| محمدحسین قربانی‌مقدم | جامعه‌شناس |
حمایت از کالاهای تولید داخلی و اشتغال‌آفرینی در شهرهایی که نرخ بیکاری در آنها رشد بیشتری دارد تا حد زیادی می‌تواند یک مبارزه جدی علیه پدیده قاچاق کالا باشد. با این تعریف باید گفت بیکاری جوانان و ساکنان مناطق مرزی کشور تأثیر بسیاری در رشد پدیده قاچاق کالا دارد، چراکه ساکنان این مناطق طعمه‌های بسیار خوبی برای قاچاقچیان هستند و می‌توانند با مبالغ اغوا‌کننده آنها را راضی به مبادرت در فعالیت‌های غیرقانونی‌شان کنند.
از دیدگاه جامعه‌شناسی اگر به جامعه‌ای که از نابرابري درآمدي، فقر و بيكاري رنج می‌برد نگاه کنیم بروز جرم و جنایت و گرایش افراد این جامعه به رفتارهای خلاف عرف و قانون بیشتر است. اگر در جامعه‌ای معضل اشتغال و بیکاری حل شده باشد به‌طور قطع می‌توان به پایین‌آمدن نرخ جرم و جنایت و گرایش مردم آن منطقه به رفتارهای هنجارشکن امیدوار بود. به همین خاطر است که قاچاقچیان کالا به دلیل پیچیده‌بودن کارشان و به‌خصوص این‌که ترانزیت کالاهای قاچاق از شهرهای مرزی کشور انجام می‌گیرد، ترشان را به سمت ساکنان این مناطق نشانه رفته‌اند.
بنابراین شاید بهترین کاری که در حوزه اجتماعی بتوان در رابطه با پیشگیری و مبارزه با پدیده قاچاق انجام داد، فرهنگ‌سازی و کارآفرینی در مناطق مورد هدف قاچاقچیان باشد، چراکه سال‌هاست با کنترل مرزهای زمینی و دریایی تلاش زیادی جهت مبارزه با پدیده قاچاق شده است اما هر ساله بر آمار رشد کالاهای قاچاق افزوده شده و از طرف دیگر بسیاری از ماموران پاسگاه‌ها و مرزهای کشور در راه مبارزه با قاچاقچیان جان خودشان را از دست داده‌اند. به همین خاطر جامعه‌شناسان به همراه برخی از اقتصاددانان که در حوزه اجتماعی نیز فعالیت می‌کنند و اقتصاد را از نگاه و زبان اجتماع می‌ببینند اتفاق نظر دارند که دوران مبارزه فیزیکی و کشف و ضبط‌های محموله‌های قاچاق به سر آمده و حالا بهترین راه پیشگیری در جهت نابودکردن مافیای قاچاق است. البته این اعتقاد به این منظور نیست که کنترل مرزها و شهرهای مرزی را کم کنیم و قانون را برای مبارزه با قاچاقچیان در نظر نگیریم اما نکته مهمی که در این بین وجود دارد برخورد هوشمندانه با قاچاقچیان است.
اگر دولت و مسئولان با توجه به شهرهایی که نرخ بیکاری در آنها بیشتر است، در این مناطق کارآفرینی ایجاد کنند، همین موضوع باعث می‌شود از تعداد کسانی که به صورت فردی یا گروهی و برای امرار معاش تن به قاچاق کالا می‌دهند کم شود. کم شدن این تعداد نیروی انسانی می‌تواند تا حد زیادی از درگیر شدن مردم ساکنان مرزی با این پدیده جلوگیری کند.
اما مادامی که کنترل و نظارت‌ها از حالت پیشگیرانه دربیاید و تنها به اعمال قانون و مجازات بسنده کنیم باید گفت همیشه تعدادی مجرم داریم که باید پرونده‌های‌شان را برای رسیدگی به دادگاه‌ها بفرستیم و بر تعداد زندانیان بیفزاییم. ناگفته نماند که گاهی در پرونده‌های قاچاق ردی از دانه‌درشت‌ها و مهره‌های اصلی برجای نمی‌ماند و این‌گونه است که شبکه‌های مافیایی قاچاق چرخ‌شان به خوبی می‌چرخد.