مریم آسایش کارشناس ارشد مدیریت شهری
زمین‌های عباس‌آباد که بخش کوچکی از مناطق 3 و 7 تهران را به خود اختصاص داده، درمجموع کمتر از یک‌درصد مساحت کل شهر تهران را شامل می‌شود. با این وجود اهمیت این مناطق به لحاظ موقعیت جغرافیایی و طبیعی درشهر تهران موجب شده تا درتمام بررسی‌های کلانِ شهری چه در نخستین طرح جامع و چه در آخرین آنها، نقش‌های محوری را به لحاظ کاربری و کارکرد زمین‌های شهری به خود اختصاص دهد، به‌گونه‌ای که در نخستین طرح جامع شهر تهران این محدوده به‌عنوان مرکز سیاسی- اداری پایتخت ایران و در آخرین طرح جامع این اراضی به‌عنوان محور فعالیت‌های فرهنگی با مرکزیت مصلی تهران به‌عنوان مهم‌ترین عنصر این محدوده و کارکردهای دیگر حوزه فرهنگی نظیر کتابخوانی، تفریحی و گردشگری شهری تلقی شده اند.
مساحت کل اراضی عباس‌آباد 623 هکتار است که از این مقدار، مدیریت 560 هکتار دراختیار شرکت نوسازی عباس‌آباد وابسته به شهرداری تهران و 63 هکتار نیز دراختیار مصلی حضرت امام خمینی ( ره) است. اهمیت ویژه این محدوده از شهر تهران موجب شده تا علاوه بر تخصیص سازمانی با عنوان نوسازی عباس‌آباد ذیل مجموعه شهرداری تهران و مدیریت این قسمت از اراضی پایتخت تحت‌نظر سازمان مذکور، دربرنامه‌های 5ساله شهری نیز به این محدوده توجهی ویژه شود. دراین راستا در ماده 95 برنامه 5ساله دوم شهرداری تهران آمده است:
«شهرداری موظف است، در راستای ایجاد و تقویت عرصه‌های عمومی و نیمه عمومی ملی و جهانی به‌عنوان فضاهایی برای معرفی رویدادهای اجتماعی و هویتی معرف کشور ایران که می‌توانند هویت ویژه و شاخص برای شهر تهران به دنبال داشته باشند، اقدامات زیر را انجام دهد:
الف) طراحی و احداث بناها و محوطه‌های عمومی و یادمانی در مقیاس‌های فضایی- کالبدی مختلف با تأکید بر عملکرد اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی در پهنه‌های مرتبط درطرح جامع شهر تهران تا پایان برنامه.
ب) طراحی و احداث بناها و محوطه‌های عمومی و یادمانی در مقیاس‌های فضایی- کالبدی مختلف با تأکید برعملکرد فضای تفرجگاهی و فرهنگی- اجتماعی جهت تحقق طرح جامع اراضی عباس‌آباد با درنظر گرفتن اولویت‌های مصوب سالانه شورا درطی برنامه.
تبصره1: درخصوص اراضی عباس‌آباد براساس مصوبات بالادستی به صورت یکپارچه و مستقل و متمرکز در این اراضی خواهد بود.
پ) رعایت و اجرای استانداردهای جهانی و تدوین معیارهای ملی درطراحی، احداث و نگهداری فضاها، عرصه‌ها و ابنیه، عمومی شهری تحت نظارت و اجرای شهرداری با توجه به شاخص‌سازی هویتی در این مراکز در سال اول و دوم برنامه.
ت) تسهیل فرآیند صدور پروانه و سایر اقدامات شهرسازی و معماری در روند ساخت‌وساز توسط مشارکت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی درتقویت عرصه‌های فوق.» درجهت انجام مفاد برنامه 5ساله دوم شهرداری تهران درموضوع اراضی عباس‌آباد، پروژه‌های متعددی دراین مجموعه تعریف شده و در دست اجرا هستند که به اهم آنها اشاره می‌شود. پروژه خاکبرداری و پایدارسازی پارکینگ طبقاتی میدان فرهنگ، دریاچه هنر، باغ هنر، ادامه عملیات ساخت ساختمان‌های موسیقی و کوشک مرکزی، محوطه‌سازی باغ هنر، تکمیل پروژه تکیه و تپه جنوبی باغ نمایش، سازه چادرهای رستوران غذاهای دریایی، روشنایی گذر فرهنگ، دریاچه هنر و مسیرهای منتهی به آن، خرید و تحویل (نصب) دکل مخابراتی و ساختمان پلیس 110 واقع در اراضی عباس‌آباد. تعریف و انجام پروژه‌های عمرانی در این محدوده اگرچه از پشتوانه قانونیِ متقنی چون برنامه 5ساله دوم شهرداری تهران برخوردار است، اما کم و کیف این تعاریف و اجرای آنها با سوالاتی جدی روبه‌رو است که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
آیا پروژه‌های نامبرده، پیوست مطالعات زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی را داراست؟ با چه مستنداتی اثبات شده است که این پروژه‌ها قابلیت اجرا در یک منطقه خاص مانند اراضی عباس‌آباد را دارا هستند؟ مطالعات امکان‌سنجی همجواریِ این پروژه‌ها و تأثیر و تأثرات مطلوب یا نامطلوب آنها بر یکدیگر انجام شده است؟ آیا پیش‌بینی شده که این پروژه‌ها پس از اتمام بر یکدیگر، اثر سوء نخواهند داشت؟ آیا نحوه مصرف درآمد حاصل از بخش گردشگری این پروژه‌ها برآورد شده است؟ و این‌که این درآمدها به چه نحوی قرار است ساماندهی شود تا دوباره به چرخه گردشگری بازگردد؟ علاوه بر این موارد چنانچه این گزارش‌های توجیهی، پیوست‌های مطالعاتی و برآورد‌های اجتماعی و اقتصادی از انجام پروژه‌های مورد اشاره وجود دارد، نهادهای ناظر شهری مرتبط با موضوع ازجمله کمیته گردشگری و میراث فرهنگی و کمیسیون نظارت و حقوقی شورای اسلامی شهر تهران، حسب وظایف نظارتی خود این پیوست‌ها و گزارشات را مورد بررسی قرار داده‌اند؟ این سوالات و بسیاری سوالات مشابه دیگر نیازمند پاسخ‌هایی روشن هستند. پاسخ‌هایی که هریک از آنها می‌تواند به حسن انجام اقدامات و استفاده درست از این اراضی ارزشمند پایتخت در کوتاه‌مدت و درازمدت کمک کند.