مریم طالبی| نیروهای داوطلب و فداکار، ارزشمندترین ذخیره هلال‌احمر هستند. این نیروهای جان بر کف، هر روز با حوادث جانکاهی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که مدیریت آنها به آمادگی جسمی و روحی کافی نیاز دارد. طبیعی است امدادگری که از صبح تا شب با صحنه‌های خونریزی، درد، مصدومیت و حتی مرگ روبه‌رو می‌شود، نیاز دارد که تحت پایش روانی باشد تا چنین صحنه‌هایی بر آمادگی ذهنی او تأثیر منفی نگذارد. همچنین امدادگران هلال‌احمر با حضور درمناطق صعب‌العبور و صعب‌الخدمت، سلامت جسم‌شان را هم برای نجات جان انسان‌ها به خطر می‌اندازند. به‌طور مثال، درهمین حادثه تلخ مجتمع «پلاسکو» امدادگران هلال‌احمر با از جان‌گذشتگی و حضور تمام‌قد نشان دادند که یک پای ثابت مدیریت بحران‌های سخت هستند. حال اگر همین امدادگران حادثه پلاسکو از آمادگی جسمی و روحی مناسب برخوردار نبودند، آنگاه قطعا همین نداشتن آمادگی در فرآیند امدادونجات، تأثیر نامطلوب می‌گذاشت، اما خوشبختانه سرخپوشان هلال با غیرتی مثال‌زدنی و درعین حال که با کمبود امکانات، تجهیزات و اعتبارات دست‌وپنجه نرم می‌کنند، توانسته‌اند همواره نقش کلیدی درمدیریت مخاطرات داشته باشند.
درچنین شرایطی، جمعیت هلال‌احمر درنظر دارد برای ارتقای آمادگی امدادگران و افزایش بیش ازپیش توانمندی‌های آنان، طرح پایش سلامت جسم و روان امدادگران را ازطریق راه‌‌اندازی مراکز سلامت امدادگران اجرا کند. دراین نوشتار ضمن گفت‌وگو با کارشناسان ازضرورت اجرای این طرح سخن گفته‌ایم و این پرسش را مطرح کرده‌ایم که با چه الگوی علمی و منطقی می‌توان همواره از توان امدادگرانی آماده و سالم بهره برد.
پایش سلامت امدادگران
باید در 3 مرحله انجام شود
ارتقای آمادگی امدادگران هلال‌احمر با برنامه‌های کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست. حکمت‌هاشمی، معاون امدادونجات جمعیت هلال‌احمر استان قزوین نیز در گفت‌وگو با هلال‌احمر به همین مسأله اشاره می‌کند و می‌گوید: «پایش سلامت امدادگران باید در سه بازه زمانی اتفاق بیفتد. به این صورت که پایش سلامت باید قبل از جذب امدادگر، درحین انجام عملیات امدادگری و پس از آن انجام گیرد.» به گفته این مقام مسئول، «باید به این نکته توجه داشت که تست‌هایی که برای پایش سلامت امدادگران انجام می‌شود، در هر سه مرحله قبل، حین و بعد از عملیات امدادونجات باید با یکدیگر متفاوت باشد. به عقیده من، باید تست‌های ویژه‌ای مخصوص مرحله بعد از انجام عملیات امدادی درنظر گرفته شود، چراکه دراین مرحله، امدادگران داوطلب جمعیت هلال‌احمر با صحنه‌هایی مواجه شده‌اند که ممکن است روی جسم و روح آنها، تأثیر منفی گذاشته باشد.» هاشمی تأکید می‌کند: «بنابراین اقدامات پایشی که پس از حادثه روی امدادگران انجام می‌شود، بهتر است اقدامات بالینی باشد تا بتوان فرآیند درمان را برای حفظ سلامت روان امدادگران انجام داد.» به باور این مقام مسئول، «پایش سلامت امدادگران باید خیلی پیشتر از اینها راه‌اندازی می‌شد، چراکه امدادگران جمعیت هلال‌احمر سالانه با حوادث غیرمترقبه فراوانی روبه‌رو می‌شوند که همین مسأله، نیاز آنها را به پایش سلامت جسمی و روحی ضرورت می‌بخشد.»
معاون امدادونجات جمعیت هلال‌احمر استان قزوین بیان می‌کند:   «راه‌اندازی پایش سلامت درپایگاه‌های جمعیت هلال‌احمر، بار مالی خاصی را هم برجمعیت تحمیل نمی‌کند، چراکه هلال‌احمر پزشکان داوطلب فراوانی دراختیار دارد که حاضرند بدون دریافت مبلغی به انجام عملیات پایش سلامت امدادگران بپردازند.» هاشمی درخصوص تأثیر پایش سلامت بر روحیه امدادگران اشاره می‌کند: «وقتی امدادگری متوجه می‌شود که سلامت جسم و روان او برای این نهاد مردمی بسیار مهم است، قطعا تأثیر مثبتی بر روحیه او خواهد گذاشت و امدادگر احساس می‌کند که سلامت جسم و روانش برای جمعیت هلال‌احمر، ارزشمند است.» این مقام مسئول می‌گوید: «نباید بحث پایش سلامت جسمانی و روانی امدادگران تنها درحد یک بخشنامه باقی بماند، بلکه باید به ‌صورت یک مصوبه با تأیید نهادهای بالادستی جمعیت هلال‌احمر ابلاغ شود، چراکه ممکن است مثل برخی از طرح‌های گذشته با تغییر مدیریت این طرح ابتر بماند.»
ضرورت تخصیص اعتبارات برای پایش سلامت امدادگران
پایش سلامت امدادگران، طرح پیشگیرانه‌ای است که در واقع نوعی سرمایه‌گذاری به‌ حساب می‌آید و به همین دلیل، نباید به آن به دید یک طرح هزینه‌بر نگاه کرد. علی یوسفی‌نیا، معاون امدادونجات جمعیت هلال‌احمر استان بوشهر هم در گفت‌وگو با پیام هلال به شکل دیگری به این مسأله اشاره دارد و می‌گوید:   «طرح پایش سلامت جسمی و روانی امدادگران جمعیت هلال‌احمر نیازمند منابع مالی کافی است که باید برای انجام این طرح، این منابع مالی تأمین شود.» به گفته یوسفی‌نیا «هیچ طرحی درهیچ سازمان یا نهادی نمی‌تواند بدون درنظرگرفتن منابع مالی کافی، به سرانجام برسد، بنابراین طرح پایش سلامت امدادگران نیز از این مسأله مستثنی نیست. به همین منظور، از دولت و مجلس می‌خواهیم با نگاهی حمایت‌گرایانه‌تر و تخصیص منابع بهتر، جمعیت را در اجرای این طرح یاری  کنند.» این مقام مسئول معتقد است: «یکی از عمده اهداف اجرای طرح پایش سلامت جسمی و روانی امدادگران درجمعیت هلال‌احمر این است که امدادگران و داوطلبان را از نظر سلامت جسمانی و البته روانی مورد ارزیابی قرار دهد تا درصورت بروز اشکال احتمالی بتوان خیلی سریع، مداخله و مشکل را حل کرد.» به گفته یوسفی‌نیا، «از آنجایی که امدادگران و داوطلبان جمعیت هلال‌احمر در امر امدادرسانی درحوادث و سوانح طبیعی و غیرطبیعی به فعالیت می‌پردازند، خواه ناخواه با صحنه‌های دلخراشی روبه‌رو خواهند شد که ممکن است تا مدت‌ها درخاطر آنها بماند، بنابراین پایش سلامتی آنها، به‌ویژه درحوزه روانی باید جزو اصلی‌ترین برنامه‌های جمعیت قرار بگیرد.»
معاون امدادونجات جمعیت هلال‌احمر استان بوشهر خاطرنشان می‌کند: «می‌توان گفت حتی تأثیرات منفی روبه‌رو‌شدن با این حوادث دلخراش بر روان امدادگران از آسیب‌های جسمی که ممکن است دامن آنها را بگیرد، بیشتر است، بنابراین پایش سلامت روانی امدادگران پس از عملیات امدادونجات، مسأله قابل‌توجهی است، طوری که جدی‌نگرفتن اجرای این طرح، می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری را به‌ دنبال داشته باشد.»
بی‌گمان با راه‌اندازی مراکز سلامت امدادگران و پایش سلامت آنها، مدت زمان بازگشت یک امدادگر به وضع عادی جسمی و روحی، بسیار کاهش پیدا خواهد کرد و در نتیجه جمعیت هم می‌تواند در بازه زمانی بیشتری از حضور فداکارانه امدادگران داوطلب بهره ببرد.