حكايت دستدرازي چينيها در بازار سوغات مشهد تمامي ندارد و سالهاست چشم زائران رضوی به جای سوغات بومی پایتخت معنوی به تحفههای چین روشن میشود و این درحالی است که مشهد سالانه میزبان بیش از 25میلیون زائر است.
بهگزارش مهر، عرضه تحفه چین در ويترين مغازههای پايتخت معنوي ایران حكايت ديروز و امروز نيست و مدتهاست كه در اين آشفته بازار چينيها پا را فراتر گذاشته و به حوزه سوغات اين شهر نیز چنگ انداختهاند تا از اين راه نیز سود بسياري را در جيب خود سرازير كنند، این امر موجب نادیده گرفتن هویت سوغات پایتخت معنوی شده است. سوغات واقعی شهرهای مذهبی راهی برای انتقال اعتقادات و معارف فرهنگ اسلامی است اما اکنون بازارهای مشهد به محلی برای عرضه سوغات چین و تحفه سایر شهرهای ایران تبدیل شده و در این آشفته بازار خبری از سوغات حقیقی مشهدالرضا نیست. هر زائری که به این شهر میآید یا باید نظارهگر سوهان قم و گز اصفهان باشد یا جانماز و سجاده چینی بخرد! در بازار رضا، عباسقلیخان، مغازههای بست بالا خیابان و پایین خیابان، مغازههای اطراف فلکهآب و چهارراه شهدا، سوغاتهای چینی و تحفه تمام شهرهای ایران را ميتوان پيدا كرد به جز سوغات مشهد.
طی سالیان دور کالاهای روسی به وفور در مشهد عرضه میشد و در حقیقت این اجناس بلای جان کسانی شده بود که به دنبال جنسی با هویت و شناسنامه پایتخت معنوی بودند اما رفتهرفته بساط کالاهای روسی از این شهر جمع شد و در مقابل عرصهای برای جولان جنس چینی شکل گرفت و امروز کار به جایی رسیده که چینیها دستبردار بازار سوغات مشهد نیستند. یکی از فروشندگان عرضه سوغات مشهد که در مغازهاش گز، سوهان و پولکی به وفور پیدا میشود، میگوید: سالهاست که به دلیل گرانی سوغات مشهد بازارهای این شهر به محلی برای عرضه کالای چشمبادامیها تبدیل شده و اغلب زائران ترجیح میدهند تا بهطور مثال جانماز، مهر و تسبیح چین را به دلیل قیمت پایینتر خرید کرده و بهعنوان تبرک به شهرهای خود ببرند. مهدی محرابی عنوان میکند: سوغات مشهد اغلب شامل عطر، نبات، زعفران، زرشک، نخودچی، کشمش، مهر، تسبیح، جانماز و سجاده است و چینیها تا این لحظه به غیر از موارد خوراکی؛ در تولید مابقی سوغات این شهر دست دارند و خوب میدانند که زائران قیمت پایین را در خرید یک سوغات مدنظر قرار میدهند. عباس مکتبی هم یکی از بازاریانی است که در بازار رضا در فروشگاه عرضه سوغات پایتخت معنوی کار میکند. او معتقد است؛ طی سالهای اخیر خرید سوغات مشهد برای زائر صرفه اقتصادی ندارد به همین دلیل بیشتر زواران به دنبال جنسی مشابه و ارزانتر هستند و از سویی دیگر برای مغازهداران هم صرف نمیکند که تنها به فروش سوغات واقعی مشهد روی آورند زیرا همواره تحفه ارزان توسط مشتریها به شدت مورد استقبال قرار میگیرد. مکتبی عنوان میکند: سوهان، باقلوا، قوتو، زیره، کشک، قرهقروت، نبات، زعفران، زرشک، حاجی بادومی و نخودچی از سوغاتهایی است که در اغلب مغازهها عرضه میشود و این درحالی است که همه میدانیم بیشتر کالاهایی که نام برده شد جزو سوغات مشهد نیست.
وی افزود: در کنار این امر مسأله تحفههای چین نیز قوز بالای قوز شده و همه این موارد در کنارهم بازار سوغات مشهد را بیهویت کرده و همانطور که میدانیم قیمت بالای سوغات مشهد سبب شده تا فروشندگان همه نوع سوغاتی را در مغازههای خود عرضه کنند. کامیار کریمان از دیگر بازاریانی است که سالها در حوزه عرضه سوغات مشهد فعالیت کرده و اعتقاد دارد یکی از مشکلات مهم این شهر باز گذاشتن دستچینیها و عدم حمایت از تولیدکنندهای است که میتواند بهترین و مرغوبترین سوغات را برای مشهد تهیه کند. البته جدای از این مسأله باید این نکته را هم مدنظر داشت که تحفه این شهر گران است و همین امر رغبت زائر برای خرید را کم میکند. اين فروشنده بيان ميكند: امروزه زعفران به دليل قيمت بالايي كه دارد بيشتر مورد استقبال زائران مرفه است و زائراني كه درآمد كمتري دارند همان جانماز و تسبيح چيني را به دليل قيمت پايين آن خريداري ميكنند.
به نظر میرسد باتوجه به قیمت بالای سوغات این شهر باید جایگاه خاصی نظیر ایجاد یک بازارچه را برای به فروش رساندن سوغات مشهد اختصاص داد تا تحفه این شهر با قیمتی به مراتب پایینتر عرضه شده و از سویی دیگر نظر زائر نیز به جای توجه به سوغات سایر شهرهای ایران به سمت تحفه معنوی همین شهر جلب شود. مدیرکل میراث فرهنگی خراسانرضوی در این رابطه میگوید: ایجاد بازارچه صنایعدستی و بازارچهای برای عرضه سوغات مشهد میتواند ضمن ایجاد اشتغالزایی به کوتاهکردن دست چینیها از این بازار کمک کند. رجبعلی لباف خانیکی ادامه میدهد: درحال حاضر برای ایجاد چنین بازارچههایی نیازمند مشارکت بخش خصوصی هستیم و بیتردید با راهاندازی این بخش میتوان ضمن عرضه سوغات این شهر با قیمت ارزانتر زمینه مقابله با کالای چین و حمایت از تولیدکنندگان داخلی را فراهم کرد. به گفته وی نباید اجازه داد که بازارهای این کلانشهر مذهبی به محلی برای عرضه تسبیح، جانماز و چادر چینی تبدیل شود. عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز با انتقاد از عرضه سوغات چینی در مشهد میگوید: این درست نیست که سالانه بیش از 500میلیارد تومان درآمد فروش سوغات این شهر جیب چینیها سرازیر شود و مشهدیها از کسب این مبلغ بینصیب باشند. حجتالاسلام نصرالله پژمانفر بیان میکند: هیچ معنی ندارد که کشوری همچون چین بخواهد در عرصه سوغات نیز ورود پیدا کرده و با تولید سجاده و جانماز، مشکلات گستردهای را برای تولیدکننده داخلی به وجود آورد.