راضیه زرگری| دانه کاکائو یکی از مواد غذایی است که بومی مناطقی از آمریکای مرکزی و جنوبی و آفریقاست. بومیان قاره آمریکا کاکائو را غذایی از جانب خداوند می‌دانند و برای مردم آن منطقه کاکائو بسیار مورد احترام است. کاکائو یا شکلات تلخ به دلیل داشتن میزان بیشتری کاکائو نسبت به کاکائوی معمولی، حاوی پلی‌فنول‌ها هستند که آنتی‌اکسیداني بسیار قوی است. ترکیبات فلاونوییدی موجود در کاکائو باعث از بین بردن رادیکال‌های آزاد موجود در جریان خون شده و از بروز سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی- عروقی و تصلب شرایین جلوگیری می‌کند. همچنین فلاونوییدهای موجود در شکلات تلخ باعث افزایش انعطاف‌پذیری دیواره عروق شده و خطر افزایش فشارخون و سکته‌های قلبی و مغزی را می‌کاهد. مطالعات نشان می‌دهد که خوردن یک تکه شکلات تلخ در روز می‌تواند فشارخون را به حالت متعادل در بیاورد. ترکیبات پلی فنیلی موجود در شکلات تلخ باعث بهبود روند خون‌رسانی بدن به ویژه بهبود خون‌رسانی به مغز و در نتیجه عملکرد مغز می‌شود به علاوه کافیین موجود در آن برای افزایش تمرکز نیز مفید است.
در حالی که مطالعات بسیاری بر فواید شکلات تلخ برای سلامتی انسان تاکید دارند، یک مطالعه جدید که در مجله انجمن قلب آمریکا منتشر شده است ادعا کرده که شواهد نشان می‌دهد مصرف شکلات تلخ می‌تواند به بیماران گرفتگی عروق محیطی کمک کند تا این بیماران مسافت بیشتری را پیاده‌روی کنند. بیش از 8میلیون نفر در آمریکا از بیماری عروق محیطی (PAD) تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. این بیماری با تنگ شدن عروق محیطی و کاهش جریان خون به معده، دست، سر و اغلب، پاها تشخیص داده می‌شود. گرفتگی، درد و احساس خستگی در عضلات پا یا ران هنگام راه‌رفتن و بالا رفتن از پله‌ها از علایم شایع PADاست؛ به این معنی که بسیاری از بیماران عروق محیطی قادر به راه رفتن در مسافت‌های طولانی بدون توقف برای استراحت نیستند. تحقیقات پیشین مزایای بسیاری از مصرف شکلات تلخ را توصیه کرده است به ویژه مزایای قلبی و عروقی. در اوایل سال‌جاری، مطالعه‌ای در این زمینه انجام شده که نشان داد شکلات تلخ می‌تواند خطر ابتلا به آترواسکلروز (ضخیم و سخت شدن شریان‌ها) را کاهش دهد. در این مطالعه، تیم تحقیقاتی ازجمله دکتر لورنزو لوفردو از دانشگاه رم ایتالیا قصد داشتند تا تاثیر شکلات تلخ را بر تحرک افراد مبتلا به گرفتگی عروق محیطی بررسی کنند و ببینند آیا این خوراکی می‌تواند در عملکرد آنها بهبود بخشد. با این پیش فرض
که پلی‌فنول موجود در شکلات تلخ می‌تواند عامل بهبود توانایی راه رفتن باشد؛ دکتر لوفرنو و همکارانش 14 مرد و 6 زن را از بین 20 شرکت‌کننده برای این تحقیق انتخاب کردند. برای این تحقیق نمونه خون شرکت‌کنندگان و یک‌سری آزمون‌های راه‌رفتن روی تردمیل به مدت 2 روز لازم بود. در روز اول، از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا زمانی که می‌توانند روی تردمیل راه بروند در همین حال محققان زمان و فواصل راه رفتن آنها را اندازه‌گیری کردند. سپس 40 گرم شکلات تلخ (تقریبا به اندازه استاندارد شکلات) به آنها داده شد و 2 ساعت بعد آنها دوباره روی تردمیل راه رفتند. برنامه مشابه در روز دوم هم تکرار شد، اما شرکت‌کنندگان به جای شکلات تلخ این بار 40 گرم شکلات شیری میل کردند.
نتایج این مطالعه نشان داد که شرکت‌کنندگان پس از خوردن شکلات تیره، به‌طور متوسط 17 ثانیه طولانی‌تر قادر به راه رفتن بودند و تقریبا 12 متر بیشتر از وقتی که شکلات تیره نخورده بودند، روی تردمیل راه رفتند. با این حال، خوردن شکلات شیری هیچ تاثیری در افزایش زمان و مسافت راه‌رفتن آنها نداشت. محققان فرض کردند که افزایش زمان و مسافت پیموده شده پس از مصرف شکلات تیره می‌تواند تاثیر غنای پلی‌فنول، نوعی آنتی‌اکسیدان موجود در شکلات تلخ باشد. آنها بر این نکته توجه داشتند که شکلات تلخ محتوی 85درصد کاکائو است که همین ماده آن را از پلی‌فنول‌ها غنی‌تر از شکلات شیری که حاوی 35درصد کاکائو است، می‌کند.
این مطالعه نشان می‌دهد بعد از این‌که شرکت‌کنندگان شکلات تیره خوردند، سطوح بالاتری از اکسید نیتریک به واسطه جریان خون بهبود یافته در خون آنها ایجاد شد و نشانه‌های بیوشیمیایی استرس اکسیداتیو در آنها کاهش یافت؛ که محققان می‌گویند همین مساله می‌تواند باعث کاهش گرفتگی عروق محیطی و بهبود توانایی راه‌رفتن آنها باشد.
براساس این یافته‌ها، دکتر فرانچسکو ویولی، محقق ارشد مطالعه می‌گوید «مواد غذایی غنی از پلی‌فنول می‌تواند یک استراتژی درمانی جدید برای مقابله با عوارض قلبی و عروقی باشد.» محققان اذعان دارند که یافته‌هایشان در این موضوع دارای محدودیت‌هایی است. به‌عنوان مثال، آنها در این مطالعه گروه آزمایش یا دارونما نداشتند و بیماران از نوع شکلاتی که به آنها داده می‌شد، آگاه بودند؛ همه این موارد می‌تواند به نوعی نتایج را تحت‌تاثیر قرار دهد. بنابراین آنها نتیجه‌گیری کردند که برای تحقیقات بیشتر به گروه بزرگی از بیماران دچار گرفتگی عروق محیطی نیاز است تا نتایج مورد تایید و تعمیم قرار گیرد. دکتر مارک کرگر، سخنگوی انجمن قلب آمریکا معتقد است مردم باید نسبت به یافته‌های این تیم تا حدودی محتاط باشند. دکتر ویولی معتقد است: «تحقیقات دیگری نشان داده است که پلی‌فنل‌ها که در شکلات تلخ به وفور وجود دارد می‌تواند عملکرد رگ‌های خونی را بهبود بخشد. اما این مطالعات مقدماتی محسوب می‌شود و من فکر می‌کنم هرکس هنگام تفسیر یافته‌ها نیاز به دقت و توجه دارد. برای مثال پیش از این از مطالعات آنتی‌اکسیدان‌ها ویتامین هاي C و Eرا شناخته‌ایم؛ این مطالعه تاکید می‌کند که دیگر غذاهای غنی از پلی‌فنول‌ها هم مانند نعناع خشک و فندق می‌توانند جایگزین سالم برای شکلات باشند.
مطالعات زیادی نشان داده‌اند که شکلات مزایای سلامتی متعددی برای بدن دارد مانند جلوگیری از چاقی و دیابت؛ با این وجود مواردی از هشدار پزشکان در مصرف بیش از حد شکلات تلخ هم دیده شده است. در افراد مبتلا به آلرژی‌های غذایی، شکلات‌های تلخ به‌دلیل داشتن میزان زیاد ماده خشک ممکن است آلرژی آنها را تشدید کند. این شکلات‌ها در افرادی‌که مبتلا به عارضه کهیر هستند، ممکن است موجب تشدید بیماری شود و برای افراد مضطرب نیز توصیه می‌شود مصرف این شکلات‌ها محدود شود، زیرا شکلات‌ها به‌دلیل داشتن کافیین زیاد، باعث افزایش اضطراب می‌شوند. با توجه به این‌که شکلات یکی از موادی است که نسبت آرژینین به لیزین در آن زیاد است به افرادی‌که زمینه تبخال زدن دارند، توصیه می‌شود کمتر شکلات مصرف کنند و با توجه به این‌که‌درصد ماده خشک شکلات تلخ زیاد است در افراد مبتلا به این عارضه، محدودیت مصرف این نوع شکلات باید بیشتر رعایت شود. کافیین اسیدمعده را افزایش می‌دهد، مصرف موادغذایی حاوی کافیین زیاد، مانند شکلات تلخ، ممکن است باعث وخامت زخم‌معده در افراد مبتلا به این بیماری شود. همچنین بیماران مبتلا به رفلاکس معدی مری باید مصرف موادغذایی حاوی کافیین زیاد را محدود کنند. کافیین ماده‌ای محرک است و تأثیرات آن تا ۲۰ ساعت در بدن باقی می‌ماند. از این‌رو، افراد مبتلا به بی‌خوابی باید از مصرف این‌گونه شکلات‌ها خودداری کنند. به افرادی‌که کلیه سنگ‌ساز دارند و همچنین افراد مبتلا به سیروز کبدی مصرف این نوع شکلات‌ها به‌دلیل داشتن اگزالات و مس زیاد توصیه نمی‌شود.