شهروند| «مسابقه کوه‌خواری و دریاخواری درکشور به راه افتاده است.» این‌بار «محمدجعفر منتظری»، دادستان کل کشور حرف زمین‌خواری را وسط کشید. او از نقش «بعضی دولتی‌ها» و پولدارها و رقابت آنها در زمین‌خواری و کوه‌خواری صحبت کرد تا درهمایش «سیاست‌های کلی محیطزیست، نظارت و اجرا»، علاوه بر گزارش عملکرد دولت ازسوی رئیس سازمان محیطزیست، رئیس و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی، شاهد بحث‌های متفاوتی درحوزه محیطزیست باشند. دراین همایش محیط‌زیستی که با سخنرانی آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و محسن رضایی همراه بود، درکنار صحبت مفصل از «مسأله آب» و راهکارهای صیانت از محیطزیست و اقدامات دولت یازدهم، عملکرد سازمان محیطزیست هم نقد شد.
دادستان کل: از عملکرد سازمان راضی نیستم
«محمدجعفر منتظری»، دادستان کل کشور از دیگر سخنرانان این همایش بود و البته یکی از منتقدان به عملکرد سازمان محیطزیست در سه‌سال گذشته؛ او ابتدای سخنانش خطاب به معصومه ابتکار گفت: «با تمام احترامی که برای ابتکار و همکارانش قایل هستم، عرض می‌کنم که سازمان محیطزیست در انجام وظیفه خودش موفق نبوده است.»
دادستان کل کشور با بیان این پرسش که حفظ و حراست از عناصر تشکیل‌دهنده محیطزیست به عهده چه کسی است، گفت: «خداوند این عناصر را دراختیار بشر قرار داده و برحفظ و حراست و صیانت از آنها تأکید شده و به شخص و اشخاص خاصی هم اختصاص ندارند. اگر بین حق فرد و حق عموم تعارض ایجاد شود، حق عموم بر حق فرد رجحان دارد؛ یعنی حق فرد فدای حق عموم می‌شود.» او حفظ و حراست از حق عمومی را وظیفه دادستان کل دانست: «متأسفانه درقوانین تعریف جامعی از حقوق عمومی نداریم و نتوانسته‌ایم در مجموعه‌ای مصادیق آن را احصا کنیم. بنابراین یکی از کارهای اساسی که باید انجام شود، تعریف، احصا و نحوه دفاع از حقوق عمومی است.» منتظری با بیان این‌که درحوزه حقوق عمومی مصادیق عینی داریم، نظیر آنچه که درحوزه محیطزیست تعریف شده است، ادامه داد: «صیانت از منابع ملی، کوه‌ها، جنگل‌ها، دریاها، منابع طبیعی، دره‌ها، موات و امثال اینها مسئولیت فوق‌العاده‌ای برعهده محیطزیست است. با همه احترامی که برای خانم ابتکار و همکارانش قایل هستم، اما سازمان محیطزیست در انجام وظایف خود موفق نبوده است، اما این بدان معنا نیست که این سازمان برای حفاظت از محیطزیست اقداماتی انجام نداده باشد.» دادستان کل کشور با بیان این‌که محیطزیست مسئول حراست، مراقبت و دفاع از حقوق عامه است، گفت: «باید ببینیم واقعا به چه سمت و سویی می‌رویم، تجاوزاتی که به منابع طبیعی، جنگل‌ها و اراضی‌ای که سرمایه ملت است و ببینید در شمال تهران، لواسانات و دماوند چه خبر است.» او به بازدید از منابع طبیعی تهران و برخی شهرهای کشور و مشاهداتش از زمین‌خواری اشاره کرد: «برخی برای تفریح یک روز در یک‌ماه هزینه‌های گزافی پرداخت می‌کنند و سرمایه‌های زیادی از حقوق ملت را تخریب می‌کنند، کسی مخالف تفریح نیست اما به چه قیمتی به قسمت تصرف و تخریب محیطزیست؟ برخی دستگاه‌های دولتی و پولدارها برای کوه‌خواری و دریاخواری مسابقه گذاشته‌اند. دربخش‌های خوش آب و هوای مشهد تعارضاتی به محیطزیست و حقوق عمومی وارد می‌شود.» دادستان کل کشور با بیان این‌که قوه‌قضائیه درخصوص محیطزیست کاملا جدی است اما همه ابزار دراختیار ما نیست، ادامه داد: «اگر بین دستگاه‌های اجرایی سازمان محیطزیست و قوه‌قضائیه همکاری وجود داشته باشد، درحفظ محیطزیست موفق عمل خواهیم کرد.» منتظری دستور تازه وزیر جهاد کشاورزی برای توقف بهره‌برداری را هم یادآوری کرد: «حجتی دستور داده، قراردادهای مربوط به بلعیدن جنگل‌ها- چراکه اسمش را نمی‌توان بهره‌برداری از جنگل‌ها گذاشت- باطل شود. ما هرجا که به استفاده از اقتدار و اختیار دستگاه قضائی نیاز باشد، برای انجام همکاری اعلام آمادگی می‌کنیم.» او در آخر با بیان این‌که مسئولان و وزرا توجه کنند که زیرمجموعه‌های خودشان دنبال مسائلی هستند که جزو حقوق عمومی محسوب می‌شود، گفت: «درحال حاضر مصادیقی داریم که لایه‌های سوم و چهارم دستگاه‌ها برای کوه‌خواری، دریاخواری و تصرف اراضی ملی کارهایی کرده است.»
«آبخوان‌داری را فراموش کرده‌ایم»
«گاهی تا طبیعت به حد خطر نرسد، مردم و جامعه آگاه نمی‌شود. تا پریشان نشود، کار به سامان نمی‌رسد.» «اکبر هاشمی‌رفسنجانی»، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از دیگر سخنرانان این همایش بود که به مسأله آب و تغییر رویکرد به آن و همچنین سیاست‌های اجرا نشده درحوزه محیطزیست پرداخت. او تلاش محیطزیست برای تهیه بندها و پخته‌کردن و تصویب آنها در مجمع را کار بسیار مهمی دانست که در زمان مناسب انجام شده است و گفت: «ما اصل ۴۴ را هم که با تفسیر درستی از سیاست‌های رهبری فراهم شده بود، آماده کرده بودیم و اگر آن هم همین‌طور که شما سیاست‌های کلی محیطزیست را پیگیری می‌کنید، پیگیری شده بود، امروز اقتصاد ما کاملا رقابتی بود، اما متأسفانه این‌طور نیست و بسیاری از سیاست‌ها فقط اسمی از آنها در نوشته‌هاست.» رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام دربخش دیگری با بیان این‌که ما قدر نعمت‌ها و طبیعت را نمی‌دانیم و تنها وقتی آلوده شد، می‌فهمیم، گفت: «گاهی تا طبیعت به حد خطر نرسد، مردم و جامعه آگاه نمی‌شود: تا پریشان نشود کار، به سامان نمی‌رسد. خشکسالی‌ها، این آسیب‌هایی که به تالاب‌های ما رسیده و کویرزایی که رخ داده و این هوای آلوده که مرتبا از زمین به آسمان گردوغبار می‌فرستد، مردم را قانع کرده که باید فکری کنیم، زیرا آلودگی‌ها بسیاری ازمردم را مریض و فقیر کرده است.» رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: «به هرحال مهم‌ترین پیروزی این است که آمریکا هم به پیمانی پیوست که در دولت سازندگی نخستین اجلاسش را در آرژانتین داشتیم، اما آنطور که باید جدی گرفته نشد. این‌بار پیمان پاریس جدی‌تر گرفته شده و سهم‌بندی خوبی شده و پیمان‌های دیگری هم لازم است.» او «به عنوان یک روستایی که در کویر کرمان و رفسنجان» زندگی کرده است از ارزش آب گفت: «من ارزش آب را می‌فهمم. «تو قدر آب چه دانی که در کنار فراتی» اگر ارزش آب را می‌خواهی بفهمی از آنها که در کویر هستند، بپرس. الان روشن شده دستکاری نظام طبیعی که خداوند برای ما تهیه کرده، مضر است.» هاشمی رفسنجانی با این مقدمه اضافه کرد: «در کشورهایی که دایم بارندگی و منابع آبی دارند خیلی محسوس نیست، اما حالا دیگر همه کشورها فهمیده‌اند که محیط زیست را نمی‌توان منطقه‌ای حفظ کرد. ما هر چه محیط زیست خود را حفظ کنیم، وقتی همسایگان ما آلوده باشند، این آلودگی به ایران منتقل می‌شود. برای مسأله آب هم مدتی است که در شرکت‌های دانش‌بنیان یعنی حدود یک‌هزار شرکت و ۷۵۰۰ آزمایشگاه روی مسأله آب کار می‌کنیم.» او در بخش دیگری از گفته‌هایش با اشاره به این‌که ما قبلا غبارها را با مالچ‌پاشی تثبیت می‌کردیم، گفت: مالچ‌پاشی خودش بلای دیگری ایجاد می‌کرد. الان به موادی رسیده‌ایم که بدون آلودگی خاک را تثبیت می‌کند.» فراموش کردن سیاست آبخوان‌داری موضوع دیگر مورد بحث آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در رابطه با آب بود. «دستگاه‌های ما وظیفه سنگینی دارند. ما قبلا فکرهایی برای مسأله آب کرده بودیم که متاسفانه ماند و از دست ما رفت. یکی از راه‌های بسیار ارزان، آبخوان‌داری است که من نمی‌دانم چرا این سیاست آبخوان‌داری فراموش شد. ما قدر آب را در گذشته ندانستیم و تازه امروز کم‌کم می‌فهمیم.» او گفت: «به‌طور کلی الان زمانی است که دانشگاه‌ها و محققان باید وارد مسائل صنعتی و اجرایی شوند تا شرایطی فراهم شود که آب و هوایمان را حفظ کنیم. محیط زیست را با کم‌آبی نمی‌توان حفظ کرد. جنگل‌ها مشکل پیدا می‌کند، منابع گیاهی کشور دچار مشکل می‌شود، کویرزایی ما بالا می‌رود و کویرزدایی متوقف می‌شود. آبخیزداری که کار آسانی است و همه می‌توانند انجام دهند، آنچنان جدی گرفته نمی‌شود.» هاشمی رفسنجانی در پایان گفت: «بقیه سیاست‌های کلی که در بخش‌های مختلف ابلاغ شده هم عالمانه تهیه شده و اگر همه این سیاست‌ها را مبنا قرار دهیم آن زمان است که توسعه پایدار خواهیم داشت. توسعه پایدار تنها با
محیطزیست نمی‌شود و خیلی چیزها را باید رعایت کنیم تا به توسعه پایدار برسیم.»
محیط زیست در اقتصاد مقاومتی گم شد
«معصومه ابتکار»، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم در این همایش از اقدامات دولت و سازمان متبوعش ازجمله تلاش‌ها برای احیای دریاچه ارومیه و همگرایی‌ها پس از ابلاغ سیاست‌های کلی محیط زیست و اقدامات برای بهبود هوای کلانشهرها نسبت به سه‌سال گذشته سخن گفت. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با برشمردن ابلاغ اهداف توسعه پایدار و سیاست‌های کلی محیط زیست در سال گذشته، از همزمانی این سیاست‌ها با «دو جهت‌گیری خوب جهانی» و همراهی تصویب برنامه ششم توسعه و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، به‌عنوان اتفاقی مثبت یاد کرد اما در این‌باره گله هم داشت: «با این حال در بطن سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، محیط زیست دیده نشد درحالی‌که بدون
محیطزیست نمی‌توانیم اقتصاد مقاوم داشته باشیم. اما به‌طور نامحسوس موضوع محیط زیست در این سیاست‌ها مورد اشاره قرار گرفت و ما هم از این فرصت استفاده خواهیم کرد.» معاون رئیس‌جمهوری با اشاره به تصویب لایحه توافق پاریس در مجلس و یادآوری این‌که اگر از این فرصت استفاده نکنیم، اقتصاد، کشاورزی و منابع طبیعی کشور آسیب جدی و ناگواری خواهند دید، گفت: «ممکن است تخریب‌ها غیرقابل بازگشت باشد و دیگر فرصت بازسازی در طبیعت وجود نداشته باشد. قبل از این‌که مسائل
محیطزیست به تهدید جدی و حتی تهدید امنیتی تبدیل شود باید با همگرایی دستگاه‌های مختلف، تهدید را به فرصت تبدیل و لطمات محیط زیستی را جبران کنیم.» ابتکار در ادامه به اولویت‌بخشی به تأمین حقابه تالاب‌ها اشاره کرد؛ موضوعی که سال‌ها مورد غفلت قرار گرفته بود: «در دولت یازدهم تصور این‌که می‌توانیم قبل از تأمین حقابه تالاب‌ها آب را برای امور دیگر چون کشاورزی و صنعت استفاده کنیم، وجود ندارد.» معاون رئیس‌جمهوری در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این‌که گزارش چهارم وضع محیط زیست کشور در پایان سال 95 ارایه خواهد شد، گفت: «این گزارش می‌تواند محل خوبی برای سنجش وضع کشور و برنامه‌ریزی در دولت، مجلس شورای اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گیرد.»
پلیس تخصصی محیط زیست نیاز داریم
محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام از دیگر سخنرانان بود که به هفت محور اساسی در سیاست‌های کلی محیط زیست اشاره کرد و گفت: «در این سیاست‌ها به مدیریت جامع، هماهنگ و نظام‌مند حیاتی، پایش مستمر و کنترل منابع آلاینده، گسترش اقتصاد سبز و جرم‌انگاری محیط زیست اشاره شده است.» او به گفته‌هایش این را هم اضافه کرد: «آتش‌سوزی پی‌درپی جنگل‌ها ممکن است که در اثر افزایش درجه حرارت هوا باشد ولی وقتی این اتفاق به صورت سریالی صورت می‌گیرد، احتیاج به نگاه و بررسی امنیتی و سیاسی دارد. نمی‌توان همه این موضوع را به عوامل طبیعی ارتباط داد، بنابراین خلأ رصد تهدیدات محیط زیستی در کشور وجود دارد و بهترین بخش برای پیگیری این موضوع سازمان حفاظت محیط زیست است. رصد امنیت محیط زیستی باید با همکاری دستگاه‌های امنیتی صورت گیرد و افرادی که در آن کار می‌کنند باید هم کارشناس محیط زیستی باشند و هم جنبه امنیتی داشته باشند.» او در پایان با اشاره به این‌که تاکنون در ایران کسی درخصوص جرم‌انگاری محیط زیست حرفی نزده و درحال حاضر رهبر معظم انقلاب راه را باز کرده است، در زمینه اجرای این سیاست‌ها گفت: «ما به یک ضابط قوه قضائیه نیاز داریم. سازمان محیط زیست به تنهایی نمی‌تواند ضابط قوه قضائیه باشد و ما پلیس محیط زیست می‌خواهیم، پلیسی که ضابط
قوه‌قضائیه در مسأله برخورد با جرایم زیست‌محیطی باشد. یک پلیس تخصصی محیط زیست باید شکل بگیرد و آموزش ببینند و دوره آموزشی لیسانس، فوق‌لیسانس و دکترا داشته باشند.»