شهروند| مرداد گذشته بود که وزارت آموزش و پرورش خبر خوشی را برای دانش‌آموزان اتباع غیرایرانی اعلام کرد؛ تحصیل رایگان آنها. آن زمان قائم‌مقام وزیر آموزش و پرورش در امور بین‌الملل از بخشنامه‌ای خبر داد که وزارت آموزش و پرورش و بعد از پیگیری‌های نهاد ریاست‌جمهوری صادر کرده و براساس آن در‌سال جدید تحصیلی از دانش‌آموزان اتباع خارجی مقیم ایران، وجهی برای ثبت‌نام در مدارس گرفته نمی‌شود. در متن این بخشنامه آمده است: «با توجه به نامه دفتر ریاست‌جمهوری درباره شهریه دانش‌آموزان اتباع خارجی و ضرورت بررسی بیشتر آن، فعلاً از دریافت هرگونه وجه از دانش‌آموزان اتباع خارجی بابت ثبت‌نام در مدارس خودداری شود و تا تعیین تکلیف نهایی فقط به اخذ تعهد پرداخت از کسانی که واجد شرایط معافیت نیستند، اکتفا شود.»
بعد از بازتاب گسترده این خبر در رسانه‌ها و شروع فصل ثبت‌نام مدارس، پدر و مادرهای دانش‌آموزان اتباع که بیشترشان هم افغانند، گفتند مدارس هنوز برای ثبت‌نام فرزندانشان، از آنها 100 تا 200هزار تومان پول دریافت می‌کنند. بعد از آن هم این فعالان حقوق کودک از روند معمول در ثبت‌نام این دانش‌آموزان خبر دادند و گفتند قانون هنوز همان است که بود. در چند روز گذشته تعدادی از مخاطبان افغان «شهروند» هم در تماس‌هایی از ثبت‌نام پولی فرزندانشان خبر داده‌اند.
بعد از منتشر شدن این خبرها، خلیل‌الله بابالو، قائم‌مقام وزیر آموزش و پرورش در امور بین‌الملل گفت از همان اول هم قرار نبوده که برای همیشه تحصیل دانش‌آموزان اتباع رایگان باشد و فعلا مدیران مدارس موظفند این دانش‌آموزان را با گرفتن تعهد، به صورت رایگان ثبت‌نام کنند. او اما حالا و بعد از آن‌که تعدادی از خبرگزاری‌ها از امتناع مدیران بعضی مدارس جنوب شهر تهران و مشهد از ثبت‌نام رایگان دانش‌آموزان اتباع خبر دادند، گفته است که اقدام مدارس برای دریافت شهریه از دانش‌آموزان افغان برخلاف بخشنامه ارسال‌شده برای آنهاست: «در بخشنامه ارسال‌شده از سوی مرکز امور بین‌الملل آموزش و پرورش تأکید شده دانش‌آموزان افغان فعلاً شهریه‌ای را به مدارس پرداخت نکرده و مدارس با اخذ تعهد از آنها ثبت‌نام کنند تا تصمیمات لازم برای تعیین شهریه اخذ شود.»
بابالو به «تسنیم» گفته است: «البته باید توجه کرد که اخبار هم به خوبی منعکس نشده است. از ابتدا قرار بر این نبود که از اتباع افغان شهریه اخذ نشود بلکه قرار بود درباره میزان شهریه یک کمیته در وزارت کشور که از سازمان‌های مختلفی در آن حضور دارند، تصمیم‌گیری کنند اما چون کمیته تشکیل نشده بود، برای آن‌که زمان ثبت‌نام نگذرد و دانش‌آموزان از تحصیل بازنمانند اعلام کردیم که این دانش‌آموزان با اخذ تعهدنامه در مدارس ثبت‌نام شوند تا پس از آن براساس هر تصمیمی که این کمیته اتخاذ کرد، عمل شود.» به گفته قائم‌مقام وزیر آموزش و پرورش «76هزار مدرسه دانش‌آموزان اتباع را تحت پوشش قرار می‌دهند و 300هزار دانش‌آموز اتباع در این مدارس تحصیل می‌کنند. البته مدارس اجازه دریافت وجه کتاب درسی را از این دانش‌آموزان دارند.»
قاسم جعفری، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در واکنش به دریافت شهریه از دانش‌آموزان افغان توسط مدارس می‌گوید: «نیروهای آموزش و پرورش باید به بخشنامه‌ها ترتیب اثر دهند و ضمانت اجرایی آن را نیز خود وزارتخانه و ادارات کل اعمال کنند. اگر بنا بر این باشد که در یک حوزه کاری وزیر یک وزارتخانه فعالیتش براساس بخشنامه انجام نشود به معنای طفره رفتن از قانون محسوب می‌شود. وقتی بخشنامه‌ای از سوی نهادی صادر می‌شود باید برای اجرایی شدن آن زمینه‌ها و شرایط لازم فراهم شود و با توزیع بخشنامه‌ها بین کارمندان آنها را آگاه کنند.»
محمد لطفی، نماینده
NGOهای فعال حقوق کودک در اتاق فکر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم دراین‌باره می‌گوید: «در مواردی دیده می‌شود خانواده‌ای که قادر به پرداخت هزینه مشخص‌شده از سوی مدرسه نیست، پس از اصرارهای مکرر برای ثبت‌نام کودک خود با این عنوان که پدر یا برادر کودک با توجه به میزان شهریه چند روز برای مدرسه کارگری کند، مواجه می‌شود.»
او می‌گوید: این بخشنامه 2 ضعف اساسی دارد که در آن همچنان تحصیل رایگان نیست: «تا زمان تعیین شهریه وجهی از خانواده‌ها دریافت نشود؛ حال آن‌که باید در نظر داشت این افراد از خانواده‌های فقیر هستند و درآمدشان کمتر از کارگران ایرانی است و دریافت شهریه باعث می‌شود بسیاری نتوانند به مدرسه بروند. این بخشنامه برای مهاجران است اما همچنان اتباع فاقد کارت هویتی و ایرانی‌های فاقد شناسنامه نمی‌توانند ثبت‌نام کنند و این باعث می‌شود از هدفمان که همان تحصیل کودکان است دور شویم لذا تحصیل به پدیده‌ای طبقاتی تبدیل می‌شود و این امر را که آموزش باید فراگیر، همگانی و عادلانه باشد کاملا نقض می‌کند.»
این فعال حقوق کودک ادامه می‌دهد: «ثبت‌نام بدون هزینه جزو محاسن این بخشنامه است؛ درحال حاضر در آستانه مهرماه هستیم و اگر قرار باشد به خانواده‌ها بسته‌های تسهیلات آموزشی و به کودکان فقیر و در معرض آسیب، یارانه آموزشی تعلق گیرد اکنون وقت مناسبی است.»