حسام خراسانی| در خبرهای این هفته آمده بود که معاون دانشجویی و جوانان سازمان جوانان از برگزاری کمپین ملی نه به تصادفات جاده‌ای در طرح ملی ایمنی و سلامت مسافران نوروز 96 خبر داده است.
امیر لله‌گانی در این باره گفته بود: کمپین ملی نه به تصادفات جاده‌ای که اجرای آن از سال گذشته آغاز شد، نوروز امسال نیز با تغییراتی جدید به‌عنوان محوری‌ترین برنامه طرح ملی ایمنی و سلامت مسافران نوروزی برگزار می‌شود. وی افزوده بود: مهم‌ترین هدف از اجرای طرح ملی ایمنی و سلامت مسافران نوروزی، فرهنگ‌سازی برای رانندگی است که با راه‌اندازی کمپین ملی نه به تصادفات جاده‌ای تحقق این هدف مهم، امکان‌پذیر خواهد بود. معاون دانشجویی و جوانان با بیان این‌که یکی از ویژگی‌های بارز طرح نوروزی سازمان جوانان، مشارکت ۲۰هزار عضو در طرح نوروزی است، ادامه داده بود: نهضت آگاه‌سازی رانندگان نسبت به خطرات پیش‌روی آنها در سفر با حضور این ۲۰هزار عضو جوان در جامعه گسترش خواهد یافت. وی در پایان ابراز امیدواری کرده بود با استفاده از نظرات مشورتی مسئولان جمعیت، تا اوایل بهمن ماه، دستورالعمل طرح در اختیار استان‌ها قرار گیرد. همین نقطه نظر جمعیت هلال‌احمر موجب شد تا «شهروند» نگاهی به موضوع تصادفات جاده‌ای و راهکارهای پیش‌رو داشته باشد.
حادثه ترافیکی چیست؟
تصادف رانندگی و به زبان فارسی دری «حادثه ترافیکی»، سانحه رانندگی یا حادثه رانندگی به حادثه ترافیک خیابانی یا جاده‌ای می‌گویند که در آن حداقل یک وسیله نقلیه خیابانی با یک وسیله نقلیه دیگر یا با یک کاربر (استفاده‌کننده) راه دیگر یا یک جسم ثابت در کنار جاده یا با خودروی دیگر که معمولا آسیب مالی یا جانی در پی دارد، برخورد کرده باشد. تصادفات یکی از عوامل اصلی مرگ در کشورهای جهان است. نخستین تصادف رانندگی منجر به مرگ در ایران در سال۱۳۰۵ میان یک خودرو و درشکه حامل درویش‌خان، نوازنده مشهور تار در خیابان سپه تهران اتفاق افتاد. در دنیا نخستین انسانی که در یک حادثه رانندگی جان خود را از دست داد، یک خانم انگلیسی بود. بریجیت درسکول ۴۴ساله نخستین کسی در دنیاست که در یک سانحه رانندگی جان خود را از دست داده است. وی روز هفدهم آگوست سال ۱۸۹۶ در میدان کریستال پالاس لندن بر اثر تصادف فوت کرد. عواملی چون نوشیدنی الکلی، مصرف داروهای خواب‌آور، دخانیات و خواب‌آلودبودن، خوردن و آشامیدن در حین رانندگی همین‌طور دید چشم می‌توانند همیشه مشکل‌ساز باشند. تصادف‌های رانندگی همواره می‌توانند علت‌های گوناگون دیگری چون خرابی سیستم ترمز، فرسوده‌بودن خودرو، کم‌نوربودن چراغ‌ها و... داشته باشند. گاهی هم عوامل محیطی مثل آب‌وهوا یا خرابی جاده زمینه‌ساز حادثه می‌شود ولی در بسیاری از زمینه‌ها همواره اشتباه‌های انسانی از نخستین علل تصادفات به‌شمار می‌آیند.
حالات مختلف تصادف
تصادف 2 خودرو 3 حالت دارد:
تصادف از عقب (برخورد جلوی خودرو به سپر عقب خودروی دیگر)
تصادف از بغل
تصادف از روبه‌رو (شاخ‌به‌شاخ‌شدن)
عادات رانندگان
عادات متعددی در رانندگان بر افزایش تصادفات در ایران موثر است:
۱- رانندگی با چراغ خاموش در شب
۲- صحبت و توجه به همراه در حین رانندگی
۳- خوردن و نوشیدن در رانندگی
۴- عدم رعایت فاصله ایمنی و توجه‌نکردن به سرعت
۵- حرکات نمایشی در حین رانندگی
۶- بی‌توجهی به علایم راهنمایی‌ورانندگی
۷- صحبت با تلفن همراه در حین رانندگی
۸- وجود نقص فنی در خودرو و بی‌توجهی به آن
۹- جروبحث در داخل خودرو
۱۰- خوردن شربت یا قرص‌های مسکن و خواب‌آور
سرعت
راندن خودرو بدون توجه به سرعت مجاز که اصطلاحا سرعت گفته می‌شود. لازم به توضیح است که سرعت زیاد یا کمتر از حد مجاز باعث ایجاد مشکل در رانندگی می‌شود. سرعت زیاد یا کمتر از حد مجاز از عوامل موثر در تصادفات است به‌عنوان مثال، سرعت زیاد نزدیک به پیچ، سرعت زیاد برای سبقت‌گرفتن، سرعت زیاد و ترکیدن لاستیک، سرعت زیاد و نقص فنی (عدم گرفتن ترمز)، سرعت کمتر از حداقل سرعت در اتوبان‌ها و بزرگراه‌ها.
خطای دید
یکی دیگر از عوامل تصادفات رانندگی خطای دید است. عده‌ای از افرادی که دارای گواهینامه با عینک هستند، زمان رانندگی از عینک استفاده نمی‌کنند و این مسأله در دید آنان خطا ایجاد می‌کند و باعث بروز تصادف می‌شود. خواب‌آلوده‌بودن راننده و مصرف داروهای مسکن هم باعث خطا در دید وی خواهد شد.
تأخیر درک
رانندگی با حالت خستگی و در مدت طولانی زمان عکس‌العمل راننده را افزایش می‌دهد. نوشیدن مشروبات الکلی و مصرف مواد افیونی هم درک راننده را پایین خواهد آورد.
طراحی جاده
یکی از عواملی که باعث تصادف می‌شود، جاده است. چنانچه جاده‌ها با اصول مهندسی ساخته نشوند، تصادف در جاده بیشتر می‌شود. در طراحی جاده مهندسان به شیب جاده و پیچ‌های جاده‌ها توجه زیادی دارند.
طراحی خودرو
طراحی روشی است قانونمند جهت رفع نیاز جامعه. رؤیای طراح نظم بخشیدن به یک حرکت نتیجه‌بخش است. در طراحی خودرو طراح سعی دارد با توجه به نیاز جامعه و بررسی تمامی امکانات موجود طرح خود را به نتیجه برساند. در بخش طراحی خودرو، طراح باید وضع فرهنگی، اقتصادی جامعه خود را درنظر داشته باشد. وضع راه‌ها و جاده‌ها و بزرگراه‌های هر کشوری متفاوت است و با توجه به این شرایط طراح، طرح خود را پیاده می‌کند. چنانچه این مسأله رعایت نشود، باعث حوادث ناگواری خواهد شد.
تعمیرات خودرو
چنانچه خودرو نقص فنی داشته باشد، احتمال بروز تصادف بسیار زیاد می‌شود. تعمیرات خودرو به منظور بازدیدهای فنی قبل از استفاده از آن است و چنانچه مشکلی در آن دیده شود، قبل از استفاده از آن، نواقص برطرف شود.
آمار تصادفات
سالانه ۸۰۰هزار تصادف در ایران روی می‌دهد که از حیث آمار مرگبارترین حوادث جاده‌ای، ایران رتبه نخست را در جهان دارد. رعایت قوانین و مقررات رانندگی که اصطلاحا فرهنگ رانندگی گفته می‌شود، باعث کاهش آمار تصادفات می‌شود.
به‌گفته رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای سهم تصادفات راکبان موتورسیکلت در راه‌های کشور ۱۸٫۵درصد است. بر پایه آمار، سالانه ۱۹هزار نفر در حوادث رانندگی در راه‌های کشور جان خود را از دست می‌هند و بیش از ۳۰۰هزار نفر مصدوم می‌شوند.
3 عامل مهم در تصادفات موثر است:
انسان-جاده-خودرو
با ایجاد مشکل در هرکدام از این عوامل آمار تصادفات زیاد شده و با رفع مشکل، آمار تصادفات کاهش پیدا می‌کند. در سال‌های اخیر با آموزش و بهترشدن جاده‌ها و رفع نواقص خودروها آمار تصادفات کاهش پیدا کرده‌است.
حوادث متداول
بیشتر تصادفات رانندگی در نتیجه بی‌دقتی، بی‌توجهی و سهل‌انگاری راننده صورت می‌گیرد که ضایعات جبران‌ناپذیری به وجود می‌آورد.
تعداد زیادی از تصادفات ناشی از انحراف به چپ و انحراف به راست خودروهاست و رانندگان این نوع خودروها بدون توجه به این‌که ممکن است خودرویی از جهت راست و چپ بیاید به یکباره بدون زدن چراغ راهنما فرمان را می‌چرخانند.
هزینه‌های اقتصادی
ضررهای ناشی از تصادفات رقم بسیار زیادی را تشکیل می‌دهد. در هر تصادف یا حادثه جدا از ضررهای روحی، ضررهای مالی چون هزینه‌های بیمارستانی و هزینه‌های کفن‌ودفن و دیه و در مورد خودرو هزینه‌های صافکاری، رنگ و تعمیرات به راننده یا خانواده وی تحمیل می‌شود. در‌سال این ارقام مبالغ زیادی خواهد بود.
آثار حقوقی
آثار حقوقی تصادفات یعنی جبران ضرر و زیان‌های ناشی از تصادفات. این ضررها می‌تواند مادی باشد یا معنوی. ضررهای مادی جبران هزینه‌های ناشی از تصادف خودرو یا هزینه‌های بیمارستانی است. ضررهای معنوی یعنی بازداشت راننده و زندانی‌شدن ایشان که از نظر روحی لطمه‌هایی به خود راننده و خانواده‌اش می‌رساند.
جاده‌های ایران هنوز هم بحران‌سازند، خودروها هم ایمنی لازم را برای سرنشینان فراهم نمی‌کنند و در نهایت، خطاهای انسانی، منجر به وقوع حوادث ناگوار می‌شود. سه ضلع حادثه‌آفرین مثلث تردد در راه‌های ایران، همیشه خبرساز است. اردیبهشت‌ماه امسال عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی خبر از سهم بالای خطاهای انسانی در وقوع تصادفات جاده‌ای می‌دهد و ابعاد تازه‌ای از سوانح رانندگی کشور را بازگو می‌کند. همه جای دنیا هم همین است و انسان، بیش از دو عامل دیگر، سانحه‌آفرین می‌شود.
جواد هدایتی، مدیرکل دفتر آمار ایمنی و ترافیک سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای ابعاد دیگری از وضع سوانح جاده‌ای را بازگو می‌کند. به گفته او:
* درست است که می‌گویند ایمنی در رانندگی از سه بخش انسان، جاده و خودرو تشکیل شده است، ولی معمولا نقش و تأثیر آنها در بروز و پیشگیری از تصادفات، یک نقش کاملا ترکیبی است. براساس آمار، اطلاعات و تحقیقاتی که نه‌تنها در ایران بلکه در نقاط دیگر دنیا صورت گرفته است، عامل انسانی نقش پررنگ و محوری را در شکل‌گیری تصادفات جاده‌ای ایفا می‌کند و اساسا بین خودرو، انسان و جاده، هوشمندترین عامل که دارای قوه تصمیم‌گیری در مورد چگونگی بکارگیری دو عامل دیگر است، انسان بوده و این بشر است که با توجه به شرایط جاده و وضع خودرو می‌تواند تصمیم بگیرد با چه سرعتی براند، کمربند ایمنی خود را ببندد یا این‌که بدون بستن کمربند، در جاده حرکت کند. او است که تشخیص می‌دهد چراغ ترمز خودرو به درستی کار می‌کند و درنهایت آیا خودرو او، در شرایط ایده‌آلی برای رانندگی قرار دارد یا خیر. او است که فاصله معنادار خودرو خود با خودرو دیگران را رعایت می‌کند و بنابراین می‌توان گفت دو عامل دیگر نیز در ید اختیار و مدیریت عامل انسانی است و عامل انسان یا راننده‌ای که به نحوی برای رانندگی آموزش‌‌دیده است، می‌تواند در بروز یا عدم شکل‌گیری یک سانحه تاثیرگذار باشد.
* در کنار این موارد، افرادی که سیاست‌گذار هستند و مباحث آموزشی را دنبال می‌کنند، خیلی نسبت به این موضوع حساس نیستند و به همین دلیل هم، راننده یا هر فردی که پشت فرمان خودرو می‌نشیند، نمی‌داند آنچه حمل می‌کند، از ارزش بسیار بالایی برخوردار است و در واقع، او جانش را در جاده‌ها در طبق می‌گذارد و به این طرف و آن طرف می‌برد. چیزی که هیچ وقت قابل برگشت نیست و داستان سوانحش، بسیار فراتر از یک آسیب مادی و مالی است و حتی ممکن است کوچکترین اشتباهی، منجر به از دست رفتن جان و بخشی از سلامتی او شود. پس نه‌تنها در ایران بلکه در تمام دنیا، معمولا عامل انسانی نقش پررنگی در تصادفات دارد.
* چیزی که اطلاعات تصادفات در ایران نشان می‌دهد و براساس آمار پلیس به‌عنوان نهادی که در حین بروز تصادفات و سوانح، سر صحنه حاضر می‌شود و کروکی می‌کشد، بالغ بر ۸۰درصد عوامل تصادفاتی که ثبت می‌شود، عامل انسان است که به چهار تخلف بسیار شایع منجر می‌شود که شامل خستگی و خواب‌آلودگی، انحراف به چپ، عدم توجه به جلو و سرعت غیرمجاز است و این چهار عامل، معمولا ۸۰درصد علل وقوع تصادفات را به خود اختصاص می‌دهد.
* این مطالعات به صورت فراگیر در سطح بین‌المللی انجام نشده است و هر کشوری برای خود، آمارهای مربوط به تصادفات و علل و عوامل آن را منتشر می‌کند؛ اما آنچه به‌عنوان سهم انسان در وقوع تصادفات مطرح می‌شود، آماری بین ۶۵ تا ۹۰درصد را شامل می‌شود. بنابراین این سهم، چیزی نیست که بتوان در مورد آن به صراحت قضاوت کرد و عامل انسانی را جداگانه درنظر گرفت و گفت این عامل به تنهایی منجر به تصادفات و تلفات شده است.
آنچه آمارهای مراجع رسمی می‌گویند ما در سال ۹۴ برای چندمین سال پیاپی، کاهش تلفات را تجربه کرده‌ایم و این برای نخستین‌بار است که کشور این وضع را در کاهش مستمر تلفات تجربه می‌کند. این آمارها می‌گویند میزان تلفات از یک عدد ۲۸هزار‌نفری که در سال ۸۵ در کشور به‌عنوان تلفات حوادث رانندگی ثبت شده است، به ۱۶هزار و ۲۰۰ نفر در سال ۹۴ رسیده است که البته هنوز آمارهای رسمی منتشر نشده است؛ ولی بالاتر از این رقم نیست. این عدد تقریبا نزدیک ۱۲هزار نفر کاهش را نشان می‌دهد؛ پس آمارها گویای آن است که روند ایمنی در حوزه رانندگی که مشمول سه عامل انسان، جاده و خودرو است، روند مناسبی بوده ولی این عدد ۱۶هزار‌نفری، به نسبت مدیریت جهانی، وضعیتی که باید وجود داشته باشد و آسیب‌هایی که کشور از بعد اقتصادی، اجتماعی و روانی موضوع متحمل می‌شود، بسیار بالاست و نیاز به کار جدی‌تر دارد.
چند عامل مهم تصادفات در ايران
در بررسي علل تصادفات و تلفات عده‌اي بر اين نظر هستند که بايد براي جلوگيري از بروز سوانح، ايمني جاده‌ها و خودروها را مورد توجه قرار داد و پليس هم بايد به کنترل رانندگان اهميت دهد. نکته مهم بعدي که از اهميت بسيار بالايي برخوردار است، بررسي علل سوانح يا تصادفات است که درحال‌حاضر در ايران رعايت نکردن سرعت مطمئنه و خستگي رانندگان است . بررسي‌ها نشان مي‌دهند برخي از دلايل وقوع تصادفات رانندگي از ساير عوامل مهم‌تر هستند. اين موارد شايد بديهي و ساده به نظر برسند اما در 20سال گذشته بيش از نيم ميليون نفر از هموطنان‌مان به دليل رعايت‌نکردن اين موارد در تصادفات رانندگي جان خود را از دست داده‌اند در اين‌جا به چند مورد از مهم‌ترين آنها خواهيم پرداخت.
صحبت‌کردن با تلفن‌همراه، خوردن و آشاميدن
برخلاف تصور همگاني، دليل اصلي تصادفات رانندگي عبور از چراغ قرمز يا داشتن سرعت غيرمجاز هنگام رانندگي نيست؛ رتبه نخست تصادفات رانندگي متعلق به رانندگاني است که هنگام رانندگي تمرکز کافي ندارند، اغلب اين رانندگان هنگام تصادف درحال صحبت کردن با تلفن‌همراه، فرستادن پيامک، خوردن يا آشاميدن هستند.
سرعت غيرمجاز
بسياري از رانندگان به تابلوي حداکثر سرعت مجاز بي‌توجه هستند و اغلب سرعت‌‌شان 20 تا 30 کيلو متر در ساعت بيشتر از حد مجاز است، تصادفات ناشي از سرعت غيرمجاز مي‌تواند پيامدهاي جبران‌ناپذيري مثل مرگ‌‌ومير و معلوليت دايم به همراه داشته باشد، هر چقدر سرعت بيشتر باشد، کنترل راننده در متوقف کردن خودرو کمتر است.
نداشتن دقت و تمرکز کافي
رانندگان بي‌دقت افرادي هستند که بسيار سريع و بدون استفاده از راهنما، خط رانندگي خود را تغيير مي‌دهند و در بيشتر مواقع نسبت به تابلوها و علايم رانندگي بي‌توجه هستند، اين دسته از رانندگان احتمال دارد در يک تصادف ساده جان خود را از دست بدهند، ساير رانندگان بايد در مواجه شدن با اين دسته از رانندگان با احتياط بيشتري رانندگي کنند.
رعايت‌نکردن فاصله مجاز
رانندگاني که هنگام رانندگي فاصله مجاز با خودروي جلويي را حفظ نمي‌کنند قادر نخواهند بود در مواقع موردنياز سريع عکس‌العمل نشان دهند و ترمز کنند، اين فاصله به اين خاطر است که اگر به هر دليلي خودروي جلويي ترمز کرد و ايستاد بتوانيد از وقوع تصادف جلوگيري کنيد.
تغيير ناگهاني خط رانندگي
تغيير ناگهاني خط رانندگي بدون استفاده از چراغ‌راهنما يکي ديگر از دلايل تصادف رانندگي است، قبل از تغيير مسير حتما از چراغ‌راهنما استفاده کنيد و با کمک آينه‌هاي بغل از امن بودن مسير مطمئن شويد.
بارش باران
هنگام بارش باران خيابان‌ها و جاده‌ها لغزنده مي‌شوند و اين امر به لغزيدن وسايل نقليه اعم از کاميون، خودروهاي سبک و موتورسيکلت و در نتيجه از دست دادن کنترل راننده منجر مي‌شود، همچنين ميزان ديد راننده با بارش باران کاهش مي‌يابد، بنابراين لازم است به منظور جلوگيري از تصادف با دقت بيشتر و سرعت کمتر رانندگي کنيد و هميشه از درست کار کردن برف‌پاک‌کن خودروي خود اطمينان حاصل کنيد.
عبور از چراغ‌قرمز
چراغ‌قرمز به معناي توقف است و عبور از آن مي‌تواند منجر به تصادف شود، رانندگاني که از چراغ‌قرمز عبور مي‌کنند بايد بدانند که احتمال وقوع تصادفي که منجر به مرگ مي‌شود، زياد است.
نداشتن تجربه
براي رانندگي در جاده‌هاي بين‌شهري نياز است تا رانندگان بين يک تا 2سال تجربه رانندگي در شهر داشته باشند.
رانندگي بعد از مصرف دارو
مصرف بعضي از داروها اعم از داروهاي مجاز (نظير داروهاي خواب‌آور و ضدافسردگي) و همچنين داروهاي غيرمجاز (نظير داروهاي محرک، مخدر و الکل) مي‌تواند هوشياري راننده را کاهش دهد، بنابراين در مواردي که دارو باعث خواب‌آلودگي و کاهش هوشياري مي‌شود از رانندگي خودداري کنيد.
سبقت غيرمجاز
يکي ديگر از دلايل اصلي وقوع تصادفات سبقت غيرمجاز است، بيشتر تصادفات جاده‌اي زماني رخ مي‌دهد که راننده ديد کافي در پيچ جاده‌ها ندارد و اقدام به سبقت مي‌کند.
بارش برف و يخ‌‌زدگي جاده
چنانچه مجبور به رانندگي در اين شرايط هستيد، با سرعت کم حرکت و حتما از زنجير چرخ استفاده کنيد، در غير اين صورت کنترل خودرو از دست خارج مي‌شود و منجر به چرخش خودرو و حوادث ناگوار بعد از آن مي‌شود.
درگيري با رانندگان
در بعضي موارد درگيري بين رانندگان دو خودرو منجر به تصادف مي‌شود، راننده‌اي که خشمگين است و کنترل خود را از دست داده و با سرعت زياد در تعقيب خودروي ديگري است، نسبت به علايم رانندگي بي‌دقت است و فاصله مجاز با خودروهاي ديگر را حفظ نمي‌کند، بنابراين به شدت در معرض تصادفي غيرقابل جبران قرار مي‌گيرد.