مائده امینی| «مشترک گرامی از این پس صرفا برای تراکنش‌های واریز و برداشت با مبلغ بیشتر از 30‌هزار تومان پیامک ارسال می‌شود.» این تنها توضیح کوتاهی است که یکی از بانک‌های بزرگ کشور در صفحه اینترنت‌بانک خود به مشتریان داده است. داستان از این قرار است که این بانک در اقدامی ناگهانی تصمیم گرفته که خدمات بانکداری الکترونیک خود را درجه‌بندی کند. در این درجه‌بندی تازه تراکنش‌های کمتر از 30‌هزار تومان به مشتری اطلاع‌رسانی نمی‌شود؛ چه برداشت باشد، چه واریز. این در حالی است که تمامی بانک‌ها برای ارسال پیامک واریز - برداشت، بین 10 تا 15‌هزار تومان از مشتری طلب می‌کنند!
از طرف دیگر بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری هم می‌گویند هزینه سنگینی را بابت ارسال پیامک‌ها متحمل می‌شوند. آخرین گزارش‌های منتشرشده از شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی شاپرک بیانگر این است که 85‌درصد از تراکنش‌های روزانه بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری به مبالغ خرد (زیر 50‌هزار تومان) اختصاص دارد؛ چرا که از 35‌میلیون تراکنش ثبت‌شده در یک روز، سهم پیامک اطلاع‌رسانی مبالغ خرد این بنگاه‌های اقتصادی 30‌میلیون اعلام شده است. تصور کنید حتی اگر برای 50‌درصد این تراکنش‌ها، سرویس اطلاع‌رسانی پیامکی فعال شده باشد، روزانه 14‌میلیون پیامک تراکنش برداشت یا واریز برای مشتریان بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری ارسال می‌شود. ایمان اسلامیان، کارشناس بانکی به «شهروند» می‌گوید: هر پیامک برای بانک بین 9-8 تومان هزینه دارد. همه اینها یعنی روزانه، حداقل، 112‌میلیون تومان بابت این پیامک‌ها هزینه می‌شود.
حالا اینکه بانک‌ها یک شبه به صرافت افتاده‌اند دخل و خرج خود را کنترل کنند یک طرف ماجرا و اینکه درباره این اقدام ناگهانی به مشتریان خود اطلاع‌رسانی درستی نکرده‌اند، اما طرف دیگر ماجراست.
تکلیف قرارداد مشتریان
و بانک چه می‌شود؟
فارغ از اینکه برای افتتاح حساب معمولا هفت‌خوان رستم را پشت سر می‌گذاریم، بین 10 تا 15‌هزار تومان هم برای دریافت پیامک واریز - برداشت، از حساب‌مان کسر می‌شود. در هیچ‌کدام از فرم‌هایی که برای دریافت خدمات بانکداری الکترونیک امضا می‌کنیم، بندی تحت عنوان «حداقل کارکرد» دیده نمی‌شود؛ به نظر می‌رسد این اقدام ناگهانی برخی بانک‌ها توجیه قانونی ندارد. سیدمحمدعباس‌نیا، کارشناس بانکی، ضمن صحه‌گذاشتن بر این موضوع به «شهروند» می‌گوید: وقتی به طور ناگهانی و بدون اطلاع‌رسانی روی خدمات ارایه‌شده محدودیت اعمال می‌شود، اعتماد مشتری به بانک خدشه‌دار می‌شود.
ماهانه 10‌هزار ‌میلیارد تومان هزینه پیامک‌های زیر 50‌هزار تومان است
ارسال پیامک برای مشتری صرفه اقتصادی ندارد. شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی شاپرک در آخرین گزارش منتشر‌شده در آذرماه 95  اعلام کرده است: به ‌طور متوسط روزانه حدود 35‌میلیون تراکنش از طریق شاپرک در کشور انجام می‌شود که ارزش تومانی آن 4‌هزار‌ میلیارد است. سید محمد عباس‌نیا می‌گوید به‌طور میانگین هزینه یک ماه این تراکنش‌ها 12‌هزار ‌میلیارد تومان برای همه بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری ثبت شده است. به گفته عباس‌نیا، آمارهای شاپرک نشان می‌دهد 85‌درصد این تراکنش‌ها مربوط به پیامک‌های واریز - برداشت زیر 50‌هزار تومان است و این یعنی این پیامک‌ها برای بانک‌ها و موسسات مالی 10‌هزار‌ میلیارد و 200‌میلیون تومان هزینه دارد. رقم قابل توجهی که بانک‌ها معتقدند پرداخت این مبالغ برایشان دردسرساز شده است.
دو راهی حمل پول نقد
یا کارت اعتباری
مردم دیگر در هیچ‌ کجای جهان تمایلی به حمل پول نقد ندارند. این را‌ هادی حق‌شناس، اقتصاددان به «شهروند» گفته و توضیح می‌دهد: در کشور ما هم استقبال خوبی از حمل‌نکردن پول شده است. نقدینگی در سطح کشور پایین آمده و مردم تمایل به استفاده از خدمات الکترونیک دارند.
حمل نکردن پول نقد اتفاق خوبی برای یک جامعه است که هم امنیت را در سطح جامعه بالا می‌برد هم معاملات و مراودات روزمره را تسهیل می‌کند؛ اما اگر بنا باشد مشترکین برای خرید‌های مستمر خرد خود اطلاع‌رسانی نشوند، جامعه تمایل دوباره‌ای به حمل پول نقد پیدا می‌کند.
چاره چیست؟
«سیستم‌های آفلاین با حمایت بخش خصوصی، عهده‌دار تراکنش‌های خرد شوند.» این پیشنهاد سیدمحمد عباس‌نیا است. این کارشناس بانکی می‌گوید: هزینه بالای ارسال این پیامک‌ها برای بانک همه مشکل نیست. وقتی برای هر مقدار از واریز - برداشت، یک پیامک ارسال شود، در روزهایی که مثل شب عید، پیک مراودات مردم است، شبکه سراسری قطع می‌شود و دردسرهای زیادی می‌سازد چرا که زیرساخت‌های کنونی ما جوابگوی این حجم از تراکنش نیست.
او معتقد است كه دولت باید به بخش خصوصی اعتماد کرده و کسب‌و‌کارهای آفلاین را به این بخش بسپارد. «تجربه موفق بلیت‌های الکترونیک مترو می‌تواند در نوعی مشابه برای تراکنش‌های خرد تکرار شود.» عباس‌نیا ضمن اعلام این پیشنهاد گفت: در سیستم آفلاین پرداخت موضوعی به نام خطای تراکنش هم مشتری و بانک را تهدید نمی‌کند و همین خود ‌درصد قابل توجهی از تراکنش‌ها را از بین برده و ترافیک‌های پرداختی را به صفر می‌رساند.
در کمتر از 10‌ سال دیگر پیامک تراکنش بی‌معنی می‌شود
در کشورهای پیشرفته کارمندان بانک فقط نقش راهنما و کارگزار را دارند، بیش از 90‌درصد خدمات بانکی بیرون از شعب انجام می‌شود. این موضوعی است که ایمان اسلامیان به آن اشاره کرده و معتقد است عمر ارسال پیامک برای مشتری رو به پایان است. او به «شهروند» می‌گوید: در کشورهای پیشرفته پیامک تراکنش معنی ندارد. سامانه PFM جایگزین همه خدمات مشابه شده است. سامانه‌ای که اعضای آن به صورت لحظه‌ای از تمام تراکنش‌های مالی خود مطلعند. این سامانه تا جایی پیش می‌رود که حتی برای مشترک بودجه‌ریزی کرده و برای هزینه‌های مختلفش برنامه می‌ریزد.
ما هم اگر زیر‌ساخت‌های بانکداری الکترونیک کشور را به این سمت هدایت کنیم، شاید بتوان به حل این مشکل چندجانبه امیدوار بود.
راه دزدی‌های خرد را هموار کرده‌ایم
کمتر از 3‌ سال پیش بود که دزدی الکترونیک یک رستوران خوشنام‌ ایتالیایی از مشتریانش حسابی سر‌و‌صدا کرد. کسانی که پیامک بانک خود را فعال کرده بودند متوجه برداشت‌های عجیب و غریب از حساب‌شان شدند. بعد از ثبت شکایت‌های مختلف معلوم شد کارگر این رستوران با کپی گرفتن از کارت مشتریان و ثبت رمز آنها یک‌شبه 500‌ میلیون تومان کلاهبرداری کرده است.
تصور کنید اگر پیامک برداشت فعال نبود و دزد هم در اقدامی حساب‌شده‌تر به جای مبالغ بالا، مبالغ پایین از کارت‌ها می‌کشید، چه اتفاقی می‌افتاد؟ خلأ ارسال‌نشدن پیامک ارسال می‌توانست تا سال‌ها برای او درآمدزایی کند. آیا واقعا همه ما کم شدن مبالغ خرد از حساب‌هایمان را، بدون اطلاع‌رسانی، متوجه می‌شویم؟