شماره ۱۰۴۸ | ۱۳۹۵ چهارشنبه ۶ بهمن
صفحه را ببند
مفهوم تاب‌آوری و آسیب‌پذیری شهری
شبکه‌ای پایدار از سیستم‌های کالبدی و جوامع انسانی

شهروند| آسیب‌پذیری تابعی از میزان در معرض بودن (چه‌کسی و چه‌چیزی در ریسک است) و حساسیت یک سیستم (درجه‌ای که مکان‌ها و افراد آسیب می‌بینند) است. آسیب‌پذیری از تقابل سیستم‌های انسانی، محیط مصنوع و محیط طبیعی حاصل می‌شود. یکی از عوامل موثر در آسیب‌پذیری جامعه، واقع‌شدن آن در محدوده‌های مستعد خطر نظیر سواحل، سیلاب‌دشت‌ها، مناطق لرزه‌خیز و سایت‌های بالقوه آلوده است. آسیب‌پذیری محیط مصنوع نیز به موقعیت آن نسبت به منبع خطر یا تهدید بستگی دارد. زیرساخت‌ها و ساختمان‌های غیرمستحکم، زیرساخت‌های عمومی ناکافی و توسعه صنعتی و تجاری، آسیب‌پذیری محیط مصنوع را در جوامع افزایش می‌دهد. تراکم محیط مصنوع، از دیگر شاخص‌های مهم در آسیب‌پذیری جامعه است. زیرساخت‌ها و شریان‌های عمومی (آب و فاضلاب، پل‌ها و جاده‌ها و سایر موارد) خصوصا برای جوامعی حیاتی‌اند که از دست دادن آنها بار مالی غیرقابل جبرانی را بر جوامع کوچکتری می‌گذارد که غالبا دارای کمبود منابع برای بازسازی هستند. در کتابشناسی حوادث و مخاطرات، خصوصیات تعریف شده واضحی در مورد سیستم‌های تاب‌آور وجود دارد. برای مثال، در کمیته کاهش بلایا خصوصیات جوامع تاب‌آور به شرح ذیل عنوان شده است:     
- مخاطرات مناسب و مرتبط، شناسایی و درک می‌شوند.
- جوامع در ریسک می‌دانند که چه موقع خطری قریب‌الوقوع است.
- افراد در ریسک از در امان هستند.
- جوامع تاب‌آور، حداقل اختلال را در جریان زندگی و اقتصادی‌شان بعد از گذر حوادث تجربه می‌کنند.
تاب‌آوری محلی با توجه به حوادث نیز بدین مفهوم است که جامعه محلی قادر به ایستادگی در برابر حوادث شدید طبیعی بدون صدمه دیدن از تلفات مخرب و خسارات یا از دست دادن قدرت تولید یا کیفیت زندگی باشد و کمک زیادی از خارج از جامعه دریافت کند.
شهر تاب‌آور، شبکه‌ای پایدار از سیستم‌های کالبدی و جوامع انسانی است. سیستم‌های کالبدی، مؤلفه‌های ساخته شده و طبیعی شهرند که شامل جاده‌ها، ساختمان‌ها، زیرساخت‌ها، ارتباطات و تأسیسات تأمین انرژی و همچنین مسیرهای آب، خاک، توپوگرافی، جغرافیا و سیستم‌های طبیعی هستند. در مجموع، سیستم‌های کالبدی به مثابه بدن شهر است، (استخوان‌ها، سرخرگ‌ها و ماهیچه‌هایش). در حین حوادث، سیستم‌های کالبدی باید باقی بمانند و در فشارهای شدید نیز به عملکرد خود ادامه دهند. شهر بدون سیستم‌های کالبدی تاب‌آور در برابر حوادث بسیار آسیب‌پذیر خواهد بود.  
شهرهای تاب‌آور، براساس قوانین به دست آمده از تجارب حوادث گذشته در محیط‌های شهری ساخته شده‌اند. آنها ممکن است در برابر نیروهای حاصل از مخاطرات خم شوند ولی دچار شکست نمی‌شوند. تاب‌آوری به دو دلیل مهم است؛ نخست چون آسیب‌پذیری سیستم‌های اجتماعی و فناوری شده به‌طور کامل قابل پیش‌بینی نیست.  دوم  مردم و دارایی‌ها در شهرهای تاب‌آور باید در مواجهه با حوادث بهتر از مکان‌ها و جوامعی که کمتر انطباق‌پذیر هستند، عمل کنند. یکی از مزایای برنامه‌ریزی برای تاب‌آوری شهرها این است که نیازی به تمرکز روی الگوی خاص فرم شهری یا توسعه شهری نیست. این انعطاف‌پذیری این اجازه را می‌دهد با توجه به شرایط منحصربه‌فرد شهرها و برنامه‌های توسعه، قدرت جوابگویی و توانایی انطباق وجود داشته باشد. این موضوع موجب می‌شود خلاقیت فکری برای اندیشیدن به راه‌های گوناگون کسب تاب‌آوری ایجاد شود، بدون این‌که در چارچوب خاصی محدود شود.  در نگاهی سطحی، هدف از «تاب‌آوري» به‌عنوان آرمانی جهانی در سطح فردي، سازمانی و جامعه‌اي مطرح است، ولی درواقع تاب‌آوری در برابر بلايا، نيازمند تركيب موارد متعددی است که در ظاهر مخالف هم هستند. شهر مجموعه‌ای از شبکه‌هاي متنوع ذینفعان در قالب ساختاری پیچیده است، ایجاد قالبی براي فرصت تاب‌آوري به نحوي که همه دست‌اندرکاران بتوانند آن را با ماموریت و اهداف فعلی خود تنظیم کنند می‌تواند دشوار باشد. در این میان سانفرانسیسکو (کالیفرنیا) از «چرخه تاب‌آوری» با زمینه‌هاي کاربردي هشتگانه آن استفاده می‌کند تا به شرکا چه در داخل و چه خارج از دولت نشان دهد ماموریت سازمان آنها به چه نحو با آن دسته از ذینفعان که در بخش‌هاي متفرقه دیگر کار می‌کنند و ممکن است تصور شود کار آنها کاملا متفاوت است، ارتباط پیدا می‌کند.


تعداد بازدید :  138