‌محمد فرتوت عنایت| یک هواشناس با بیان این‌که وزش بادهای 120روزه از دو، سه روز قبل در زابل شروع‌ شده است، گفت:   دیروز وزش باد شدید با سرعت 90 کیلومتر بر ساعت در زابل سبب شد تا غلظت ذرات‌معلق در هوای این شهر به 1751میکروگرم بر مترمکعب یعنی 11 برابر حد مجاز برسد که این آلایندگی 3برابر آلودگی هوای آلوده‌ترین شهر جهان است. براساس اعلام هواشناسی، وزش بادهای 120 روزه از اواخر هفته‌قبل در زابل شروع ‌شده است. شهری که درست 11روز قبل از سوی سازمان جهانی بهداشت (با آلایندگی 527 میکروگرم بر مترمکعب) به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان انتخاب شد.
کارشناسان هواشناسی و محیط‌زیست در واکنش به عامل آلودگی این شهر، وزش بادهای تابستانه موسوم به «بادهای 120روزه» را عامل این آلودگی خواندند. آنها معتقدند، با وزش بادهای 120روزه در زابل، تالاب‌هامون‌خشک و بدون پوشش گیاهی تبدیل به چشمه تولید گردوخاک در آسیای‌مرکزی شده که مانند یک‌دودکش گردوخاک تولید می‌کند.
به‌گزارش ایسنا، عبدالرضا دهمرده، کارشناس‌ارشد هواشناسی که پارسال و سه‌بار دیگر در سال‌های اخیر از سوی سازمان‌هواشناسی به‌عنوان هواشناس‌برتر ایران در بخش «همدیدی» انتخاب ‌شده نیز معتقد است که تالاب‌هامون و بادهای 120روزه سبب افزایش غلظت ذرات معلق در هوای زابل و آلودگی این شهر شده است.
وی گفت: وزش بادهای 120روزه اتفاق جدیدی در اقلیم زابل نیست، بلکه این بادها یک چرخه دایمی، پایدار و همیشگی در فصل تابستان هستند که از دهه‌ها، سده‌ها و شاید قبل‌تر از آن در زابل فعال بوده‌اند، اما نکته‌ای که در سال‌های اخیر وزش این بادها را خبرساز کرده، نقش آنها در فرسایش خاک، تولید گردوخاک و انتشار آن تا سطح وسیعی از منطقه است.
وی افزود: در گذشته به سبب فراوانی آب در تالاب‌ هامون، وزش بادها، تولید گردوخاک و این آلودگی‌ها را نمی‌کرد، یعنی در منطقه گردوخاک گسترده و مداوم نداشتیم، درحالی‌که با خشک‌شدن تالاب‌هامون در 17‌سال اخیر، وزش بادها رفته‌رفته سبب فرسایش خاک بستر تالاب شده و اکنون این عرصه طبیعی به چشمه تولید گردوخاک تبدیل‌ شده که مثل دودکش گردوخاک را تا سواحل دریای‌عمان پمپ می‌کند.
تالاب ‌هامون دودکش انتشار گردوخاک در آسیای‌مرکزی
این کارشناس با بیان این‌که وزش بادهای 120روزه از سه، چهار روز قبل در زابل شروع‌ شده است، ادامه داد: در نخستین روزهای فعالیت این بادها، دیروز سرعت وزش باد در زابل به 90 کیلومتر بر ساعت رسید و سبب شد تا غلظت ذرات معلق در هوای این شهر به 1751میکروگرم بر مترمکعب یعنی 11برابر حد مجاز برسد،‌ این آلودگی 3برابر میانگین آلودگی هوای زابل به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان از نظر سازمان جهانی بهداشت است، این درحالی است که وزش بادهای خیلی قوی‌تر تا حدود 150کیلومتر بر ساعت هم در ایستگاه سینوپتیک زابل ثبت‌شده، اما گردوخاک تولیدشده مانند امروز نبوده است.
دهمرده با بیان این‌که تالاب‌هامون در دهه‌های اخیر چندین‌بار دچار خشکی شده است، عنوان کرد: براساس آمار بلندمدت ایستگاه هواشناسی زابل، همواره با خشک‌شدن تالاب‌هامون، میزان وقوع پدیده‌های خاک‌دار در این شهر افزایش ‌یافته است اما به نظر می‌رسد در دهه‌های اخیر وقوع این پدیده‌ها گسترده‌تر و شدیدتر شده است.
وی خشکی تالاب‌هامون، کاهش و بی‌نظمی در بارش‌ها و افزایش وقوع پدیده‌های خاک‌دار در کشور را ناشی از گرمای زمین و تغییر اقلیم دانست و گفت: اتفاقاتی که امروز در بخش‌های شمالی سیستان‌وبلوچستان افتاده است، ناشی از توسعه‌صنعتی در کشورهای توسعه‌‌یافته است، امروز با افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تغییر اقلیم، آسیب‌های جدی به سیستان‌وبلوچستان وارد شده، آسیب‌ها آن‌قدر گسترده است که محیط‌زیست و دولت نمی‌توانند آنها را ظرف سه، چهار‌ سال ترمیم کنند.
او با بیان این‌که خشک‌شدن تالاب‌هامون محصول انتشار بی‌مهابای گازهای گلخانه‌ای توسط کشورهای صنعتی است، افزود: دود کارخانه‌های این کشورها علاوه‌بر آلوده‌کردن شهرهای ما، آثار اجتماعی و فرهنگی زیادی نیز به بار آورده است.
این کارشناس اقلیم‌شناسی با اشاره به ورود سیلاب اخیر و آبگیری 35‌درصد از تالاب‌هامون، گفت: حتی آبگیری این سطح از تالاب‌هامون برای کاهش آلودگی هوای زابل کافی نبوده است، زیرا با وجود آن، بازهم در دو روز گذشته وزش باد شدید سبب تولید و انتشار گردوخاک از تالاب‌هامون به شهرهای دیگر استان شده‌است، به‌طوری‌که شاخص کیفیت هوا یا در شرایط خطرناک قرار داشته یا ناسالم بوده است.
احیای تالاب‌هامون، آلودگی هوای زابل را برطرف می‌کند
دهمرده، احیای تالاب‌هامون را نسخه درمان آلودگی هوای زابل دانست و افزود: این‌که امروز‌ هامون به‌عنوان یک عرصه طبیعی در فهرست ذخیره‌گاه زیست‌کره سازمان یونسکو ثبت‌شده و از این به بعد در حمایت سازمان‌های بین‌المللی قرار خواهد گرفت، فرصت مناسبی برای تبیین آثار مخرب خشک‌شدن ‌هامون و فرصتی برای احیای آن است.
وی با بیان این‌که امروز نگاه سازمان‌های بین‌المللی به تالاب‌هامون و زابل معطوف شده است، ادامه داد: باید برای اعلام آثار مخرب خشکی تالاب‌ هامون، شبکه پایش غلظت ذرات غبار استان توسعه یابد، متاسفانه اکنون فقط دو ایستگاه پایش غبار در سطح استان فعال است که به لحاظ علمی این دو ایستگاه ناکافی است.
این کارشناس اضافه کرد: باوجود داده‌های کیفیت هوا، علاوه‌بر انجام امور مطالعاتی و افزایش دقت پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت، می‌توان سازمان‌های بین‌المللی را با یک پوشش علمی و قابل استناد نسبت به آثار تخریب اقلیم و گرمای زمین اقناع کرد.
او احیای تالاب‌هامون را شدنی توصیف و بیان کرد: تالاب‌‌هامون قابل احیا است به شرطی که پس از تبیین آثار مخرب خشکی آن، تلاش همه‌جانبه‌ای پیرامون احیای آن شکل گیرد، اکنون علاوه‌بر پذیرش‌ هامون به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره، این تالاب در فهرست تالاب‌های در معرض خطر دنیا نیز قرار دارد، از طرفی با توجه به این‌که بخش عمده‌ای از دلایل خشک‌شدن تالاب به‌واسطه تغییر اقلیم است، می‌توان از اعتبارات بین‌المللی که اخیرا در کنفرانس بین‌المللی تغییر اقلیم در پاریس مورد توافق کشورهای مختلف قرار گرفت نیز استفاده کرد.