شماره ۱۰۷۳ | ۱۳۹۵ پنج شنبه ۵ اسفند
صفحه را ببند
جامعه شناسان و پزشکان در گفت‌و‌گو با «شهروند» از اثرات منفی اتهام دزدی به پزشکان و خودروسازان سخن گفتند
موج‌سواری روی اعتماد عمومی
آب روشن، جامعه‌شناس: شبه‌افکنی غیراخلاقی به اعتماد اجتماعی لطمه وارد می‌کند اصغر مهاجری، جامعه‌شناس: بی اعتمادی نشانه خوبی از سرمایه اجتماعی نیست

نیره خادمی – محمد باقرزاده| «کدام‌یک دزدترند؟ پزشکان یا خودروسازان داخلی»؛ این سوالی با پیشداوری و قضاوتی مشخص است که در ویديويی از مخاطبان پرسیده شد؛ سوالی که از پیش اتهام دزدی را درباره دو قشر از جامعه مطرح می‌کند. اطلاعات درباره سوابق موسسه سازنده این ویدیو به ساخت چندین مستند با گرایش سیاسی خاص محدود می‌شود؛ مستندهایی همچون؛ «میراث آلبرتا 1و2»، «یزدان تفنگ ندارد»، «مهارشده»، «دوپینگی‌ها»، «قرار لیلا» و «فرهنگ ترافیکی مردم تهران». پیش از این «عباس زارع‌نژاد»، مشاور وزیر بهداشت اهداف این ویديو را «تخریب، تهمت، دروغ و هر آن ‌چه ضد اسلام و
ضد فرهنگ» دانست و سازمان نظام پزشکی هم اقدام به شکایت از این موسسه در مراجع قضائی کرده است. اما مطرح‌کردن چنین اتهاماتی به جمع زیادی از مردم کشور با چه اهدافی صورت می‌گیرد و چه آسیب‌هایی به اعتماد عمومی مردم وارد خواهد کرد؟ این همان سوال‌هایی است که متخصصان پزشکی و اجتماعی در گفت‌وگو  با «شهروند» به آن پاسخ دادند.
اختلال جامعه در بازیابی حقیقت
«مصطفی آب‌روشن» جامعه‌شناس و عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران، سوال این ویديو و شیوه ورود آنها به بحث را «مغالطه سوال مرکب» می‌داند. او در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «طرح پرسش این موسسه و شیوه نظرسنجی آن را می‌توان از سه منظر مورد واکاوی و نقد قرار داد. طرح این‌گونه سوالات متضمن نوعی پیشداوری و پذیرش مقدماتی نادرست است که به «مغالطه سوال مرکب» مشهور است. در این شیوه مغالطه‌آمیز، پرسشگر از روی مقدمات و استدلال نادرستی که به پرسش‌شونده القا می‌کند، قصد دارد که به نتیجه دلخواه خود برسد؛ زیرا در بین گزینه‌ها انتخابی برای سلامت عملکرد خودروسازان و قشر پزشکان وجود ندارد. به‌طوری‌که قبل از هرگونه پژوهشی برچسب دزدی را به هر دو گروه مورد مطالعه نسبت می‌دهد و این‌گونه یافته‌ها و تعمیم آن از منظر روش‌شناسی و علمی باطل است.» این جامعه‌شناس در ادامه می‌گوید: «دومین ایرادی که به این موسسه وارد است، این است که بر چسب دزدی به تمام افراد حقیقی و حقوقی از منظر نظام کیفری جرم تلقی می‌شود؛ زیرا حیثیت اجتماعی پزشکان و خودرو‌سازان مورد تعرض قرار گرفته است.»
پیش از این و پس از رسانه‌ای‌شدن چندین مورد خطای پزشکی، تلاش‌ها برای تخطئه جامعه پزشکی صورت گرفته است که ویديوی مورد انتقاد وزارت بهداشت، آخرین مورد از چنین برخوردهایی است. پیامدهای اجتماعی و اثرات سوء این روش و شیوه برخورد چه خواهد بود؟ عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران در پاسخ به این پرسش، از لطمه واردکردن به اعتماد جامعه سخن می‌گوید: «اما نکته سوم آثار و پیامد‌های اجتماعی این‌ شیوه شبهه‌افکنی است که متاسفانه این‌گونه برخوردهای غیراخلاقی، اعتماد اجتماعی را در میان جامعه آماری بیماران دچار چالش بزرگی می‌کند زیرا در مبحث پزشکی افراد جامعه دچار نوعی اختلال در بازیابی حقیقت می‌شوند؛ در واقع وقتی ما همه پزشکان را با برچسبی مشترک، دزد قلمداد می‌کنیم عملا اعتماد اجتماعی به پزشکان دچار تزلزل می‌شود، در حالی‌که اعتماد مهم‌ترین عنصر در رابطه پزشک و بیمار است و تأثیر بسزایی در اثربخشی درمان و همچنین، رضایت پزشک و بیمار دارد.»
اثر فيلم كوتاه تخريبي
عميق و ماندگار نيست
«اصغر مهاجري»، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه تهران هم درباره ماهيت اين فيلم به اهداف خاص اينگونه محصولات رسانه‌اي اشاره می‌کند و به «شهروند» می‌گوید: «امروزه در تمام جهان چه در كشورهاي توسعه‌يافته يا كشورهايي مثل ما، آن چيزي كه حركت‌هاي رسانه‌اي را پشتيباني و توليد مي‌كند، كليد واژه‌اي به نام منافع است، يعني ارزش‌هاي اقتصادي بر هنر، فرهنگ و رسانه تاثيرگذار است اما اين هدف خود را خيلي زيبا و ماهرانه آراسته مي‌كند و به اسم ديگر مطرح مي‌شود.» مهاجري از كالبدشكافي و تبليغ‌هاي غيرمستقيم حرف مي‌زند: «بعد از كالبدشكافي اين حركت‌هاي رسانه‌اي، متوجه مي‌شويم كه اين نظام منافع گروهي را تامين كرده و تبليغ غيرمستقيم داشته است. اين نوع پرسشگري كه در اين ويديو هست، هم در اين مقوله دسته‌بندي مي‌شود. بنابراين در مواجهه با اين جريان بايد ديد كه پشت پرده جريان چه گروهي از تخريب اين دو گروه نفع مي‌برد. البته نوع سوال‌ها هم كاملا نشان‌دهنده هدف جريان است  چون سوال‌هاي علمي جهت‌گيري ندارند. اينگونه جريان‌سازي‌ها اغلب از سوي نهادها يا گروه‌هاي خاص و با هدف خاصي طراحي مي‌شود كه يا منافع صنفي و يا منافع يك نهاد مستقل را دنبال مي‌كند. در اين مصاحبه پرسيده مي‌شود كه پزشكان دزدتر هستند يا خودروسازان؟ كه اين سوالات كاملا سوءگيرانه است و مبناي پرسشگري علمي ندارد.»
او درباره نتايج و تأثير اين ويديو بر روي مردم كه حالا هم در رسانه‌ها دست به دست مي‌شود، توضيح می‌دهد: «قطعا نتايج عميقي بر سرمايه اجتماعي ندارد. البته بخشي از سرمايه‌هاي اجتماعي را كاهش مي‌دهد و دچار فرسايش می‌کند، اما خيلي عميق و ماندگار نيست. اين كار زماني تأثیر ماندگاری دارد که تكنيك‌هاي زيادي در آن به كار برده شده باشد.»
اين جامعه‌شناس البته در يك نماي كلي معتقد است كه سرمايه اجتماعي در ايران به‌طور جدي با فرسايش روبه‌روست: «آمار و ارقام نگران‌كننده‌اي در اين زمينه وجود دارد، مثلا عددهاي شاخص «بي‌اعتمادي» در ايران بسيار بالاست. مردم خيلي جاها بي‌اعتماد هستند كه نشانه خوبي از سرمايه اجتماعي نيست، به همين دليل هم افزايش سرمايه اجتماعي به‌عنوان مسأله مهم اجتماعي در ايران رصد مي‌شود. البته نقد به جامعه پزشكي از خيلي وقت قبل با سريال مهران مديري آغاز شده است و در مورد شركت‌هاي خودروسازي ايراني هم اين جريان وجود داشته است، ضمن اينكه عددهاي مرگ و مير و تصادفات جاده‌اي به هيچ‌وجه قابل دفاع نيست. بنابراين نقدها و بي‌اعتمادي‌ها وجود دارد، اما كاري كه در روزهاي گذشته منتشر شده، تاثير ماندگار و زيادي بر آن ندارد.»
بهترین تمییز‌دهنده جامعه است
«سیدمرتضی خاتمی»، نائب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم درباره آثار سوء این شیوه برخورد به «شهروند» می‌گوید: «این موضوع قبل از آنکه به جامعه پزشکی آسیب وارد کند به جامعه خبرنگاری و اطلاع‌رسانی لطمه وارد می‌کند و خود این جامعه باید مسائل را پایش کند. انتشار این قبیل مسائل به صورت گزینشی قطعا تاثیر سویی بر مردم نمی‌گذارد چرا که مردم خادمان خود را می‌شناسند و این گزارش به حدی واضحا «سوء» است که بیشترین اثرات سو‌ء را متوجه خود تهیه کنندگان و جامعه خبری می‌کند و اساساکار نادرستی است. واژگانی وجود دارد که در جامعه و دین ما نسبت آنها نگاه بدی وجود دارد و قراردادن آنها در کنار پزشکان تاثیری بر اعتماد مردم به این جامعه فرهیخته نخواهد داشت.»
او درباره بعضی از موارد مشکوک به خطای پزشکی که زمینه‌ساز انتقاداتی از جامعه پزشکی شده هم می‌گوید: «در پرونده مرحوم کیارستمی که از هنرمندان فرهیخته جامعه بودند، خانواده آنها اذعان دارند که چه خدمات پزشکی بزرگی در داخل کشور انجام گرفت و در نهایت این هنرمند در خارج از کشور درجریان اقدامات دیگرجان خود را از دست دادند. آن شخصی که به عنوان یک هنرمند چنین بحث ناصوابی را برای اولین بار مطرح کرد به‌نظرم خودشان را درمعرض آسیب قراردادندو جامعه پزشکی دراین خصوص امتحان خود رابه‌خوبی پس داده است؛ هرچند که خطای انسانی در همه جای دنیا ومنجمله در کشور ما با ضریب پایین‌تری از جامعه بین‌المللی وجود دارد ولی این دلیل نمی‌شود که بخواهیم همه را به یک چوب برانیم و این دور از شأن جامعه است. انتقاد باید وجود داشته باشد و انتقاد به شیوه درست کمک‌کننده است اما تخریب با انتقاد متفاوت است.»
خاتمی در پاسخ به این سوال که کمیسیون بهداشت و درمان چه برنامه‌ای برای مقابله با چنین هجمه‌هایی دارد، می‌گوید: «پزشکان وعناصر خوب ما بهترین مدافع حیثیت جامعه پزشکی هستند. عده‌ای که به صورت سازمان یافته و نه دلسوزانه و منتقدانه برخی مباحث را مطرح می‌کنند جامعه آنها را تمیز می‌دهد.البته نظام پزشکی به سهم خود و در جای خود این دفاع را انجام می‌دهد ولی بهترین تمیزدهنده جامعه است که قضاوت نهایی را شکل می‌دهد. ما هم به عنوان نمایندگان مردم وظیفه داریم که از اقشار جامعه از جمله جامعه پزشکی دفاع کنیم .»
به دنبال شلوغ‌كاري هستند
«ايرج خسرونيا»، رئيس انجمن متخصصان داخلي، این ویدیو را یک حرکت سیاسی می‌داند که نیت آن سوء‌استفاده از عواطف مردم است. این پزشک در توضیح سخنان خود به «شهروند» می‌گوید: «جامعه پزشكي اين ماجرا را يك حركت سياسي می‌داند چون مجموعه‌اي كه اين ويدیو را منتشر كرده است، هيچ نوع سابقه فرهنگي روشنی ندارد و حتي وزارت ارشاد هم از نوع فعاليت آن بي‌خبر است. به نظر مي‌رسد اين گروه خاص كه اصلا مردمي نيست، قصد برداشت سياسي از اعتقادات و عواطف مردم را دارد. آنها مي‌خواهند عليه پزشكان و خودروسازان جو سياسي به وجود بياورند چون هيچ گروه يا آدم عاقلي با دزد خطاب كردن جامعه پزشكان و خودروسازان به نتيجه‌اي كاربردي براي جامعه نمي‌رسد. كساني كه اين ويدیو را منتشر كرده‌اند، فقط به دنبال شلوغ‌كاري هستند. البته بخشي از اين مشكل هم به ما و مسئولان برمي‌گردد. وقتي يك نماينده مجلس از پشت تريبون به راحتي عليه جامعه پزشكي صحبت مي‌كند و هر چه مي‌خواهد مي‌گويد و برخي نقص‌ها را در بوق و كرنا مي‌كند، طبيعي است كه دستمايه سوءاستفاده برخي افراد سودجو يا افراد ناآگاه قرار مي‌گيرد تا آنها با روش‌هاي گوناگون موضوع را مطرح كنند.»
خسرونیا که ریاست هیأت بدوی سازمان نظام پزشکی را هم بر عهده دارد، نتیجه چنین برخوردهایی را آسیب به رابطه پزشک و بیمار می‌داند و معتقد است که جامعه از چنین برخوردهایی دچار لطمه می‌شود: «مردم و بيماران تنها كساني هستند كه از اين ماجرا ضرر مي كنند. كسي كه فردا يك جراحي سخت قلب دارد، چگونه مي‌تواند با اين تصور به اتاق عمل برود و قاعدتا او به واسطه اين جريان، اعتماد عميق و حقيقي به عمل پزشكي خود ندارد. كسي كه با اميد بهبود جان، مال و ناموس خود را در اختيار پزشك قرار مي‌دهد، دچار ترديد مي‌شود. البته معتقدم كه مردم ما به قدري آگاه هستند كه تحت تاثير اين جريان‌سازي‌ها قرار نمي‌گيرند و فكر نمي‌كنم مشكل جدي براي او ايجاد شود. به‌هرحال كسي كه بيمار است به رمال و دعانويس مراجعه نمي‌كند و حتما درمان قطعي خود را نزد پزشك دنبال مي‌كند و اين موضوع براي مردم ما روشن است. اين نوع حركات در كشورهاي ديگر معمولا دستمايه اعتصاب‌هاي خياباني و شلوغ‌كاري است. حال اين افراد هم به دنبال جريحه‌دار كردن جامعه پزشكي يا خودروسازان هستند تا در نهايت اين اعتصابات را رقم بزنند.»


تعداد بازدید :  384