر از مردم هم جلوی طرح تازه سینه سپر کرده‌اند. مجریان و موافقان حرفشان این است که تله‌کابین باید برای توسعه گردشگری استان گلستان ساخته شود و می‌پرسند اگر ضرر دارد چرا سازمان جنگل‌ها مخالفت نکرده؟ اما فعالان محیط زیست، سازمان‌های مردم‌نهاد و گروه‌های مخالف مردمی حرف دیگری دارند، آنها نگرانند که تله‌کابین، جنگل پوشیده از درخت ناهارخوران را زخمی کند و می‌گویند در گلستان که 20 سالی است با تراشیده‌شدن درختان، هر بارندگی با سیل همراه بوده و دو سال است ریزگردها میهمان ناخوانده‌اش شده‌اند، نباید خطر کرد و به بساط تازه جذب گردشگر راه داد. امضاکنندگان نامه می‌گویند تصمیم شهرداری گرگان مخرب و عجولانه است و به گفته کارشناسان دانشگاهی و اجرایی حوزه منابع طبیعی استناد می‌کنند که آسیب‌های این طرح برای جنگل غیرقابل بازگشت خواهد بود. جدای از این مجریان و طرفداران طرح اگر چه توسعه گردشگری را هدف اصلی ساخت تله‌کابین اعلام کرده‌اند اما گروهی از اعضای شورای شهر معتقدند این منطقه بیش از این ظرفیت گردشگر ندارد و اگر تله‌کابین در ناهارخوران پا بگیرد، تخریب چند برابر خواهد شد و ترافیک بی‌حد و اندازه.
ماجرا مربوط به حالا نیست. 14سال پیش بود که شورای شهر گرگان تصمیم گرفت تله‌کابینی در گرگان ساخته شود این تصمیم تصویب شد. سه سال بعد در نخستین دور سفرهای هیأت دولت قبل، مطالعات اجرایی و تهیه طرح تله‌کابین تا شهریور ۱۳۸۵ به تصویب رسید و خاکبرداری و تخریب در محل احداث هم انجام شد اما ساخت تله‌کابین باز هم از یک مصوبه فراتر نرفت تا اینکه پس از جنجال‌های بسیار، تابستان دو سال پیش پیمانکار از اجرای طرح انصراف داد. بالاخره همین چهار ماه پیش، مدیریت شهری گرگان تصمیم به اجرای دوباره پروژه گرفت، این بار اما سرسخت‌تر از پیش. آنها می‌گویند هیچ درختی برای ساخت تله‌کابین قطع نخواهد شد و شهرداری این شعار را در بوق و کرنا کرده است اما آنجا سوال پیش می‌آید که در طرح فنی پروژه مساحت ایستگاه‌های بالادست و پایین‌دست تله‌کابین بیش از چهار هکتار عرصه جنگلی را در برگرفته است.
یک ماه پیش در گیر و دار اجرای طرح، مخالفت‌ها و تبلیغات پر سر و صدایی که شهرداری گرگان به پا کرده، مدیرکل منابع طبیعی استان گلستان اعلام کرد که به طرح تله‌کابین گرگان در جنگل هیرکانی ناهارخوران موافقت مشروط داده شده و بعد از این دور نبود که شهرداری گرگان هم برنامه کلنگ‌زنی را بچیند. اما دیری نپایید که قائم‌مقام و رئیس سازمان جنگل‌ها موافقت مشروط را با این حرف‌ها تکذیب کردند: «هنوز طرحی به دفتر جنگلکاری داده نشده تا موافقت یا مخالفت کنیم»، «با محل تله‌کابین گرگان موافقت نکرده‌ایم.»، «حتی اگر کلنگ هم بزنند هم اجازه فعالیت نخواهیم داد...» آنها گفتند هیچ طرحی به شورای عالی جنگل و مرتع برای جانمایی تله‌کابین در جنگل فرستاده نشده و آغاز این پروژه در جنگل ناهارخوران غیرقانونی است. از طرفی دستگاه‌های متولی جنگل مدعی‌اند طرح تله‌کابین همچنان در حال بررسی کارشناسی است؛ اما مخالفان طرح تأکید می‌کنند که حتی برای شروع طرح، مجوزی صادر نشده است. با این همه در کنار این تناقض‌گویی، مدیریت شهری هنوز به دنبال اجرای طرح است و اعضای موافق طرح در شورای شهر هم می‌گویند در انتظار مشارکت بخش خصوصی‌اند تا تله‌کابین در ناهارخوران راه بیفتد.
با محل قرارگیری تله‌کابین مخالفیم و نه خود تله‌کابین
پیش از این گروه‌های خودجوش مردمی با ولوله و تبلیغاتی که به راه افتاده بود، نامه‌هایی به مسئولان و ازجمله به نماینده ولی فقیه در استان گلستان و دادستان استان فرستاده بوند تا جلوی ساخت تله‌کابین در ناهارخوران گرفته شود؛ اما حالا در کانال تلگرامی پویش مخالفت با ساخت تله‌کابین که برای امضای نامه به رئیس سازمان بازرسی کل کشور به راه افتاده، بحث فقط حذف تله‌کابین از جنگل ناهارخوران نیست، آنها پیشنهاد کرده‌اند که بهتر است تله‌کابین به جای دیگری منتقل شود، مثلا منطقه هزارپیچ.
«الهه موسوی» از مسئولان کمپین «جمع‌آوری امضاي مخالفان تخریب جنگل ناهارخوران با تله‌کابین» که از اواسط بهمن آغاز به کار کرده است در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «ما تجربه این را داریم که در 6 ماه آخر دولت‌ها تخریب عرصه‌های طبیعی بیشتر می‌شود؛ چون خبرها حول موضوعات دیگری می‌چرخد و مردم هم سرشان به نوروز گرم است و کمتر از این اتفاقات باخبر می‌شوند. خبرهای دیگر حتی توجه نیروهای نظارتی را هم به خود جلب می‌کند. برای همین خواستیم در حرکتی مدنی توجه مسئولان را به اتفاقی که در ناهارخوران در حال وقوع است، جلب کنیم. نامه را برای امضای عمومی گذاشته‌ایم و تا کنون بیش از سه‌هزار و صد نفر به آن پیوسته‌اند. گروه‌های مختلف از فعالان محیط‌زیست، سازمان‌های مردم‌نهاد، شهروندان و اقشار مختلفی که شاید انگیزه اجتماعی خاصی ندارند اما نگران آینده فرزندان خود هستند نامشان را پای نامه گذاشته‌اند.»
اینطور که او توضیح می‌دهد در نامه به سازمان بازرسی خطرات جانمایی اشتباه تله‌کابین گوشزد شده است. در بخشی از این نامه آمده: «پروژه تله‌کابین ناهارخوران گرگان امکان‌سنجی اقتصادی-فنی و مکان‌یابی محیطی علمی (آمایش سرزمین) و فنی ندارد. از آنجا که ناهارخوران جدا از کارکردهای اجتماعی و محیطی خود، یکی از منابع درآمدی و تفرجگاههای اصلی و مسیرهای کوه‌پیمایی مردم شهر و استان است، ساخت تله‌کابین و تأسیسات وابسته به آن علاوه‌بر بر هم زدن جدی وضع موجود گردشگری به‌ویژه از نظر اقتصادی و شهری، پیامدهای محیط زیستی و اجتماعی قطعی و احتمالی گوناگونی خواهد داشت ازجمله تخریب جنگل‌های هیرکانی، رانش خطرناک زمین، افزایش خطر سیل‌خیزی برای شهر گرگان و پایین‌دست، فرسایش جدی خاک، آلودگی شدید صوتی، آلودگی گسترده زباله، افزایش ترافیک آزاردهنده، تعارضات غیرقابل کنترل اجتماعی و ده‌ها مورد دیگر.»
مسئولان پروژه اگر چه می‌گویند که هیچ درختی قطع نخواهد شد اما به گفته این فعال محیط‌زیست مسأله تنها قطع درختان نیست: «مطالعه طرح تله‌کابین در ناهارخوران شتابزده بوده و اصلا دقیق نیست. اگر به دقت مطالعه انجام شود، بعید است که با شرایط منطقه جور در بیاید. سیل‌های بیست سال اخیر گلستان را نمی‌توان نادیده گرفت، ریزگردهایی که جدی شده و اداره محیط‌زیست استان برایش بودجه طلب کرده را نمی‌شود، انکار کرد. نام گلستان در این سال‌ها به طور دایم در فهرست استان‌های درگیر با تنش آبی تکرار شده است. افزایش آتش‌سوزی در جنگل‌های گلستان دلیل دیگر مخالفت هست، کشاندن تعداد زیاد گردشگران به جنگل احتمال سهل‌انگاری و آتش‌سوزی را بیشتر می‌کند؛ وجود عرصه‌های طبیعی در اقلیم نیمه معتدل و نیمه مرطوب گلستان جنگل‌ها را به انبار باروت تبدیل کرده، اگر فقط یک نفر سیگاری از تله‌کابین بیرون بیندازد ناهارخوران به آتش کشیده می‌شود.»
او می‌گوید که مخالفت این کمپین نه با وجود تله‌کابین که با مکان استقرار آن است. هدف این است که تله‌کابین از جنگل بیرون برود و نامه پیش از نوروز به سازمان بازرسی کشور داده شده تا نهادهای نظارتی به مسأله حساسیت نشان دهند. «در حالی که رهبر معظم می‌گوید حتی برای ساخت حوزه علمیه هم نباید به منابع طبیعی دست‌درازی کرد، این اتفاق در حال وقوع است؛ به بهانه توسعه گردشگری، به جنگل دست‌درازی می‌شود.» در نامه هم آمادگی برای کمک کارشناسی به سرمایه‌گذاران، مجریان و سازمان‌های دولتی درباره تغییر مکان طرح و بررسی گزینه‌های احتمالی دیگر اعلام شده و منطقه هزارپیچ به‌عنوان جایگزین پیشنهاد شده، جایی که پیش از این هم برای ساخت تله‌کابین مورد تأیید متخصصان فنی قرار گرفته و امضاکنندگان نامه می‌گویند مدارک و مستندات این مطالعات موجود است.
اعضای این پویش معتقدند مسأله مخالفت به هیچ عنوان فردی نیست و «مردمی و ملی» است. موسوی می‌گوید: «ما به هیچ کجا وابسته نیستیم، شهرداری هم دشمن ما نیست.»
فقط 6 درخت سرزنی می‌شود
«کارشناسانی که از طرح بازدید کردند، گفتند هیچ درختی قطع نخواهد شد و فقط 6 درخت سرزنی می‌شود.» ناصر گرزین، عضو مخالف شورای شهر گرگان با اطمینان می‌گوید که درختی قطع نخواهد شد و معتقد است باید راه را برای پیشرفت صنعت گردشگری باز گذاشت و با ساخت تله‌کابین توریسم منطقه را فعال کرد. او به «شهروند» چنین توضیحی می‌دهد: «کار را باید به خود متخصصان سپرد؛ اگر سازمان جنگل‌ها به‌عنوان متولی حفاظت از منابع طبیعی این طرح را مخرب بداند، من هم مخالفم اما اگر اینطور نباشد، نباید مانع توسعه گردشگری شهر شد.»
گرزین تأکید می‌کند که موضوع مخرب‌نبودن پروژه را 7-6 کارشناس تأیید کرده‌اند. «با این تفاسیر ما نباید خودمان را در تمام امور متخصص بدانیم و با احساس مردم بازی کنیم. نباید با نظر غیرکارشناسی جلوی توسعه شهر را بگیریم. نظر کارشناسان برای سازمان جنگل‌ها فرستاده شده و دیر یا زود برای بازدید خواهند آمد.»
این عضو شورای شهر خبر می‌دهد که قرار است برای اجرای این پروژه از مشارکت بخش خصوصی کمک گرفته شود و تا الان هفت درخواست برای همکاری اجرای طرح داده شده است.
ناهارخوران جای تله‌کابین نیست
اسدالله کبیر، رئیس کمیسیون عمران شورای شهر گرگان که می‌گوید با هر فعالیتی که تخریب جنگل را به دنبال داشته باشد، مخالف است به «شهروند» توضیح می‌دهد: «ساخت تله‌کابین در این منطقه مخرب است و اصلا انتخاب اشتباهی است. اگر این شهر به تله‌کابین نیاز دارد، می‌توان طرحش را در منطقه هزارپیچ پیاده کرد که دشت را زیر پوشش قرار می‌دهد و به جنگل آسیبی نمی‌زند.»
او به منطقه ناهارخوران اشاره می‌کند «مرکز تفریحی شلوغی است» و «اشتباه است که با ایجاد تفرجگاههای دیگر به شلوغی بیشترش دامن زده شود». کبیر معتقد است مقاصد گردشگری و ظرفیت‌ها را باید تقسیم کرد نه اینکه تمامش را یک‌جا گنجاند: «در جایی که تراکم گردشگر داریم، احداث چنین تله‌کابینی تخریب بيشتر به دنبال دارد. به علاوه جنگل ناهارخوران دسترسی پیاده دارد و منطقی نیست در جایی که دسترسی راحتی دارد تله‌کابین گذاشته شود.»
رئیس کمیسیون عمران شورای شهر گرگان خبر می‌دهد که پروژه ساخت تله‌کابین هنوز در شورای شهر مصوب نشده: «می‌گویند درختی قطع نمی‌شود اما پایه تله‌کابین فضای زیادی را می‌گیرد و بتن‌ریزی و خاکبرداری و هزار عملیات دیگر درختان حاشیه را نابود خواهد کرد.»
درخت هم قطع نشود، ترافیک مسأله است
مهران فدوی، نائب رئیس شورای شهر گرگان اما از مخالفان دیگری است که به «شهروند» می‌گوید: «حضور گردشگر باعث توسعه پایدار می‌شود؛ اما مشکل آنجاست که نمی‌شود گردشگری بیشتر از این به ناهارخوران کشاند. هرگز موافق نیستم چون به غیر از اینکه مطالعات محیط‌زیستی این طرح هنوز کامل نشده، اینجا مکان خوبی برای ساخت تله‌کابین نیست.»
او هم به ترافیک روزهای تعطیل و نیمه‌تعطیل در جاده ناهارخوران اشاره می‌کند: «شکی نیست که تله‌کابین باعث توسعه گردشگری است اما گردشگر را می‌خواهیم به کجا بکشانیم؟ اینجا تفرجگاهی امن با شرایط ویژه است. جنگل هیرکانی به وسیله بلوار ناهارخوران به شهر گرگان وصل می‌شود و همین جاده هم آن را حساس و آسیب‌پذیر کرده است. اما مسأله دیگر این است که تله‌کابین در این جنگل ترافیک را بیشتر خواهد کرد. همین حالا پنجشنبه و جمعه جاده ناهارخوران قفل می‌شود و اگر بنا به اجرای طرح در ناهارخوران باشد، محور صیاد شیرازی و گلشهر هم به بن‌بست خواهد رسید.»
فدوی معتقد است اگر حتی سازمان جنگل‌ها هم بگوید هیچ درختی قطع نخواهد شد، مسأله ترافیک را به هیچ وجه نمی‌توان نادیده گرفت. او که می‌گوید درنهایت باید کارشناسان و متخصصان مشاور ضرر و منفعت‌ها را بررسی کنند و بعد تصمیم نهایی گرفته شود، نگرانی‌اش را به دیگر اعضای شورای شهر گرگان انتقال داده و به آنها گفته است که «اگر براساس تصمیمی هیجانی عمل کنیم در آینده خودمان را نخواهیم بخشید.»