علی نامجو| همه چیز با موسیقی شروع شد. آدم وقتی به دنیا آمد با صدای لالایی مادر، آرام گرفت و صوت وقتی نظم و ترتیب گرفت، آرام و قرارش را بیشتر می‌کرد. در روزگاری که بسیاری از مردم پای‌شان به شهر باز نشده بود، موسیقی وقت کار، مناجات، عزا و شادی همراه‌شان بود. امکان ضبط که فراهم شد، شرایط تغییر کرد. حالا انسان‌ها این امکان را داشتند که موسیقی ممالک دیگر را روی صفحات گردی که نخستین نسل‌شان با گرامافون وارد خانه‌ها شد، بشنوند. موسیقی پاپ از همین امکان زاده شد و شاخ و برگ‌هایش را روی حافظه شنیداری مردم پهن کرد. به احتمال از آن روز به بعد بود که خنیاگران سرزمین‌های ایران به حاشیه رفتند و در خلوت خود نغمه‌های کهن را از یاد نبردند. در گذر روزها و سال‌ها مدیرانی آمدند که در حوزه فرهنگی بر موسیقی نواحی ایران انگشت تأکید گذاشتند اما تجربه حضور آنها نشان داد خیلی‌های‌شان موسیقی نواحی را چون گنج قدیمی مدفون‌شده در اعماق زمین، مناسب موزه‌ها می‌دانند. جشنواره موسیقی فجر اما یکی دو سالی است بخشی مجزا برای اجرای هنرمندان این گونه راه انداخته و مسئولیتش را به یکی از اهالی موسیقی نواحی سپرده است. پیمان بزرگ‌نیا در دوره سی‌ویکم و سی‌ودوم جشنواره موسیقی فجر مسئولیت اداره این بخش را به عهده داشت و توانست در حد بضاعت گروه‌های خوبی را برای گردهم‌آمدن در مهم‌ترین جشنواره موسیقی کشور دور هم جمع کند. با او درباره حضور هنرمندان موسیقی نواحی در سی‌ودومین جشنواره موسیقی فجر گفت‌وگو کرده‌ایم. این گفت‌وگو را در ادامه مطلب بخوانید:
شما در سال گذشته هم مسئولیت برگزاری بخش نواحی جشنواره فجر را برعهده داشتید. با این توضیح برای برگزاری بهتر جشنواره امسال در این بخش چه اقداماتی انجام دادید؟
تلاش ما این بود تا در جشنواره امسال در بخش نواحی از تمامی توانایی‌هایی این موسیقی در جذب مخاطب استفاده کنیم. همان‌طور که می‌دانید یکی از بخش‌هایی که در جشنواره فجر مورد نظر است، رقابت انواع مختلف موسیقی در جذب مخاطب و فروش بلیت است. البته سختی کار در بخش نواحی برای ما در قیاس با دیگر انواع موسیقی دوچندان بود، چون از یک‌سو باید همراه با گونه‌های دیگر که هدف‌شان جذب مخاطب حداکثری است، حرکت می‌کردیم و هم به اصالت موسیقایی در بخش نواحی توجه می‌کردیم. خوشبختانه ما در این زمینه موفق بوده‌ایم و گمان می‌کنم با برنامه‌هایی که برای موسیقی نواحی داریم، در آینده هم موفق باشیم.
نگرش شما در این دو دوره در مقایسه با برگزارکنندگان جشنواره فجر در بخش نواحی سال‌های قبل چه تفاوتی کرده است؟
البته گروه‌هایی که در دوره‌های گذشته در بخش نواحی جشنواره فجر شرکت می‌کردند، پیشکسوتان این موسیقی بودند و افتخارات این نوع موسیقی به حساب می‌آیند اما متاسفانه چون جذابیت‌ها و کشش‌های مختلف برای مخاطب عام را درنظر نمی‌گرفتند با استفبال عموم مواجه نمی‌شدند. هرچند، این بخش در موسیقی نواحی اهمیت بالایی دارد اما بهتر است در بخش پژوهشی در جشنواره‌ها اجرا شود تا مخاطب خاص خودش را داشته باشد. ما برای جشنواره فجر امسال بخشی با همین رویکرد داشتیم که روز چهارشنبه در بخشی با عنوان خنیاگران پنج اقلیم اجرا شد. در آن بخش سعی کردیم نگاه پژوهشی را بر جذب مخاطب عام غالب کنیم تا بخش علمی موسیقی نواحی به‌عنوان یکی از اصول حفظ و حراست از این موسیقی ملی مورد توجه قرار گیرد. این بخش برای مخاطب خاص و اقوامی همچون قشقایی‌های مقیم مرکز، بختیاری‌های مقیم مرکز، گیلانی‌های مقیم مرکز و ... مورد توجه است و بیشتر از سوی این مخاطبان با استقبال روبه‌رو شد.
درباره اجراهایی که امسال در بخش نواحی داشتید هم برای‌مان بگویید...
گروه آوای موج که موسیقی بوشهر، هرمزگان وخلیج فارس را به روی صحنه برندند، با استقبال خوبی از سوی مخاطبان جشنواره روبه‌رو شدند. گروه دیلمون و حاوا در روز دوم به روی صحنه رفتند. به دلیل مصادف‌شدن اجرای این دو گروه با مرگ آقای رفسنجانی اجرای این دو به تعویق افتاد و قرار شد هر دو در یک روز برگزار شود. با این توضیح که بلیت‌های اجرای این دو گروه در آن زمان به فروش رفته بود، ما به خاطر به تعویق افتادن اجراها نگران بودیم. بیم ما این بود مخاطبانی که بلیت را برای چند روز قبل تهیه کرده بودند، در روزی که بعدا مشخص شد زمان نداشته باشند و نتوانند به سالن‌ها بیایند اما خوشبختانه سالن برای هر دو اجرا کاملا پر بود. گروه حاوا مربوط به موسیقی قشقایی بود و خانم پروین بهمنی آن را سرپرستی می‌کرد. گروه دیلمون هم مربوط به موسیقی گیلان بود و آقای فرضی‌نژاد آن را سرپرستی می‌کرد. آقای احسان عبدی‌پور امسال گروه سوربانگ را به جشنواره آورد و مهران غضنفری خواننده خوب لرستانی این اجرا را همراهی کرد. گروه چریکه هم امسال از کرمانشاه به جشنواره فجر آمد که سلمان حسینی سرپرستی آن را برعهده دارد و فواد حسینی به‌عنوان خواننده، این گروه را همراهی می‌کند. آقای محمدابراهیم عالمی هم از مازندران به جشنواره آمده‌اند و سرپرستی گروه شواش را برعهده داشتند. آقای شریفیان هم با گروه لیان از منطقه بوشهر در جشنواره سی‌ودوم حضور داشتند.
تجلیل از هنرمندان نواحی مختلف هم اتفاق جالبی بود که امسال با نگرشی متفاوت و همراه با اجرای همان ناحیه برگزار شد...
بله. ما سعی کردیم با چیدمانی جذاب و البته شایسته تقدیرنامه‌هایی را به بزرگان نواحی مختلف هدیه کنیم و آقای نوربخش دبیر جشنواره هم به ما در این برنامه کمک کردند. در اجرای بوشهر از آقای مجید پاکدل نی جفتی‌نواز پیشکسوت تجلیل شد، در اجرای گیلان از آقای رضا فکوری کمانچه‌نواز پیشکسوت تقدیر کردیم و در اجرای گروه حاوا که به موسیقی قشقایی اختصاص داشت از بانو بهمنی و ابراهیم کهن‌دل‌پور خواننده نام‌آشنای موسیقی قشقایی تجلیل شد. البته نمایندگان مجلس استان فارس و نماینده شهر سمیرم هم به صورت جداگانه از اعضای گروه حاوا تقدیر کردند. سعی ما این است که بخش نواحی در سال‌های آینده هم با گرمی و شور فراوان برگزار شود.
چیدمان اجراها در بخش نواحی در سه سالن برج آزادی، تالار رودکی و فرهنگسرای نیاوران تنوع جغرافیایی بیشتری در مقایسه با سال قبل جشنواره داشت که اجراهای نواحی فقط در فرهنگسرای نیاوران برگزار می‌شد...
بله، درست است. امسال برنامه‌ریزی بخش نواحی دقیق‌تر انجام شد. دبیر جشنواره فجر آقای نوربخش توجه ویژه‌ای به این بخش داشتند و همین توجه باعث شد تعداد اجراهای موسیقی نواحی در جشنواره سی‌ودوم فجر حدودا سه برابر شود. بانوان نواحی و گروه آوای موج در نیاوران اجرای برنامه کردند. گروه دیلمون، حاوا، ایل بانگ و سوربانگ در آزادی برنامه خود را روی صحنه بردند و گروه لیان، شواش، چریکه و خنیاگران پنج اقلیم کنسرت‌شان را در رودکی اجرا کردند. به نظر من تقسیم اجراها در سه سالن مختلف اتفاق خوبی بود.
آینده موسیقی نواحی در حوزه اجرایی را چگونه می‌بینید؟
به‌نظر من اگر برنامه‌ریزی در موسیقی نواحی ایران اصلاح شود، می‌تواند آن‌گونه که شایسته است خود را نشان دهد. متاسفانه در سال‌های اخیر نگاه به این موسیقی محدود به فعالیت‌های پژوهشی و کاربردهای موزه‌ای بوده است، درحالی‌که باید وجوه مردمی و اجرایی آن هم مورد توجه قرار بگیرد. من به آینده موسیقی نواحی امیدوارم، به شرطی که بدانیم در هر گردهمایی براساس مدیوم آن گام برداریم و از نگاه‌های خشک، تعصبی و البته غیرتخصصی دوری کنیم.
من در این بخش فعلا با اصالت برخی گروه‌های موسیقی نواحی که این روزها در کشور کارشان مورد توجه است کاری ندارم اما این گروه‌ها با رویکرد نواحی و انجام تبلیغات مناسب توانسته‌اند جایگاه مشخصی در میان جامعه پیدا کنند و در همه اجراهای‌شان مردم سالن‌ها را پر کنند. این اتفاق نشان می‌دهد که موسیقی نواحی ما در ایران با این همه گوناگونی و جذابیت می‌تواند در بخش عمومی هم در جامعه مورد توجه قرار بگیرد و قرار نیست فقط با نگاهی موزه‌ای و ایزوله در جایی دور از توجه عموم نگهداری شود.
البته من می‌دانم که وجود هنری و اصیل گروه‌های مختلف با هم متفاوت است و برخی از گروه‌ها برای جذب مخاطب تغییرات بنیادینی را در بدنه موسیقی ناحیه و منطقه خودش اعمال می‌کنند اما معتقدم اگر کار گروه‌هایی که اصالت را در اجرای موسیقی منطقه خودشان مورد توجه قرار داده‌اند، با تبلیغات برنامه‌ریزی‌شده و قدرتمند به اطلاع مردم برسانیم، چون این نوع موسیقی برآمده از فرهنگ و زادبوم ایرانیان است و در گوشت و پوست و خون همه ما ریشه دارد، مورد استقبال قرار خواهد گرفت و حتی می‌تواند درآمد مناسبی را عاید هنرمندان فعال در موسیقی نواحی کند. در جشن اختتامیه جشنواره موسیقی فجر در دوره سی‌ودوم از استاد رسول زنگشاهی پهلوان برجسته موسیقی بلوچستان تجلیل شد. این هنرمند جزو نامداران موسیقی بلوچستان است. این استاد به دلیل دچار شدن به بیماری دیابت به تشخیص پزشکان باید دو پایش را قطع می‌کرد اما برای تأمین هزینه این جراحی با مشکل روبه‌رو شد و دو ماه معطل ماند تا این مبلغ آن هم به دست دوروبری‌هایش جمع‌وجور شود. درنهایت یکی از خیرین بلوچ در این اقدام پیشقدم شد و برای این هنرمند ارزنده پای مصنوعی خریداری کرد.