مائده امینی- شهروند| سالانه 17 تا 20هزار مرگومیر در جادههای ایران رخ میدهد. بنا به اعلام معاونت اقتصاد حملونقل وزارت راه و شهرسازی هر مرگومیر چیزی حدود یکمیلیارد و 200میلیون تومان خسارت به اقتصاد کشور وارد میکند. با این حساب میتوان گفت خسارت ناشی از مرگومیر در جادههای ایران سالانه حدود 21هزارمیلیارد و 600میلیون تومان است. این موضوع درحالی رخ میدهد که راهآهن بهعنوان مدل ایدهآل حملونقل در جهان تلفاتی نزدیک به صفر دارد. در برنامه پنجم توسعه کشور پیشبینی شده بود خطوط آهن کشور به بیشتر از 15 هزار کیلومتر برسد اما برنامه پنجم به پایان رسید و راههای ریلی ایران در مجموع تنها به 9هزار و 500 کیلومتر بسنده کرد. این رقم تقریبا نصف عددی است که در برنامه پنجم توسعه پیشبینی شده بود. از این میان کمبود اعتبار و بودجه عمرانی یکی از چالشهای اصلی دولت برای توسعه راه ریلی بوده است. براساس آمارهایی که در نخستین جلسه شورای راهبری توسعه استان تهران منتشر شد، بیش از 70درصد بودجه کشور به کارمندان دولتی میرسد که 50 درصدشان تحصیلات زیر لیسانس دارند و سهم بودجه عمرانی زیر 30درصد است. با این حال سهمی که از بودجه ناچیز عمرانی کشور به توسعه حملونقل ریلی اختصاص پیدا میکند سالانه حدود 2هزارمیلیارد تومان است که این رقم چیزی در حدود خسارت ناشی از مرگ یکهزار و 600 نفر در جادههای کشور است. بر این اساس همچنین اگر رقم خسارت سالانه مرگ سوانح رانندگی در جادههای ایران را در نظر بگیریم، با این خسارت مرگومیر جادهای، ظرف مدت دوسال میتوان معادل تمام خطوط ریلی موجود، خط آهن ایجاد کرد. بررسی بودجه دولت برای سال ۹۵ نشان میدهد بودجه عمرانی وزارت راه و شهرسازی در مقایسه با سال گذشته با رشد ۱۶درصدی به هفتهزار و 363میلیارد تومان افزایش داشته است و از این میان سالانه تنها حدود 2هزارمیلیارد تومان صرف نگهداری و توسعه راههای ریلی میشود. این رقم بودجه راه آهن معادل خسارت ناشی از مرگ حدود یکهزار و 600 نفر است.
سهم ایران
یکدرصد و نیم از مرگهای جادههای دنیا
گزارش سازمان بهداشت جهانی نشان میدهد ایران، رتبه 177 از میان حدود 190 کشور جهان را در میزان تلفات رانندگی با ضریب 1.4 در اختیار دارد. این درحالی است که در دنیا سالانه حدود ۱.۲میلیون نفر بر اثر سوانح رانندگی جان میبازند که سهم ایران از این میان، نزدیک 1.5درصد است.
با وجود این، خطای انسانی با فاصله زیاد نسبت به کیفیت راهها، عامل اول سوانح بالای رانندگی در جادههای ایران است. علی آزاد، دبیر انجمن شرکتهای راهسازی به «شهروند» میگوید: تنها در ایران است که راه کاهش تلفات جادهای همین پایین آوردن سرعتهاست؛ زیرا همه چیز زیر سر سرعت غیرمجاز است. این مسأله در گزارشهای کمیسیون امنیت راهها نیز مستند شده است که عامل اول تصادفات در ایران خطای انسانی است و سایر موارد ازجمله کیفیت راهها با اختلاف زیاد در ردههای بعدی قرار میگیرند.
او ادامه میدهد: بیشترین تلفات جادهای ما، مربوط به بهترین بزرگراههای ماست و این یعنی تا وقتی مردم فرهنگ کنترل سرعت را نداشته باشند، همین آش و همین کاسه است. جالب است بدانید سهم واژگونی در تصادفات جادهای 67درصد است و واژگونیها در آزادراههای عریض و استاندارد اتفاق میافتد نه در راههای روستایی، که همین مسأله نشان میدهد عامل خطای انسانی و سرعت بالا تا چه اندازه به کیفیت راهها غلبه دارد.
5درصد تولید ناخالص ملی کشور
در کام تلفات جادهای
علی آزاد معتقد است رانندههای متخلف، علت 80درصد تلفات جادهای هستند. دبیر انجمن شرکتهای راهسازی در گفتوگو با «شهروند» تأکید میکند: خسارتی که تلفات جادهای به کشور و افراد میزند، 5درصد تولید ناخالص ملی کشور را میبلعد.
علی آزاد با اشاره به طرح کاهش 10 کیلومتری سرعت ناوگان حملونقل عمومی به «شهروند» میگوید: این طرح بیشتر از یکسال است که مطرح شده، اما فعلا اجرایی نشده است.
او ادامه میدهد: تنها راه نجات ما از این حجم از تلفات، همین است؛ راههای ایران با استانداردهای جهانی ساخته شدهاند. روابط عمومی وزارت راه هم سهم حملونقل عمومی جادهای را از تلفات 20هزار نفری هر سال، 10درصد اعلام کرده و این یعنی مسئولیت هدررفت بیش از 2هزارمیلیارد تومان، به عهده ناوگان حملونقل عمومی است و بار عمده این تلفات را خودروهای شخصی به دوش میکشند. گفتنی است سال گذشته، عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی سهم تردد وسایل حملونقل عمومی در جادهها را تنها ۱۷درصد اعلام کرده بود.
طول جادههای کشور 23 برابر راههای ریلی
در حال حاضر در کشور ۹هزار و ۸۷۱ کیلومتر راه آهن وجود دارد. آن طرف ماجرا اما روابط عمومی وزارت راه است که به «شهروند» اعلام میکند در کشور 210هزار کیلومتر راه داریم که سالانه بیشتر از 8هزارمیلیارد تومان هزینه نگهداری دارند. هزینه تلفات را هم اگر به این 8هزارمیلیارد اضافه کنیم رقم سرسامآوری به دست میآید که از تصور خارج است. با این وجود شبکه ریلی کشور همچنان با کمبودهای مشهودی همچون نبود سرمایهگذاری کافی، خطوط ریلی فرسوده، نبود سرعت بالا، فرسودگی و قدیمی بودن ناوگان مسافری و از این قبیل مواجه است.
هزینه یکسال تلفات جادهای معادل هزینه احداث 180 پل بزرگ
جادههای کشور سالانه بین 17 تا 20هزار کشته میدهند. تلفات مسیرهای ریلی اما گاهی به صفر میرسد. با توجه به خسارت یکمیلیارد و 200میلیون تومانی مرگ هر نفر به کشور، یک حساب سر انگشتی ساده به ما نشان میدهد که سالانه تقریبا 21هزار و 600میلیارد تومان هزینهای است که فقط تلفات جادهای روی دستمان میگذارد. کمی متفاوتتر اگر به داستان نگاه کنیم؛ پل دریاچه ارومیه با 120میلیارد تومان ساخته شده است. از طرفی محسن راشدی، معاون امور مسافری راه آهن هزینه تمام شده ساخت هر کیلومتر راه ریلی را 4 تا 6میلیارد تومان به «شهروند» اعلام میکند. با این حساب با هزینه تلفات جادهای یکسال کشور میتوان 180 پل برای دریاچه ارومیه و 4هزار و 320 کیلومتر راه ریلی ساخت. فراموش نکنید که رقم تلفات ریلی چیزی نزدیک به صفر است و توسعه ریلی را میتوان نوعی سرمایهگذاری مهم برای کشور دانست. این درحالی است که علی آزاد هزینه ساخت یک کیلومتر آزادراه را بین 7 تا 30میلیارد تومان اعلام میکند و درواقع هزینه ایجاد راه جادهای نسبت به مدل حملونقل ایدهآل یعنی ریل، بیشتر است. با این وجود، در ایران توسعه راههای جادهای بیشتر از توسعه راههای ریلی مورد توجه بوده است.