نازنین اعلائی روزنامه نگار
«پرچم» یکی از مهم‌ترین نمادهای ملی هر کشوری محسوب می‌شود و در این میان، بی‌گمان پرچم ایران ردپایی از کهن الگوهای ناخودآگاهِ جمعیِ این سرزمین است. این نماد ملی که از هزاره‌های گذشته، دگرگونی‌های بسیاری را به خود دیده، نشان از خاطره‌های دور در تاریخ و ادبیات پارسی است. شاید نخستین واژه برای نامیدن چیزی که عموم مردم آن را پرچم می‌نامند، «درفش» بوده است.
بی‌گمان درفش 6هزارساله یافت‌شده در تپه باستانی شهداد - کرمان - باستانی‌ترین نمونه موجود از پرچم‌های ایرانی است. این قدیمی‌ترین پرچم جهان است که از یک صفحه با میله و لولا و دسته برنزی ساخته شده است ولی در اصل، نوعی درخشش فلزی داشته که آفتاب را باز می‌تابانده، چنانکه واژه درفش نیز خود به معنی درخشان است و باید اشاره‌ای داشت به نخستین سلسله ایرانی یعنی هخامنشیان که آنچه از دیوارنگاره‌ها مشخص است، پرچم یا درفش در این حکومت وجود داشته و حتی شخصی به‌عنوان درفشدار مسئول نگهداری از درفش بوده است.
بعد از این دوران، سلطان محمود غزنوی برای نخستین‌بار دستور داد نقش یک ماه را روی پرچم خود که رنگ زمینه آن یک‌سره سیاه بود، زردوزی کنند و این اولین تصویر بر پرچم ایران بود. سپس فرزندش، سلطان مسعود به انگیزه دلبستگی به شکار شیر دستور داد نقش و نگار یک شیر جایگزین ماه شود و از آن پس تصویر شیر برای چندین دوره روی پرچم باقی ماند. در دوره بعد در زمان حکومت سلجوقیان و خوارزمشاهیان، طرح خورشید بر پشت شیر در پرچم‌ها نیز به کار گرفته شد.
اما از دوره شاه عباس صفوی به بعد، پرچم ایران، سبز رنگ و طرح شیر و خورشید بر آن زردوزی شده بود. در عهد نادرشاه افشار درفش ملی ایرانیان سه رنگ سبز و سفید و سرخ با شیری در حالت نیمرخ و درحال راه رفتن داشت که خورشیدی نیمه‌برآمده بر پشت آن بود. هرچند که هنوز پرچم‌ها به‌صورت سه‌گوش بودند اما درواقع می‌توان پرچم نادرشاه را الگویی اصلی برای پرچم کنونی ایران دانست.
با پیروزی جنبش مشروطه‌خواهی مردم ایران، در مجلس اول و دوم، قانون اساسی و متمم آن نوشته شد که براساس اصل پنجم متمم قانون اساسی: «الوان رسمی بیرق ایران، سبز و سفید و سرخ و علامت شیر و خورشید است». استدلال نمایندگان هم آن بود که سبز، نمادی از اسلام و پیامبر اکرم (ص)، سفید، نمادی از صلح و آشتی و قرمز هم نمادی از خون شهدا به‌ویژه شهدای کربلا و مشروطیت است. شیر به ماه پیروزی انقلاب مشروطه (مرداد: اسد) که خود نشانه‌ای از امام اول شیعیان است، برمی‌گشت و خورشید هم به ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ (پیروزی مشروطه) که خورشید در اوج گرما و تابندگی است، مربوط می‌شد که سرانجام در ۱۵ مهر ۱۲۸۶ خورشیدی به تصویب رسید.
پس از انقلاب اسلامی، در اصل هجدهم قانون اساسی، رنگ‌های پرچم، تغییری نکرد اما ۱۱ الله‌اکبر به خط کوفی در نوار سبز بالایی و قرمز پایین پرچم نقش بسته است، ۱۱ نمادی که به تنهایی یادآور ماه یازدهم‌سال (یعنی بهمن) و البته در جمع با یکدیگر یادآور روز بیست و دوم این ماه یعنی پیروزی انقلاب است.
از دید ایرانیانِ امروزی، سبزی پرچم به معنای آبادانی، سپیدی آن به معنای صلح و دوستی و البته قرمز آن نشانی از جنگاوری و البته فدای جان برای وطن است.