شهروند| در شرایطی که آفت، جان نیمی از جنگل‌های بلوط زاگرس را گرفت در جنگل‌های شمشاد البرز نیز بیماری قارچی بلایت آنچنان سریع پیشروی می‌کند که مرز نابودی را به 20هزار هکتار رسانده است و شاید به چندین برابر این میزان هم برسد.
مصطفی کیاکجوری، معاونت برنامه‌ریزی سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور در گفت‌وگو با خبرنگار «شهروند» خبر از نابودی 20هزار هکتاری جنگل‌های شمشاد البرز در شمال ایران داد. طبق آمار ارایه شده توسط این مقام مسئول بیماری قارچی بلایت شمشاد که چند‌سال پیش از جنگل‌های گیلان شروع شده بود، اینک به جنگل‌های مازندران رسیده است. وی اظهار داشت: این بیماری از 2سال پیش شدت گرفت و فقط هم مختص به درختان شمشاد است. مقابله با آن نیز بسیار دشوار است. زیرا امکان استفاده از سم‌پاشی نیست و باید به سمت مبارزه مکانیکی و بیولوژیکی و قطع نهال‌های آلوده و استفاده از آتش‌افکن‌ها رفت. این روش‌ها هم بسیار سخت است و اصولا راه مقابله با این بیماری دشوار است، چون وزش یک باد ملایم هم می‌تواند قارچ‌ها را به نقاط دیگر منتقل کند. این قارچ اگرچه برای حیوانات و گیاهان دیگر مضر نیست اما با نشستن به بدن حیوانات می‌تواند به مناطق دیگر هم منتقل شود. وی درمقابل به اقدامات انجام شده سازمان جنگل‌ها درمقابله با این بیماری اذعان کرد: اگر نیاز باشد باید جنگل‌های شمشاد را تخریب و مجددا احیا کرد. احیای جنگل‌ها باید توسط جمع‌کردن بذور انجام شود که حتی همین مورد هم دشوار است چون بذور هم به راحتی آلوده می‌شوند. به هرحال کار سختی پیش روی ما است و مقابله با این شیوع گسترده این بیماری هم به همین راحتی‌ها نیست و نیاز به امکانات پیشرفته مکانیکی دارد.
به گزارش خبرنگار «شهروند»، بیماری بلایت یا آتشک در شمشاد از مناطق آمریکایی به ایران آمده و پیش از این در قاره اروپا و بعضی از کشورهای آسیایی نیز دیده شده است. طبق پیش‌بینی هادی کیادلیری، رئیس انجمن جنگلبانی ایران احتمالا 50 هزار هکتار از توده‌های شمشاد در جنگل‌های شمشاد با سرعتی بالا خشک خواهند شد.
اوایل همین ماه بود که یکی از کارشناسان گیاه‌پزشکی اداره‌کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری مازندران به خبرگزاری تسنیم گفته بود که بیماری قارچی خشکیدگی شمشاد در جنگل‌های حوزه تجن و تالار قائمشهر شیوع یافته است. با این حال این روند با شدت همچنان ادامه دارد و سازمان‌های مربوطه نتوانسته‌اند جلوی پیشروی این بیماری مهلک را بگیرند. به طوری‌که اکنون خطر انقراض ذخیره‌گاه خیبوس را که یکی از مهم‌ترین و بزرگترین ذخیره‌گاه‌های شمشاد جهان محسوب می‌شود، تهدید می‌کند.
پیش از این اما هادی کیادلیری به مسئولان هشدار داده بود که با اختصاص اعتبارات بیشتر پیش از وقوع فاجعه، فکری برای پیشگیری از صدمات جبران‌ناپذیر کنند. هشداری که البته ظاهرا گوش شنوایی نیافت و بنا به اعتقاد کیادلیری به دلیل سهل‌انگاری مسئولان اکنون جنگل‌های شمال ایران که دارای گونه‌های نادر گیاهی در دنیا و متعلق به تاریخ بشریت هستند درخطر نابودی و انقراض قرار گرفته‌اند. خطر انقراض البته فقط مختص به شمشادهای شمال ایران نیست که بسیاری از گونه‌های گیاهی در جنگل‌های کل ایران با خطرات مشابهی دست به گریبان هستند. به طوری‌که سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور اینک دست یاری به سوی سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) دراز کرده و اوایل این ماه گروهی از کارشناسان این سازمان به ایران سفر کردند و پس از 10 روز اقامت و بازدید از جنگل‌های گیلان، مازندران، فارس، ایلام، لرستان و کرمانشاه بیماری بلوط‌های زاگرس و شمشادهای البر را از نزدیک دیدند. به گزارش مهر، پروفسور مولینا، سرپرست این گروه گفته بود که چراي بي‌رويه دام، بهره‌برداري از جنگل‌ها براي توليد زغال و سوخت، وجود ريزگردهاي دوره‌اي، تبديل اراضي جنگلي به اراضي كشاورزي، شخم زير اشكوب براي خودكفايي در توليد گندم و عبور خط لوله گاز، نفت و آب ازجمله عواملي هستند كه تأثيرات منفي روي جنگل‌های ایران داشته است.
خانم شيروما، رئيس بخش گياه‌پزشكي فائو هم درباره جنگل‌هاي گيلان و مازندران گفته بود: براي مديريت بيماري درختان شمشاد 3اقدام پيشگيري، درمان و احيا نياز است. پيشگيري براي مناطقي است كه هنوز بيماري در آن سرايت نكرده و درمان براي مناطقي است كه تازه به اين بيماري مبتلا شده و احيا براي منطقه‌اي است كه تحت‌تأثير بيماري قرار دارد.
اما آیا این 3 اقدام انجام شده است؟ ظاهرا تعداد معدودی از درختان و توده‌های شمشاد به علل ناشناخته در مقابل این قارچ مقاومت نشان داده‌اند و هم‌اکنون سالم هستند که می‌بایست روی این درختان بررسی‌های بیشتری انجام شود. راه دیگر جمع‌آوری بذرها است تا با حفاظت و کاشت آنها درختان شمشاد احیا شوند و اما بزرگترین کار و اولین اقدامی که باید انجام شود، جلوگیری از شیوع این بیماری است که البته امید چندانی به آن نمی‌رود و اگر همین روند ادامه یابد، بیماری‌ای که از غرب جنگل‌های گیلان در آستارا و تالش شروع شد به‌زودی به شرق جنگل‌های استان گلستان هم خواهد رسید.