| سروش مدبری | رئیس انجمن زمین‌شناسی و عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران|
سال 84 که وارد سازمان محیط‌زیست شدم و وضع رودخانه‌ها و آب‌ها را جویا شدم، حتی یک برگ گزارش هم از وضع رودخانه‌ها نبود که ببینم در چه حالی هستند. از همان زمان و در طول 3، 4سال مطالعاتی را شروع کردیم و رودخانه‌ها را زیرپوشش مطالعات بردیم که بخشی از آنها با بودجه استان‌هایی که رودخانه در آن جریان داشت صورت گرفت و برخی با بودجه مرکزی زیرپوشش پژوهش و مطالعه رفتند. این تحقیقات شامل کنترل، پیشگیری و کاهش آلودگی رودخانه‌های کشور بود. درمورد رودخانه‌های بزرگ که در چند استان جریان دارند ما در سازمان محیط‌زیست این کار را انجام دادیم و رودخانه‌هایی که در یک استان جاری هستند، توسط خود آن استان انجام شد. بعد از 4، 5سال که این تحقیقات صورت گرفت، متوجه شدیم خیلی از رودخانه‌ها از طریق فلزات سنگین و آلاینده‌های آلی آلوده نشده‌اند ولی آلودگی‌های میکروبی در بسیاری از ایستگاه‌های اندازه‌گیری مشاهده می‌شود. از این طریق بود که یک سیمای کلی از وضع کلی رودخانه‌های کشور به دست آمد. پس از آن تصمیم داشتیم درقالب ستادهای کنترل کیفیت رودخانه‌ها یک متولی مشخص مسئولیت کنترل و نظارت بر هر رودخانه را داشته باشد. مثلا سفیدرود که از کردستان سرچشمه می‌گیرد و به گیلان می‌رسد، یک استان متولی داشته باشد که بر آن نظارت داشته باشد تا اگر مثلا از زنجان آلودگی وارد این رود می‌شود از همان جا پایش و از آلودگی جلوگیری شود. ولی متاسفانه در دولت قبل هیچ‌کدام از این مطالعات ادامه پیدا نکرد و تا الان هم نشنیدم که ادامه پیدا کرده باشد و به مرحله اجرایی رسیده باشد. با توجه به این‌که ما الان وضع کیفی رودخانه‌ها را داریم، می‌توانیم برنامه‌های پایشی را اجرا کنیم.
در حال‌حاضر رودخانه زرجوب در شهر رشت آلوده‌ترین رودخانه کشور شناخته می‌شود که به ندرت موجود زنده در آن پیدا می‌شود. زیرا در اکثر فصل‌های سال فاضلاب کثیفی در رودخانه جاری است. علت این وضع زرجوب به عدم نظارت و کنترل بر آلاینده‌هایی برمی‌گردد که وارد این رودخانه می‌شوند و در عین حال برداشت‌هایی که از بالادست روخانه انجام می‌شود، مقدار آب را کم می‌کند که نتواند جاری شود و آلودگی‌ها را از بین ببرد. اگر بتوانیم بر کارخانه‌های بالادست رودخانه که موظف به تصفیه فاضلاب هستند، نظارت داشته باشیم که نتوانند شبانه سیستم تصفیه را خاموش کنند و فاضلاب را دوباره از طریق کانال‌های دیگر به رودخانه وارد کنند می‌توانیم به وضع زرجوب امیدوار باشیم.
البته رودخانه‌های شهری عمدتا با مشکل ورود این فاضلاب‌ها روبه‌رو هستند و یک مشکل مهم درمورد آنها، مشکل متولی است. از یک طرف متولی رودخانه‌ها وزارت نیرو است و از طرف دیگر چون در شهر هستند، برعهده شهرداری‌هاست، همچنین سازمان محیط‌زیست متولی نظارت بر آلودگی‌های رودخانه‌های کشور است. مشکل آلودگی رودخانه‌ها را ما در فیروزآباد تهران هم داریم. نهری که از بالای درکه شروع می‌شود و در آن زباله می‌ریزند، سپس وارد چمران و شهرک آتی‌ساز می‌شود که در آن‌جا هم فاضلاب وارد نهر می‌شود و این نهر در ادامه به گیشا می‌رسد و زیرزمینی می‌شود.
همین نهر که در پارک گفت‌وگو می‌بینید زیاد هم کثیف نیست وقتی 10 کیلومتر پایین‌تر بیرون می‌آید می‌بینید لجن‌مانند است زیرا فاضلاب‌های شهری به آن نشت می‌کند. زمانی می‌شود مسأله رودخانه‌ها را مدیریت کرد که کمیته سه‌نفره‌ای دورهم بنشینند و برای زدودن آلودگی برنامه‌ریزی کنند. وزارت نیرو که متولی تأمین آب صنایع است می‌تواند با نامه‌ای از سازمان محیط‌زیست انشعاب آب کارخانه‌های آلاینده را قطع کند. کارخانه یخچال‌سازی که بالای زرجوب است اگر سیستم تصفیه فاضلاب ندارد، می‌تواند با نامه از سازمان آب و فاضلاب کشور تا زمانی که سیستم تصفیه را برقرار نکرده، جریمه شود. شهرداری هم قدرت‌های مختلفی از لحاظ جریمه دارد تا با کارخانه‌های آلوده‌کننده برخورد کند. اما همه اینها زمانی محقق می‌شود که کمیته‌های مدیریتی تشکیل شوند و رسیدگی به وضع رودخانه‌ها را در دستورکار خود قرار دهند.