مینو میرزایی| برمبنای اعلام سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوا بزرگترین خطری است که سلامت زیست محیطی جهان را تهدید می‌کند و با افزایش 8‌درصدی هوای آلوده در 5‌سال گذشته هر روز هم بدتر می‌شود. هر‌سال بیش از 3‌میلیون نفر در نتیجه آلودگی هوای خارج از خانه می‌میرند- یعنی به‌طور متوسط 6 نفر در هر دقیقه- و این رقم تا ‌سال 2050 در شهرهایی که به سرعت درحال توسعه هستند، دو برابر خواهد شد. آلودگی هوای داخل خانه که اغلب حاصل سوزاندن چوب و موادی از این دست است، هر‌سال 3‌میلیون فقره مرگ ایجاد می‌کند.   
در شرق آسیا و به‌طور عمده در چین 70‌میلیون کودک در هوای آلوده زندگی می‌کنند. بحران آلودگی هوا در کشورهایی که مردم درآمد کم یا متوسط دارند، وضع بدتری دارد، در 98‌درصد از شهرهای این کشورها خطوط قرمز سازمان بهداشت جهانی رعایت نمی‌شود، اما فقط این نیست. نیمی از شهرها در کشورهای ثروتمند نیز از تأمین استانداردهای سازمان بهداشت جهانی در زمینه هوای پاک ناتوانند. در اروپا 120‌میلیون کودک در مناطقی زندگی می‌کنند که آلودگی هوای خارج از خانه بیش از حدود مجاز است و 20‌میلیون نفر از آلودگی‌های دو برابر حد مجاز در رنجند.     
مطالعات جهانی نشان می‌دهد تعداد زیادی از کودکان دنیا بیش از 6 برابر حد مجاز، گازهای سمی تنفس می‌کنند. براساس یک پژوهش جدید که توسط «یونیسف» انجام شده، 3‌میلیون نفر از کودکان دنیا در مناطقی با آلودگی شدید هوا زندگی می‌کنند که گازهای سمی 6 برابر استانداردهای بین‌المللی است. این آمار 220‌میلیون نفر در جنوب آسیا را نیز دربرمی‌گیرد، ازجمله هند که یکی از آلوده‌ترین کشورهای جهان است.
تحقیق یونیسف با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای نشان  می‌دهد تقریبا 90‌درصد کودکان جهان – 2‌میلیارد نفر- در مناطقی زندگی می‌کنند که آلودگی هوای محیط خارج از خانه بسیار بیشتر از استانداردهای سازمان جهانی بهداشت است.   
یونیسف هشدار می‌دهد سالانه 600‌هزار کودک در جهان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که این رقم بیشتر از مرگ‌ومیر ایجاد شده به واسطه مالاریا و ایدز است. براساس اعلام این سازمان، کودکان نسبت به آلودگی هوا بسیار حساس هستند و این معضل باعث ایجاد آسیب‌هایی در حوزه سلامتی و رشد مغزی آنان می‌شود. از این رو در نشست جهانی آب‌وهوا در ماه آینده تأکید یونیسف بر پایان دادن به استفاده از سوخت‌های فسیلی خواهد بود.  
«آنتونی لیک» مدیر اجرایی یونیسف می‌گوید: «خطر ناشی از آلودگی هوا بسیار زیاد است. هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند این مسأله را نادیده بگیرد. وقتی نسبت به کیفیت هوای خود حساسیت داشته باشیم درواقع از کودکان خود محافظت کرده‌ایم و این دو مورد (کیفیت هوا و سلامت کودکان) برای آینده ما بسیار مهم هستند.»
آلودگی هوا با بیماری‌ها و عفونت‌هایی که هر ‌سال 600‌هزار کودک زیر 5‌سال را می‌کشند، مرتبط است.
گزارش یونیسف می‌گوید که کودکان به‌ویژه در معرض خطر هستند، چراکه آنان سریع‌تر از بزرگسالان نفس می‌کشند و لایه سلولی در ریه آنان نسبت به جذب ذرات آلاینده، نفوذپذیرتر است. ذرات ریز از سد خونی- مغزی که در کودکان مقاومت کمتری دارد، عبور کرده و به رشد شناختی و زندگی سالم آنها در آینده لطمه وارد می‌کنند. حتی نوزادان متولد نشده نیز در معرض خطر هستند، چراکه این ذرات که توسط مادران باردار استنشاق می‌شوند، از جفت عبور کرده و به جنین آسیب می‌رسانند.   
پرفسور «للی ولد» از دانشمندان موسسه «ماکس پلانک» آلمان می‌گوید: «گزارش یونیسف بسیار عالی بود، آلودگی هوا نوعا در کشورهای درحال توسعه مشکل بزرگی است، جایی که نوزادان به دلیل تغذیه نامناسب و مراقبت‌های بهداشتی ناکافی مقاومت اندکی دارند.»
دکتر «پنی وودز»، مدیر اجرایی «بنیاد ریه» در انگلستان می‌گوید: «می‌دانیم که در بریتانیا هر روز سلامت کودکان به واسطه میزان بالای آلودگی در بسیاری از شهرهای ما به خطر می‌افتد. دست‌کم 3000کودک مدرسه‌ای در شرایط غیرمجاز و آلوده قرار دارند. شرایط تعداد اندکی از این کودکان مورد پایش قرار می‌گیرد. زمان آن فرارسیده که دولت برای مقابله با مشکل آلودگی و حفاظت از سلامتی همه ما یک قانون جدید هوای پاک تصویب کند.»
یونیسف در گزارش خود تأکید دارد که همه کشورها از طریق کاهش سوخت فسیلی در نیروگاه‌ها و وسایط نقلیه هم آلودگی هوا را کاهش دهند و هم از تغییرات اقلیمی پیشگیری کنند. تمرکز بر مبارزه با آلودگی هوا از نظر هزینه نیز مقرون به صرفه است. بانک جهانی برآورد می‌کند که خسارات ناشی از آلودگی هوا بیش از 5 تریلیون دلار در‌ سال هزینه ایجاد می‌کنند.
یونیسف همچنین توصیه می‌کند که با دورکردن مدارس و زمین‌های بازی از جاده‌های شلوغ و کارخانجات، مواجهه کودکان با هوای آلوده به حداقل رسانده شود.
مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا در اقتصاد جهانی 225‌میلیارد دلار هزینه ایجاد می‌کند
هوای آلوده به شکلی مرگبار از آلودگی پدیدار شده و چهارمین عامل منجر به مرگ‌های زودرس در سراسر جهان است. یک پژوهش جدید با اشاره به بار اقتصادی آلودگی هوا نشان می‌دهد که مرگ‌های ناشی از این معضل، هزینه‌ای برابر با 225‌میلیارد دلار به اقتصاد جهانی تحمیل می‌کنند.     
یک تحقیق مشترک که توسط «بانک جهانی» و «موسسه ارزیابی معیارهای سلامتی» انجام شده به منظور تقویت اقدامات و تسهیل تصمیم‌گیری در زمینه منابع کمیاب، در جست‌وجوی برآورد هزینه مرگ‌های زودرس مرتبط با آلودگی هواست. در‌ سال 2013 حدود 5/5‌میلیون نفر به دلیل بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوای فضای باز و داخل خانه جان خود را از دست دادند. این مسأله درد و رنج شهروندان و کاهش توسعه اقتصادی را در پی دارد.
مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا به‌طور عمده کودکان و افراد مسن را هدف قرار می‌دهد، اما از سوی دیگر منجر به از دست رفتن درآمد مردان و زنان در سن کار نیز می‌شود. این گزارش نشان داد که خسارت وارده به درآمد سالانه کارگران در جنوب آسیا بر اثر آلودگی هوا تقریبا یک درصد از تولید ناخالص ملی بوده است. در شرق آسیا و اقیانوسیه جایی که جمعیت درحال پیر شدن است، خسارت وارد شده به درآمد کارگران 25/0درصد تولید ناخالص ملی و در جنوب صحرای آفریقا که آلودگی هوا به ظرفیت درآمدی جمعیت جوان لطمه وارد می‌کند، زیان سالانه وارد شده به درآمد کارگران برابر با 61/0‌درصد تولید ناخالص ملی بوده است.    
در‌ سال 2013 هزینه کل مرگ‌ومیر زودرس بیش از 5 تریلیون دلار در سراسر دنیا را به خود اختصاص داد. در شرق و جنوب آسیا خسارات مالی مرتبط با آلودگی هوا تقریبا 5/7‌درصد تولید ناخالص ملی بوده است.  
«لورا تاک» معاون بخش توسعه پایدار بانک جهانی می‌گوید: « آلودگی هوا چالشی است که اساس رفاهی بشر را تهدید، سرمایه طبیعی و فیزیکی را تخریب و رشد اقتصادی را محدود می‌کند. ما امیدواریم که این پژوهش هزینه‌های مرگ زودرس را به زبان اقتصادی ترجمه کند تا در گوش سیاست‌گذاران طنین‌انداز شود، به این امید که شاید منابع بیشتری برای بهبود کیفیت هوا اختصاص دهند. با پشتیبانی از شهرهای سالم‌تر و سرمایه‌گذاری در منابع پاک انرژی می‌توانیم انتشار گازهای خطرناک را کاهش داده، تغییرات اقلیمی را کند کنیم و از همه مهم‌تر زندگی انسان‌ها را نجات دهیم.»   
مرگ‌ومیر مرتبط با آلودگی هوا در محیط‌های پرجمعیت و به‌‌سرعت شهری‌شده افزایش می‌یابد، درحالی‌که باوجود دستاوردهای توسعه‌ای و پیشرفت در خدمات سلامتی، آمار مرگ‌ومیر مربوط به پخت‌وپز و گرمایش خانه‌ها با سوخت‌های جامد، تغییری نکرده و ثابت باقی مانده است. بیماری‌های نسبت داده شده به هر دو نوع آلودگی هوا (محیط داخل و خارج خانه) در‌ سال 2013 از هر 10 مورد مرگ یک مورد را به خود اختصاص دادند، رقمی 6 برابر تعداد مرگ‌های ایجاد شده در نتیجه ابتلا به مالاریا.  
دکتر «کریس موری» مدیر موسسه ارزیابی معیارهای سلامتی می‌گوید: «گزارش یونیسف و حجم بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا مسأله‌ای اضطراری برای رسیدگی هستند. از میان عوامل خطرناک مختلف برای مرگ‌های زودرس، هوایی که نفس می‌کشیم، قلمرویی است که افراد، کنترلی روی آن ندارند. درعین‌حال، سیاست‌گذاران در سازمان‌های بهداشت و محیط‌زیست در کنار مدیران صنایع مختلف برای هدف قراردادن این مسأله با تقاضاها و نیز استثناهای رو به رشدی مواجه‌اند.»
در حدود 90‌درصد جمعیت در کشورهای متوسط یا کم‌درآمد با سطوح مختلف خطرات هوای آلوده مواجه‌اند. بانک جهانی با کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه کار می‌کند تا آلودگی هوا را کاهش دهد. ذرات آلوده، ذرات میکروسکوپی هستند که در ریه انسان‌هایی که هوای آلوده را استنشاق می‌کنند، به دام می‌افتند. میزان متوسط کاهش ذرات ریز در نزدیکی یک درخت بین 7 تا 24‌درصد است.
آمار سازمان جهانی بهداشت در ‌سال 2016 بیان می‌کند که آلودگی هوا به واسطه تولید، توزیع و استفاده ناکارآمد انرژی، به‌ویژه در بخش صنعت، حمل‌ونقل، ساخت‌وساز و مدیریت ضعیف زباله ایجاد شده است. این گزارش می‌افزاید سیستم‌های حمل‌ونقل که اغلب بر سازوکار موتوری استوار است، به وخامت بیشتر کیفیت هوا منجر می‌شود.
از آن‌جایی که افراد در نواحی شهری از یک هوا تنفس می‌کنند، آلودگی شامل همه می‌شود، فقیر و غنی در معرض مواجهه با خطر هستند. اما افرادی که در نزدیکی منبع آلودگی یا خیابان‌های شلوغ زندگی می‌کنند، بیشتر تأثیر می‌پذیرند.
براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی کیفیت هوا در بسیاری از شهرها مورد پایش قرار نمی‌گیرد و همین مسأله، درک درست از تأثیر جهانی آلودگی هوا را دشوار می‌سازد. دکتر مک‌دونالد می‌گوید: «درختان جایگزینی برای موارد دیگر مبارزه با آلودگی هوا نیستند، شهرها باید برای پاکسازی هوای خود کاری کنند، اما استفاده از درختان یکی از ابزاری است که شهرها می‌توانند آن را مورد استفاده قرار دهند. همچنین روشن است که هرچه تعداد درختان بیشتر باشد، اثرات پاکسازی آنها بیشتر خواهد بود. اگر در همه شهرهایی که مورد بررسی ما قرار گرفتند، مردم در‌سال برای کاشت درخت
 4 دلار بیشتر خرج کنند، تعداد 11هزار تا 36هزار زندگی در هر‌سال حفظ می‌شود. این، نتیجه داشتن هوای پاک‌تر است. جریان هوا مسأله مهمی است، آنچه ما در این گزارش درباره‌اش صحبت می‌کنیم، استراتژی کاشت درخت است. برای مثال در خیابان‌هایی که ترافیک سنگین و ذرات ریز زیاد است، توصیه می‌شود از وجود فضای کافی بین درختان اطمینان حاصل شود تا هوا جریان یابد و از تبعات منفی ممانعت به عمل آید.»
آلودگی هوا معضلی است که درباره آن بسیار نوشته و گفته شده است. اما کاش به این سوال، منصفانه پاسخ دهیم که:
ما با آسمان آبی و ابر سپید چه کردیم؟؟؟