شهروند| 48 ساعت گذشت؛ 48 ساعت از زمانی که گزارش «زندگی در گور» منتشر شد، می‌گذرد و همچنان هم واکنش به ماجرای زندگی گورخواب‌ها در قبرستان نصیرآباد شهریار ادامه دارد. رئیس‌جمهوری، استاندار تهران، وزیر کشور، فرماندار و دادستان شهریار، معاون پیشگیری بهزیستی کل کشور و استان تهران و... کسانی هستند که دیروز در جمع خبرنگاران حاضر شدند و درباره اتفاقاتی که در قبرستان نصیرآباد رخ داده، توضیح دادند. حالا بر اساس آنچه از سوی این مسئولان عنوان شده، دادستان به ماجرا ورود پیدا کرده، این افراد به کمپ‌ها منتقل شده‌اند و یک به یک از آنها بازجویی شده است؛ همچنین تأکید شد که این افراد معتاد متجاهر هستند نه بی‌خانمان.
برخی مسئولان در روز گذشته، محکوم کردند، برخی هم درباره بزرگنمایی ماجرا اظهاراتی کردند. سعید ناجی، فرماندار شهریار، یکی از کسانی است که در دو روز گذشته دو جلسه فوری یکی با مسئولان و دیگری با خبرنگاران برگزار کرد و اتفاق رخ داده در قبرستان نصیرآباد را یک شوک خبری توصیف کرد. به گزارش خبرنگار «شهروند» از شهریار، در این جلسه، فرماندار شهریار حرف‌های زیادی زد. او با تأیید اصل خبر، انتقادهایی بر انعکاس آن داشت: «ما درباره کیفیت خبر و نحوه ارایه گزارش این آسیب اجتماعی در سطح منطقه که اغراق‌آمیز بود، حرف داریم و انتظار داریم بازنگری در اصل واقعیت خبر توسط رسانه‌ها اتفاق بیفتد.» او به اقداماتی که پس از انتشار گزارش صورت گرفته، اشاره کرد: «این اتفاق سبب شد تا برای واکاوی شرایط روانی این معضل با هماهنگی بیشتر دستگاه‌های اجرایی جلسه‌های متعددی را تشکیل داده و با تعیین وظایف اداره‌های مربوطه، ازجمله شوراهای اسلامی و شهرداری‌ها، بهزیستی، ستاد مبارزه با موادمخدر شهرستان شهریار و سازمان‌های مردم‌نهادی که در این موضوع اعلام آمادگی کردند، بتوانیم ساماندهی ویژه‌ای را به این موضوع دهیم.»
او در توضیح بیشتر گفت: «پس از شنیدن این خبر و دستور ویژه استاندار تهران به دلیل حساسیت موضوع، با مسئولان شهر باغستان بازدیدی از آرامستان نصیرآباد داشتیم و با بررسی‌هایی که از محل صورت گرفت، با هماهنگی دستگاه قضائی و نیروی انتظامی منطقه اقدام به جمع‌آوری معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها در این محل کرده و با بررسی شرایط موجود در کمپ‌ها و مکان‌های مناسب اسکان دادیم.» به گفته فرماندار شهریار، تأمین غذا و لباس و انجام اقداماتی برای معرفی این افراد به کمپ‌های ترک اعتیاد شهرستان شهریار ازجمله کارهایی است که برای این افراد صورت گرفته است: «افراد حاضر در محل آرامستان نصیرآباد معتادان متجاهر هستند، نه بی‌خانمان.»
فرماندار شهریار با اشاره به اینکه آرامستان نصیرآباد شهرستان شهریار از نزدیک‌ترین نقاط به پایتخت است که متأسفانه با وجود داشتن نگهبان، معتادان سرگردان به این محل رفت‌و‌آمد دارند، گفت: «در ادامه بازدیدها و بررسی شرایط موجود این آرامستان، به شهردار باغستان تأکید شد تا برای پاکسازی و ساماندهی این آرامستان اقدام اساسی صورت گیرد.»
فرماندار شهریار درباره بازپروری معتادان متجاهر جمع‌آوری شده هم اشاره‌ای کرد، همان‌ها که در دو روز گذشته، به جاهای دیگری منتقل شده‌اند: «با توجه به حساسیت این موضوع و ساماندهی معتادان و بی‌خانمان‌ها در مناطق آلوده در دو روز گذشته، نیروی انتظامی با هماهنگی دستگاه قضا طرح جمع‌آوری معتادان و بی‌خانمان‌ها را در سطح شهرستان شهریار شروع و کمپ‌های مورد نظر را آماده پذیرایی از این افراد کرده‌ایم.» به گفته او، موضوع معتادان سرگردان که جا و مکان مشخصی ندارند، فراتر از محدوده این شهرستان است و تاکنون طرحهای متعددی برای جمع‌آوری معتادان از سطح شهرستان اجرا شده که اغلب به کمپ اخوان و سایر کمپ‌های بازپروری و نیز در برخی موارد به خانواده‌های خود تحویل داده شده‌اند.
ناجی در پاسخ به «شهروند» درباره مقطعی‌بودن این اقدامات، توضیح داد: «این اقدامات مقطعی نخواهد بود؛ بر همین اساس هم تیم ویژه‌ای برای این بخش تشکیل شده که به صورت مستمر شرایط موجود را رصد کند تا شاهد کمترین آسیب و بزه اجتماعی در سطح منطقه باشیم.» او حرف‌های دیگری هم زد: «وجود معتادان متجاهر به سیکل معیوبی تبدیل شده که تمامی ندارد؛ اقداماتی که تاکنون از سوی فرمانداری، بهزیستی، نیروی انتظامی و شهرداری برای جمع‌آوری و ساماندهی معتادان متجاهر و آسیب‌های اجتماعی انجام شده گرچه کافی نبوده، اما اگر این اقدامات هم تاکنون نبود، وضع نابهنجارتری در سطح شهرستان شهریار شاهد بودیم.» او تأکید کرد: «ما هنوز با نقطه مطلوب در حوزه ساماندهی آسیب‌های اجتماعی فاصله داریم. بر همین اساس هم کمپ‌ها را موظف کرده‌ایم تا در ابتدای امر غربالگری این افراد را شروع كنند و پس از آن برای درمان در چهار کمپ طرف قرارداد شهرداری اسکان داده شوند و افراد بی‌خانمان هم با خانواده‌هایشان تماس گرفته شد و با مراجعه به این کمپ تحویل خانواده‌هایشان شدند.» ناجی این را هم گفت که: «معتادان متجاهر به‌عنوان بیمار تلقی می‌شوند و همواره براساس برنامه‌های ستاد ساماندهی آسیب‌های اجتماعی و شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر استان تهران در این خصوص عمل کرده‌ایم.»
جلسه دادستان با فرماندار شهریار
درباره وضع گورخواب‌ها
روح‌الله حسین‌زاده، دادستان عمومی و انقلاب شهریار هم دیروز جلسه‌ای با فرماندار شهریار داشت که در آن وضع افرادی که در قبرستان نصیرآباد زندگی می‌کردند، بررسی شد. او برخورد با گورخواب‌ها را رد کرد و گفت: «با این افراد هیچ برخورد فیزیکی نشده است.» او درباره اینکه آیا این افرادی که در قبرستان زندگی می‌کردند به گرمخانه‌ها منتقل شده‌اند، گفت: «شهریار گرمخانه ندارد اما این افراد با هماهنگی فرمانداری به مراکزی منتقل شده‌اند.» دادستان شهریار در گفت و گو با «شهروند» درباره ساماندهی معتادان آرامستان نصیرآباد توضیحاتی داد:« در پی انتشار گزارش، در جلسه هایی که در این زمینه برگزار شد، تاکید ویژه ای برای ساماندهی معتادان متجاهر و بی خانمان در 5 کمپ با همکاری بهزیستی شهریار، شد. هزینه پذیرش و نگهداری از این افراد را شهرداری های شهریار، باغستان، وحیدیه و صباشهر متقبل شدند و افرادی که به این کمپ‌ها معرفی یا تحویل می شوند، نگران هزینه ها، جای خواب وغذا نباشند چرا که این کمپ ها آمادگی لازم برای اسکان معتادان متجاهر دارند.» او انتشار این گزارش را یک فرصت دانست تا به صورت عمیق تر به این آسیب اجتماعی پرداخته شود. حسین زاده، تعداد معتادان متجاهر در طرح ساماندهی آرامستان نصیرآباد را حدود 8 نفر اعلام کرد و گفت:« به محض اینکه ازخبرانتشاریافته مطلع شدیم با کلانتری باغستان ورئیس بهزیستی هماهنگی لازم صورت گرفت و با حضور در آرامستان، نزدیک به 8 نفر معتاد متجاهر جمع آوری و تحویل مراجع ذیربط شدند و تعداد۵۰ نفر صحت ندارد که اغلب معتادان متجاهری که در شهریار ساکن هستند بومی این شهرستان نیستند و اغلب از شهرستان‌های همجوار آمده‌اند.» دادستان شهریار از سازمان های مرتبطی که نظارتی بر آرامستان نصیرآباد نداشتند، گلایه کرد:« شهرداری باغستان باید دقت بیشتری برای مراقبت ازورود وخروج افراد معتاد درآرامستان نصیرآباد می کرد تا شاهد چنین اتفاقی نباشیم.» او در پاسخ به سوال دیگری درباره مدت زمان نگهداری این افراد در کمپ ها، توضیح داد:« مراحل ترک اعتیاد بستگی به خواسته فرد معتاد دارد که انگیزه ترک را داشته باشند و گرنه اگر نخواهند ترک کنند طبق ماده 15و ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر مجرم خواهد بود و روانه زندان می شوند.» او درباره اینکه چرا منطقه نصیرآباد هیچ وقت پاکسازی نمی شود، افزود:« ما در نصیرآباد طرحهای فراوانی اجرا کرده ایم، اما از این جهت که این منطقه، اقماری است و از نقاط مختلف کشور در نصیر آباد زندگی می کنند و اغلب به دلیل بیکاری، معتاد می شوند و در ادامه آن جرم های خردی مثل سرقت و ... انجام می دهند. این آسیب ها، باید ریشه ای حل شود و ناهمگونی که دراین منطقه به لحاظ بافت شهری و ساخت و ساز های غیر مجازی که رخ داده است، زمینه مساعدی برای جرم است که نتیجه آن می شود گورخواب نصیرآباد.»
حسین زاده اشاره ای هم به آیین نامه مراقبت وکنترل بعداز خروج معتادان متجاهر کرد:« این آیین نامه بستگی به حمایت های دستگاه های ذیربط دارد که پس ازپاکسازی وبازپروری فرد معتاد، حمایت ها وکنترل های خروج از کمپ را اجرا کنند ازجمله اشتغال، پذیرش جامعه بعدازپاک شدن که اگرحمایت های اجتماعی از این گونه افراد صورت نگیرد، نمی توانیم به خود بقبولانیم که فرد معتاد بازگشت مجدد به مواد مخدر نداشته باشد.»
معتادان متجاهر علاقه‌ای
به حضور در کمپ‌ها ندارند
مسئولان شهریار تنها کسانی نبودند که دیروز درباره این گورخواب‌ها حرف زدند. حسین هاشمی، استاندار تهران هم در حاشیه جلسه شورای اشتغال شورای استان تهران، وقتی در میان خبرنگاران آمد، با سوال‌های متعدد آنها درباره گزارش زندگی معتادان در قبرستان مواجه شد. او هم به شکل دیگری حرف‌های فرماندار شهریار را تأیید کرد: «افرادی که در قبرستان حضور داشتند، معتادان متجاهری بودند که به خاطر سرما به آنجا پناه برده بودند؛ ولی این موضوع به خوبی جلوه داده نشده است. اینها معتادان متجاهر هستند و خیلی از آنها علاقه‌ای به حضور در کمپ‌ها ندارند.» او در پاسخ به سوالی درباره کتک‌زدن این معتادان هم توضیحی داد: «من کتک‌زدن این افراد را تأیید نمی‌کنم.» استاندار تهران ادامه داد: «معتادان بیمار هستند و باید با آنها به‌عنوان یک بیمار برخورد شود. البته این معتادان هم‌اکنون جمع‌آوری و به کمپ‌های نگهداری منتقل شده‌اند.» او در ادامه در پاسخ به سوال‌های دیگری درباره نگهداری از معتادان متجاهر توضیح داد: «در ابتدای دولت تنها برای 400 نفر معتاد متجاهر سقف نگهداری بود که آن نیز به دلیل نبود استانداردهای لازم تعطیل شد؛ اما اکنون ظرفیت نگهداری حدود 11هزار نفر از معتادان را داریم.» به گفته او، در حال حاضر 6هزار نفر از معتادان متجاهر در استان تهران تحت درمان هستند.
وزیر کشور: متولی جمع‌آوری متکدیان و گورخواب‌ها، شهرداری و وزارت رفاه است
عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور، هم در پایان هشتاد‌و‌ششمین نشست اعضای شورای اجتماعی درباره این گورخواب‌ها حرف زد: «متولی جمع‌آوری متکدیان و این نوع افراد گورخواب شهرداری و وزارت رفاه است و اقدامات خوبی در این زمینه انجام شده است.» او در پاسخ به ایرنا درباره اقدامات وزارت کشور در این زمینه توضیح داد و گفت: «درخصوص معتادان متجاهر هم همکاری بین شهرداری و بهزیستی و ستاد بوده ، نیروی انتظامی در این زمینه قبلا حدود 500 نفر ظرفیت داشت و اکنون 10هزار ظرفیت ایجاد کرده است. هفت‌هزار و 500 نفر اکنون در داخل اماکن ما هستند؛ شهرداری هم گرمخانه‌های زیادی دارد که این افراد را جمع‌آوری می‌کند و واقعا شهرداری و بهزیستی خدمات خوبی ارایه می‌دهند.» او درباره مورد اخیر در قبرستان نصیرآباد شهریار گفت: «این نوع موارد به‌خصوص برمی‌گردد به کسانی که معتادند و حاضر نیستند در گرمخانه‌های اردوگاه‌ها بیایند. بنابراین خودشان فرار می‌کنند و می‌روند به جاهایی که دیده و گرفتار نشوند. قبلا هم شهرداری و بهزیستی رسما اعلام کردند اگر مواردی این چنینی داخل شهر است، گزارش دهید و معرفی کنید که آنها را ببرند و اقامت دهند.» به گفته او، در حال حاضر، در تهران هفت‌هزار و 500 نفر معتاد متجاهر نگهداری می‌شوند که هر روز حدود 15هزار تومان برای آنها هزینه می‌شود: «موارد اخیر کسانی هستند که خودشان آمادگی ترک ندارند و فرار می‌کنند، آنها معتاد هستند و می‌ترسند.»
ورود دادستانی به ماجرای گورستان نصیرآباد
حالا در کنار همه این اقدامات، دادستانی هم به ماجرا ورود پیدا کرده و یک به یک معتادان نصیرآباد را مورد بازجویی قرار داده است. اینها را حمیدرضا شمسی، معاون پیشگیری سازمان بهزیستی استان تهران اعلام کرد و گفت: «از روز گذشته که نیروهای مختلفی در حالت آماده‌باش هستند، کودک یا زن در بین این افراد بی‌خانمان و معتادان متجاهر دیده نشده است.» به گزارش فارس، او ادامه داد: «تمام افرادی که از گورستان نصیرآباد جمع‌آوری شدند، ساماندهی شده‌اند و در صورت لزوم به کمپ اخوان منتقل می‌شوند. فراخوانی نیز در این زمینه داده شده که نیروی انتظامی و شهرداری از کل شهرستان شهریار اقدامات لازم را به عمل بیاورند تا دیگر معتاد متجاهر در سطح خیابان‌ها وجود نداشته باشد.»
به گفته او، افرادی که از گورستان نصیرآباد توسط نیروی انتظامی جمع‌آوری شدند، از سوی دادستانی به‌صورت یک به یک مورد بازجویی قرار گرفته‌اند و افرادی که خانواده داشتند به خانواده‌هایشان معرفی شدند و در صورت نیاز دستور بستری آنها صادر شده است. آنهایی هم که بدون خانواده بودند به دستور قضائی به مرکز اخوان (مرکز نگهداری معتادان) شهرستان ملارد برده شده‌اند.
شهرداری موظف به حمایت از کارتن‌خواب‌هاست
مجید رضازاده، رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور هم دیروز درباره همین موضوع حرف زد. او پدیده گورخوابی در استان تهران را ناشی از اختلال عملکرد بخشی از نهادهای حاکمیتی دانست: «ما به‌عنوان سازمان بهزیستی باید سهم خود را در این اتفاق بپذیریم چرا که قطعا اگر ما مداخلات به‌موقعی انجام داده بودیم شاهد وقوع چنین وضعیتی در پایتخت نبودیم. البته نهاد حاکمیتی ازجمله دولت و شهرداری نیز باید در این زمینه توجه و کمک‌های لازم را انجام دهند زیرا مسلما نهادهای حاکمیتی در بخشی از عملکرد خود اختلال داشته‌اند که چنین پدیده‌ای در شهر ایجاد شده است.» او هم در تأیید صحبت‌های استاندار تهران، درباره علاقه نداشتن معتادان متجاهر به رفتن به کمپ‌ها، به آنا گفت: «تعدادی از مراکز میان‌مدت و کمپ ترک اعتیاد سازمان بهزیستی در همان منطقه گورستان نصیرآباد وجود داشت، اما این افراد به آنها مراجعه نکردند زیرا بخشی از این افراد معتاد نیستند و کارتن‌خواب‌ها به دلیل فقر مادی و فقر فرهنگی- اجتماعی به این شیوه زندگی روی می‌آورند.»
رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی، شهرداری را موظف به حمایت از کارتن‌خواب‌ها دانست و اعلام کرد: «شهرداری وظیفه ساماندهی و حمایت از افراد کارتن‌خواب را برعهده دارد.» او با اشاره به اینکه درمان معتادان نیاز به هزینه‌های زیادی دارد، افزود: «متاسفانه بودجه سال گذشته بهزیستی برای حمایت و ساماندهی معتادان کافی نبود و با توجه به اینکه خدمات درمان اعتیاد شامل سم‌زدایی، درمان‌های دارویی، خدمات نگهداری، خدمات مددکاری و روانشناسی است به هزینه‌ها و منابع مالی بسیاری نیاز دارد که متاسفانه تاکنون تأمین نشده است.»
شناسایی خانه‌به‌خانه معتادان
رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور دیروز از اجرای طرح پیشگیری خانه‌به‌خانه برای شناسایی معتادان هم خبر داد: «قرار است معتادان از سال 96، به‌صورت خانه‌به‌خانه شناسایی شوند.» او با بیان اینکه در زمینه پیشگیری از اعتیاد پنج‌هزار تیم اجتماع‌محور در قالب شبکه «اترک» در کشور فعالیت می‌کنند، به ایسنا گفت: «در محله‌ها در تیم‌های اجتماع‌محور آموزش و انگیزه ایجاد می‌شود که اجرای طرح توانمندسازی محله‌محور براساس همین رویکرد بوده است.»
گورخواب‌های نصیرآباد در دو روز گذشته به کمپ‌ها منتقل شدند
یاشار تبریزی مسئول کمپین مردمی حمایت از کودکان کار هم درباره سرنوشت گورخواب‌های نصیرآباد توضیحاتی به «شهروند» می‌دهد: «پس از انتشار گزارش زندگی این افراد در قبرستان، مسئولان از سازمان‌ها و نهادهای مختلف به محل رفتند و تعدادی از معتادان قبرستان را به کمپ‌های شهریار منتقل کردند. این اتفاق از صبح روز سه‌شنبه شروع شد و تا روز چهارشنبه هم ادامه داشت. حالا به‌جز تعداد محدودی از آن افراد، بقیه به کمپ‌ها منتقل شده‌اند.» انتقال این معتادان و گورخواب‌ها، اتفاق تازه‌ای نیست. پیش از این هم در دوره‌های مختلف، این افراد به کمپ‌ها منتقل شده‌اند اما سرنوشت آنها به سرنوشت خیلی‌های دیگر که در این مراکز نگهداری می‌شوند، گره خورد. آنها چند روز یا چند هفته بعدش، رها می‌شوند. تبریزی هم که خود ساکن شهریار است و روند جمع‌آوری این افراد را می‌داند، تأیید می‌کند که «کمپ‌ها مشکلات زیادی دارند. این گورخواب‌ها هم تمایلی به رفتن به این کمپ‌ها ندارند، چون رسیدگی خوبی به آنها نمی‌شود، البته کمپ‌ها خودشان مشکلات مالی دارند. قبلا سازمان بهزیستی به آنها وعده کمک مالی داده بود. آنها هم تعدادی از این کارتن‌خواب‌ها و گورخواب‌ها را جمع کرده و به کمپ‌ها بردند، اما از آنجایی که منابع مالی تأمین نشد، بهزیستی هم آنها را رها کرد. حالا هم احتمال تکرار همان اتفاق وجود دارد، یعنی این گورخواب‌ها، خیلی در کمپ‌ها نمی‌مانند.»