محمود اشرفی روزنامه نگار
فرجام استراتژیک پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو کم‌رنگ شدن نقش و محو تدریجی این سازمان است. زمینه شکل‌گیری و علت وجودی این سازمان دیگر وجود خارجی ندارد. پایداری جهان غرب در برابر تهدیدات بلوک شرق و پیمان ورشو اصلی‌ترین علت شکل‌گیری پیمان ناتو بود. دوران جنگ سرد هنگامه رویارویی اتحاد جماهیر شوروی سابق و اقمارش با کشور‌های بلوک غرب بود. آنچه بلوک شرق را درهم تنید، ملات سوسیالیزم بود، بنابراین بلوک‌‌بندی دوران جنگ سرد بنیانی ایدئولوژیک داشت. با فروپاشی شوروی در نیمه نخست دهه 90 قرن بیستم، اساس ایدئولوژیک بلوک شرق و پیمان ورشو فرو ریخت و ماموریت اصلی ناتو و هویت و بنیان آن بر هم خورد. فرجام استراتژیک ناتو بی‌هدفی و محو آرام‌آرام است، اما آیا نبود ناتو به ایجاد یک خلأ ژئوپلتیک در جهان منجر خواهد شد؟ فروپاشی ناتو بدون‌تردید دگرگونی‌های دامنه‌داری را در جهان به دنبال خواهد داشت. اثرات منطقه‌ای در هر کشوری با توجه به پیوند‌ها یا ناوابستگی‌هایش با این پیمان، متفاوت خواهد بود. در خاورمیانه فروپاشی ناتو بر ایران تأثیرات منفی نداشته و حتی نقش ایران را در تعادل قوای منطقه‌ای پررنگ‌تر می‌سازد. ایران بیش از 6 دهه رسما سیاست موازنه منفی را در پیش گرفته و این درحالی است که ترکیه در ناتو عضویت داشته و بزرگترین پایگاه هوایی ناتو در این کشور است. بحرین و قطر پایگاه منطقه‌ای ناتو بوده و این کشور‌ها به همراه عربستان‌سعودی در برخی مانور‌های منطقه‌ای ناتو مشارکت داشته‌اند. همکاری‌های کشور‌های حوزه خلیج فارس با ناتو آمیزه‌ای از اتکا و مشارکت است. هنگامی که با فروپاشی ناتو اساس مشارکت حذف شود، پایه‌های تکیه‌گاه برای عوامل منطقه‌ای سست خواهد شد. در این وضع اساس موازنه قوا در منطقه به نفع ایران بر هم خواهد خورد. ایران برکنار از تلاطمات ناشی از خلأ فروپاشی ناتو خواهد بود، اما دگرگونی‌های ژئواستراتژیک منطقه در راستای منافع ایران است.