ژیانا اسکندری- شهروند| هفته‌های آخر مهر که می‌رسد وقت چیدن انارها می‌شود و آبان‌ماه اوج چیدن انارستان. این روزها سور و سروری در انارستان‌های سرد و سرخ این دیار برپاست.آفتاب پاییزی چشم را می‌زند و تا چشم کار می‌کند درخت و درختچه در دامنه کوه‌های رفیع اورامان قامت راست کرده‌اند و صدها باغ کوچک انار، انگور، سیب، زردآلو، انجیر و گردو در باغستان‌های شیب‌دار در آغوش هم جای گرفته‌اند؛ عروس باغستان‌های این دیار «انار» است.انارستان یک‌هکتاری لالو «فاتح»، مرد میانسال ژیواری، 85 کیلومتر از سروآباد دور است. او از زحمت نگهداری باغ‌های انار به «شهروند» می‌گوید: «انار درخت پرزحمتی است؛ از هرس کردن چندباره باغ از اول پاییز تا اول بهار گرفته تا ریختن کود حیوانی پای درختان، آبیاری مرتب و منظم آن و درنهایت برداشت محصول در چند مرحله و درست کردن رب انار و شربت، بسیار سخت و طاقت‌فرساست؛ ما به نوعی در چهار فصل درگیر کار در باغ هستیم.»
وزن هر انار آبی به یک کیلوگرم می‌رسد!
انار هجیج، انار ملس، یارالی، تا له شیرین و انار ساوه از ارقام انار است که در اورامان برداشت می‌شود و او درباره تفاوت این نوع انارها توضیح می‌دهد: «انار آبی (هه ناره که وه) از انارهای بومی و کهن اینجاست که هر میوه آن از نیم‌کیلو تا یک‌کیلو وزن دارد، دیررس است و تا نیمه‌های زمستان هم روی درخت دوام می‌آورد.»او ادامه می‌دهد: «سالانه 20 تا 30 تن انار برداشت می‌کنیم و حدود 30میلیون تومان درآمد از فروش انار و رب انار داریم که با احتساب دستمزد کارگران و زحمت تمام فصل ما بر روی باغ چندان هم رضایت‌بخش نیست.»با این‌که او مشتریان ثابت و دایمی دارد اما مانند همه باغداران همواره دغدغه بازاریابی و فروش به موقع محصولش را دارد و به خبر احداث سردخانه برای محصولات باغی منطقه که از وعده‌های سازمان جهاد کشاورزی است، خوشبین و امیدوار است که روزی آنها با خیال راحت و در کمال آرامش و بدون دغدغه فاسد شدن و افت قیمت، محصولات‌شان را برداشت کنند.«هر کیلو انار را با قیمت دو‌هزار تومان و رب انار را 25هزار تومان می‌فروشیم و سال‌هاست تغییری در قیمت‌ها نداده‌ایم.» این درحالی است که قیمت هر کیلو رب انار در بازار به 50هزار تومان و قیمت هر کیلو انار به 6هزار تومان و بیشتر از آن می‌رسد.
فساد انار و نبود سردخانه نگرانی 3هزار باغدار کُرد
سبدهای چوبی پر از انار به نزدیکی‌های خانه‌باغ منتقل می‌شود؛ جایی که «عزیزه» خانم کنار کپه‌ای از انارهای تلنبار شده نشسته و با یک چوبدستی خوش‌دست مشغول تکاندن دانه‌های انار است.دانه‌های انار را در کیسه‌های نخی سفید می‌ریزند و می‌کوبند تا آب انار گرفته شود و سپس آب انار را در دیگ‌های 120 لیتری می‌ریزند. او توضیح می‌دهد: «از ساعت 6 صبح که دیگ‌ها را بار می‌گذاریم تا 6 غروب باید یکی از ما پای دیگ باشد و هیزم آتش کند تا رب انار بار بیاید. از هر کدام از دیگ‌های 120 لیتری فقط 20 لیتر رب خالص تولید می‌شود.»این حکایت 3هزار باغدار کردستانی است که در 350 هکتار از باغ‌های انار شهرستان‌های سروآباد و کامیاران در روستاهای «سلین»، «ژیوار»، «بلبر»، «گواز»، «روار» و «دله مرز» انواع انارهای ملس، رباب و ارقام بومی اورامان را تولید می‌کنند.باغدارانی که نگرانند محصولات‌شان بازار نداشته باشد و برای این‌که مجبور به فروش محصولات تولیدی خود به زیر قیمت نشوند؛ شبانه‌روز تمام خانواده را درگیر برداشت و تهیه رب انار می‌کنند و حتی انارها را زودتر از موعد مقرر می‌چینند تا از قافله رقابت دیگر باغداران عقب نمانند.توسعه باغات انار از راهکارهای سازمان جهاد کشاورزی برای تولید و توسعه انارهای ارگانیک محلی است.
سایت باغی روار
مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی کردستان از احداث سایت باغی در روستای «روار» به مساحت 130 هکتار به‌عنوان بزرگترین سایت باغی استان نام می‌برد و به «شهروند» می‌گوید: «احداث سایت باغ انار روستای دله مرز به مساحت 30 هکتار و اجرای فاز دوم انار در این روستا به مساحت 40 هکتار از مهم‌ترین اقدامات جهاد کشاورزی برای افزایش و تولید باغ انار در استان است.»«اردشیر پورحبیبی» میزان برداشت انار در انارستان‌های استان را در سال گذشته سه‌هزار و 700 تن اعلام و پیش‌بینی می‌کند: امسال این میزان برداشت به چهار‌هزار و 500 تن افزایش یابد.به گفته او، برای توسعه نهالستان‌ها و افزایش تولید انار سال گذشته 15هزار نهال انار در اختیار باغداران استان قرار گرفته است.
پورحبیبی احداث سردخانه را که خواسته باغداران است، چندان دارای توجیه اقتصادی نمی‌داند اما برای افزایش و تولید انارهای ارگانیک در منطقه باغداران را به توجه و بکارگیری توصیه‌ها و مباحث کارشناسی کارشناسان کشاورزی و مشارکت در کارگاه‌های آموزشی تشویق می‌کند و می‌گوید: اراضی مستعد و مناسب کشت انار در استان کردستان محدود است و احداث سردخانه مستلزم افزایش تولیدات بیشتر است.
احداث سردخانه سلین
مدیر صنایع کشاورزی استان کردستان نیز به «شهروند» می‌گوید: احداث سردخانه از دو سال قبل در روستاهای اورامان از طرف یکی از سرمایه‌گذاران بومی مطرح شده که به دلیل کمبود زمین و محدودیت‌های قانونی واگذاری زمین در این منطقه به تأخیر افتاد.«عابد احمدی» رفع مشکل واگذاری زمین برای احداث سردخانه را نوید می‌دهد: «قرار شده به‌زودی از طریق بنیاد مسکن بخشی از زمین محدوده روستای «سلین» در قالب طرح‌هادی برای احداث سردخانه‌ای به ظرفیت 1000 تن برای روستاهای تولیدکننده انار این منطقه احداث شود.»به گفته او با اختصاص این زمین سازمان جهاد کشاورزی مجوز لازم را برای احداث صادر می‌کند و با ارایه تسهیلات لازم در تسریع روند احداث سردخانه اورامان کمک می‌کند و در مراحل بعدی بحث فرآوری انار و رب انار پیگیری می‌شود.
انار ارگانیگ اورامان
«محمدنجیب آداک» از فعالان اقتصادی و کارشناس بومی منطقه اورامان است. او به تحقیق و نیازسنجی میدانی این محصول در بازار اروپا پرداخته است. آداک در این‌باره به «شهروند» توضیح می‌دهد: «قیمت یک کیلو انار در زوریخ سويیس، در کلن آلمان و در هلسینکی پایتخت فنلاند به ترتیب 4 فرانک، 4 یورو و 4 یورو است و این قیمت سال‌هاست ثابت مانده و جالب این‌که هر سه این کشورها و بسیاری دیگر واردکننده انار هستند.»او می‌گوید: هرچند تنها یک‌درصد انار کشور در کردستان تولید می‌شود، اما از آنجا که انار هورامان از معدود انارهای ارگانیک کشور است و تقاضا، علاقه و استفاده از محصولات ارگانیک در ایران و جهان رو به فزونی است، توسعه و تولید آن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.او امیدوار است كه با بکارگیری علم روز و برگزاری همایش‌ها و جشنواره‌های فصلی برای معرفی انار ارگانیک اورامان تلاش شود و دست‌کم فرصت استفاده از این محصول به هموطنان داده شود و از این طریق بازار جدیدی در داخل کشور و در مراحل بعدی در خارج از کشور داشته باشند؛ چنانچه هم‌اکنون بخش کوچکی از انار و رب انار تولیدی اورامان را مشتریانی از کردستان عراق می‌خرند. آداک ابراز امیدواری می‌کند؛ با ایجاد صنعت تبدیلی، این محصول به‌روز و اقتصادی تولید شود و انار ارگانیک هورامان در ویترین فروش ایران و اروپا در کنار انار دیگر انارستان‌ها قرار گیرد.
تعاونی بازاریابی
محمود حاجی‌رحیمی، دکترای اقتصاد کشاورزی تشکیل شرکت‌های تعاونی بازاریابی با مشارکت فارغ‌التحصیلان زیربخش‌های مختلف کشاورزی را راهکاری مناسب برای تأمین بازار و فروش انار و رب انار می‌داند و به «شهروند» می‌گوید: «فروش و بازاریابی محصولات کشاورزی کشاورزان به مراتب اهمیت بیشتری از تولیدات آنان دارد.»به گفته وی نهادینه‌کردن فرهنگ بازاریابی و بسته‌بندی محصولات تولیدی کشاورزان به شکل تعاونی و سهامی با حمایت دولت می‌تواند در کاهش دغدغه‌مندی کشاورزان و باغداران و افزایش رغبت آنان برای تولید بیشتر محصولات موثر باشد.»این کارشناس اقتصاد کشاورزی عقیده دارد كه اصلاح و ساماندهی زمین‌های کوچک و پراکنده کشاورزی در کردستان غیرقابل اجراست و زمین‌های کشاورزی نسل به نسل کوچک می‌شود و تنها راه حمایت توسعه کشاورزی حمایت دولت از کشاورزان برای بهبود کیفیت تولیدات خود از طریق آموزش و ارایه تسهیلات لازم برای آنان و نیز کمک در بازاریابی و فروش محصولات است.حاجی‌رحیمی معتقد است: دولت به جای احداث سردخانه باید با حمایت از بخش خصوصی برای تولید و اشتغال فارغ‌التحصیلان بخش کشاورزی در استان تلاش کند. فارغ‌التحصیلانی که آمار آنها بسیار است و اغلب علاقه‌مند به توسعه فعالیت‌های کشاورزی هستند.