شهروند| مجید تخت روانچی، معاون وزیر امور خارجه ایران روز گذشته در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایلنا، از بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در ایران در آینده‌ای نزدیک خبر داد. تخت روانچی البته زمان دقیقی برای این بازگشایی مطرح نکرد. تخت روانچی در این گفت‌وگو اعلام کرد که مراحل داخلی بازگشایی این دفتر در ایران درحال انجام و پیگیری است.
تخت روانچی با اشاره به این‌که درحال حاضر اتحادیه اروپا در ایران دو دیپلمات در سفارت هلند دارد، گفت: «دلیل این‌که اینها فعلا این دو دیپلمات را فرستاده‌اند این است که در گذشته فعالیت‌های تحت عنوان اتحادیه اروپایی با ایران چندان نبود که نیاز باشد یک یا چند دیپلمات مستقر در تهران فعالیت‌ها را دنبال کنند. اما در فضای جدید وقتی کار وارد یک فضای همکاری بیشتری می‌شود طبیعتا شما نمی‌توانید کار را به یک سفیر اروپایی بسپارید چرا که آن سفیر اروپایی خودش به اندازه کافی در حوزه دو‌جانبه مشغول است و نمی‌رسد یک کمیسیونر اروپایی را که به ایران آمده‌ تر و خشک کند یا کار‌هایش را برنامه‌ریزی و اسنادی که قرار است بین دو طرف رد و بدل شود را تنظیم کند. در نتیجه تشکیلات جدیدی نیاز است.»
منظور تخت روانچی از فضای جدید، فضایی است که پس از امضای توافق هسته‌ای در روابط ایران با کشورهای عضو اتحادیه اروپا به وجود آمده است. طی چند ماهی که از امضای برجام می‌گذرد، مقامات تمامی کشورهای اروپایی در سطح رئیس‌جمهوری، نخست‌وزیر یا وزیر امور خارجه به ایران سفر کرده‌اند. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز دو بار به ایران سفر کرده است که آخرین سفر در مهرماه بود که در تهران با جواد ظریف بر سر مسأله سوریه تبادل ‌نظر کرد.
نخستین ابراز علاقه اتحادیه اروپا به بازگشایی دفتر خود در تهران البته به قبل از امضای توافق هسته‌ای و‌ سال 93 باز‌می‌گردد. البته این تنها قطعنامه صادره از سوی اتحادیه اروپا نبود که در آن بر بازگشایی دفترش در تهران تأکید کرده است. چند ماه پیش نیز اتحادیه اروپا با صدور قطعنامه‌ای به نام راهبرد اتحادیه اروپا در قبال ایران بار دیگر مسأله بازگشایی دفترش را به میان کشید. در این قطعنامه اتحادیه اروپا خواستار «عادی‌سازی روابط» خود با ایران شده بود. روز گذشته نیز مجید تخت روانچی درخصوص این ابراز تمایل اتحادیه اروپا گفت: «بعد از اظهار علاقه از سوی اروپایی‌ها برای باز کردن دفتر در تهران ما هم گفتیم این باید مراحل قانونی‌اش را در داخل کشور طی کند. آنها گفتند تا آن زمان ما تعدادی از نمایندگان‌مان را به دفتر هلند می‌فرستیم که در آن زمان رئیس دوره‌ای اتحادیه اروپا بود. ما قبول کردیم و این دو نفر آمدند. درحال حاضر مراحل داخلی درحال طی شدن است.»
البته گشایش دفتر اتحادیه اروپا در ایران مسأله عجیبی نیست که برخی از دلواپسان درخصوص آن ابراز نگرانی کرده‌اند. همان‌طور که مجید تخت روانچی گفته است «ایران هم در بروکسل از طریق سفیرش در بلژیک با پارلمان اروپا و شورای اروپا و کمیسیون‌های اتحادیه کار می‌کند. یعنی سفیر ایران علاوه بر این‌که سفیر نزد بلژیک است، سفیر این ارگان‌های اتحادیه اروپا نیز هست. کاری که نهایتا با بازکردن دفتر اتحادیه اروپا در تهران خواهد شد، نظیر فعالیت دو کشوری است که در پایتخت‌های هم نمایندگی دارند.»
اما همه این توضیحات مانع از این نیست که برخی با بازگشایی این دفتر مخالف نکنند. در فروردین‌ماه‌ سال 1393، علاءالدین بروجردی، چندی پس از ابراز تمایل اتحادیه اروپا به داشتن دفتر در ایران در اظهاراتی عجولانه گفته بود: «با تصمیمات اتخاذ شده پارلمان اروپا و نگاه سیاسی آن به ایران، هیچ زمینه‌ای برای باز شدن دفتر اتحادیه اروپا در ایران وجود ندارد.» بروجردی با اشاره به اصول سیاست خارجی ایران افزود: سیاست خارجی ایران روشن و براساس سه اصل عزت، حکمت و مصلحت بوده و براساس منافع دو طرف، همراه با احترام متقابل و عدم دخالت در امور داخلی دو طرف تعریف شده است. در عرصه سیاسی ایران، دخالت جایی ندارد و با شرایط ایجاد شده از سوی اروپایی‌ها، بعید است اجازه دایر شدن دفتر اتحادیه اروپا در ایران صادر شود.» بروجردی البته توضیحی در این‌خصوص که گشایش دفتر اتحادیه اروپا در تهران چطور می‌تواند مصداقی برای دخالت در امور داخلی ایران باشد، ارایه نکرده بود. علاوه بر این اسماعیل کوثری، نماینده وقت مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون امنیت ملی نیز گفته بود: «این طرح‌ها مشکوک است و به‌طور قطع مردم ایران اجازه نمی‌دهند که غربی‌ها به بهانه‌هایی چون گشایش دفتر اتحادیه اروپا در امور داخلی کشورمان دخالت کنند.»
 در آخرین نمونه مخالفت‌ها که البته با بیانی صریح‌تر نیز عنوان شده بود، محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه از دفتر اتحادیه اروپا در تهران با عنوان «لانه فساد» یاد کرده و گفته بود: «اتحاديه اروپا در حوزه حقوق بشر به دنبال ايجاد دفتري در تهران است ولي آنها بايد بدانند که دستگاه قضا به آنها اجازه نخواهد داد لانه فساد خود را در ايران برپا کنند؛ چرا که نه لياقت دارند و نه صلاحيت اين موضوع را.» به عقیده لاریجانی، تأسیس این دفتر به منظور «تماس نزدیک با مدافعان حقوق بشر» است تا زمینه دخالت در کشور در امور مربوط به حقوق بشر با معیارهای غربی فراهم شود.
دبیر ستاد حقوق بشر با انتقاد شدید از پیشنهاد اروپا برای تأسیس دفتری در تهران گفت: «این دفتر اگر برای پیگیری موضوعات تجاری باشد مشکلی نیست ولی آنها عنوان کردند که به‌دنبال تأسیس این دفتر می‌خواهند با مدافعان حقوق بشر و «ان‌جی‌او»های داخل کشورمان ارتباط نزدیک بگیرند تا از روند اجرای حقوق بشر در کشورمان اطمینان حاصل کنند، لذا باید بدانند که دستگاه قضا قطعا اجازه نمی‌دهد چنین لانه فسادی در ایران تأسیس شود.»
این سخنان جواد لاریجانی دقیقا یک روز پس از آن ایراد شد که بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت ‌خارجه ایران در واکنش به قطعنامه عادی‌سازی روابط اتحادیه اروپا با ایران گفت که «پارلمان اروپایی به دنبال گسترش روابط بلند‌مدت با جمهوری اسلامی ایران است. این موضوع نشان می‌دهد که اراده مثبتی از جانب اتحادیه اروپا برای گسترش و تعمیق همه‌جانبه روابط با ایران وجود دارد.» حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز در کنفرانس مطبوعاتی‌اش با همتای فنلاندی از گفت‌وگوهای بیشتر میان ایران و اتحادیه اروپا استقبال کرد.
با توجه به آنچه ذکر شد، به نظر می‌رسد مهم‌ترین مانعی که ممکن است بتواند در مسیر بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در ایران قرار بگیرد، مانع سیاسی است. از منظر حقوقی و بحث‌های مربوط به مصونیت‌ سیاسی دیپلمات‌های اروپایی در ایران، می‌توان براساس الگوی شبیه به موارد حقوقی فعالیت سفارتخانه‌های خارجی در ایران عمل کرد. با تمام این تفاصیل، این‌گونه به نظر می‌رسد که دولت درخصوص همکاری‌های بیشتر با اتحادیه اروپا مصمم است؛ چنانکه «محمد‌جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران پس از دیدار با «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد: «گفت‌وگوها برای بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در ایران درحال انجام است و آماده‌سازی اقدامات لازم اداری برای باز شدن دفتر اتحادیه اروپا در ایران از موضوعات مطرح شده با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود.»