| زهرا نجفي | خبر نگار |
«جایزه آکادمی» که به «اسکار» شهرت یافته، علاوه بر این‌که قدیمی‌ترین مراسم اهدای جایزه به شمار می‌رود، سال‌هاست که مهم‌ترین اتفاق سینمای جهان محسوب می‌شود و براساس تخمین‌ها هر‌سال بیش از یک‌میلیارد نفر به صورت زنده و یا ضبط‌شده این جشن را تماشا می‌کنند. به همین دلیل موفقيت در اين رويداد مهم نه‌تنها فيلم، بلكه كارگردان و عوامل سازنده آن را در جايگاه متفاوتي قرار می‌دهد. اگرچه «جایزه اسکار» برای انتخاب بهترین آثار صنعت سینمای آمریکا به راه افتاده است اما از سال 1956 جایزه «بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان» هم به جوایز اسکار اضافه شد. از آن پس هر کشوری می‌تواند یک فیلم را به‌عنوان نماینده خود به آکادمی اسکار معرفی کند. برخی معتقد هستند که این جایزه در گذر زمان جنبه سیاسی یافته و از سياست‌هاي كاخ‌سفيد تأثير مي‌پذيرد؛ اما این نظرات نتوانسته از اهميت اين اتفاق بزرگ سينمايي بكاهد. درحالی‌که برخی از کشورها با نزدیک شدن به مهلت نهایی انتخاب نماینده‌شان در جایزه اسکار 2015، نمایندگان خود را به آکادمی معرفی کرده‌اند، سینمای ایران هنوز در انتخاب فیلم منتخب خود به نتیجه‌ای نرسیده و حتی هیأت انتخابی هم برای انتخاب نماینده ایران تشکیل نشده است. شاید جدی نگرفتن جایزه اسکار ارتباط مستقیمی به خالی بودن دست سینمای ایران داشته باشد، چون در میان 65 فیلم به نمایش درآمده در یک‌سال گذشته گزینه‌های معدودی هستند که می‌توانند نماینده ایران در این جشن باشند. با این حال یک فیلم باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد تا بتواند نماینده ایران در آکادمی اسکار شود؟ چه کسانی باید عضو هیأت انتخاب باشند و در انتخاب این فیلم نقش داشته باشند؟
نماینده اسکار باید سرگرم‌کننده
و دارای پخش‌کننده بین‌المللی باشد
کیوان کثیریان، منتقد سینما درباره ویژگی‌های یک فیلم مناسب برای معرفی به اسکار در گفت‌وگو با «شهروند» گفت: «فیلمی که به‌عنوان نماینده ایران به جایزه اسکار ارسال می‌شود باید دارای پخش‌کننده بین‌المللی باشد و پیش از اسکار در جشن‌ها و جشنواره‌های معتبر سینمایی شرکت کرده و جوایزی را کسب کرده باشد.» او در ادامه افزود: « بحث بعدی در انتخاب نماینده ایران، ویژگی‌های خود فیلم چه به لحاظ کیفی و چه محتوایی است. حتما فیلمی که در آن فرهنگ ایرانی نمود بیشتری دارد، انتخاب بهتری است اما ما امسال چنین فیلمی نداریم. اگر فیلم «قصه‌ها» اکران شده بود، می‌توانست شانسی داشته باشد اما درحال حاضر احساس نمی‌کنم فیلم قابل قبولی داشته باشیم.» اما مهدی نادری، کارگردان فیلم«بدرود بغداد» که به‌عنوان نماینده ایران در هشتاد و سومین دوره اسکار معرفی شد و پذیرفته نشد، نظر دیگری دراین‌باره دارد. او به «شهروند» گفت: «نماینده اسکار باید شرایط خاصی داشته باشد مثلا در باکس آفیس و اکران جهانی فیلم موفقی باشد. خوشبختانه ما یک‌بار جایزه اسکار گرفتیم و بیشتر متوجه شدیم که جدای از مسائل سیاسی که دیگران می‌گویند بر جایزه اسکار تأثیر دارد، جنبه‌های عاطفی و قصه‌گویی در جایزه اسکار تأثیر بیشتری دارد. من همیشه گفته‌ام اگر تأثیر سیاست بر روی جایزه اسکار را واقعی قلمداد کنیم، خیلی قبل‌تر از اینها باید آلخاندرو گونزالز اینیاریت، کارگردان فیلم «بابل» جایزه اسکار می‌گرفت. اما همین موضوع که این کارگردان پیشرو تاکنون اسکار نگرفته، ثابت می‌کند که اسکار به تکنیک هنری و سیاست توجه چندانی ندارد و روابط انسانی، قصه‌گویی و پندآموزی بیشتر مورد توجه این آکادمی در اهدای جوایز است. جایزه اسکار از دل هالیوود و دنیای آمریکا بیرون می‌آید به همین دلیل بیشتر به دنبال آثار سرگرم‌کننده برای همه مردم دنیاست تا اهداف سیاسی.» علیرضا زرین‌دست، مدیر فیلمبرداری با سابقه سینمای ایران که سال گذشته جزو هیأت انتخاب نماینده ایران برای اسکار بود و جزو داوران شانزدهمین دوره جشن خانه سینما هم هست، درباره ویژگی‌های فیلم مناسب اسکار به «شهروند» توضیح داد: « هر فیلمی که برای معرفی به جایزه اسکار انتخاب می‌شود باید ویژگی‌هایی داشته باشد تا به موفقیتش در مراسم اسکار کمک کند. اول از همه این فیلم باید دارای موضع مشخص بیرونی نسبت به زندگی ما ایرانی‌ها باشد و در راستای مسائل فرهنگی قرار بگیرد. » او در پاسخ به این‌سوال که آیا داشتن پخش‌کننده بین‌المللی و کسب جوایز مهم سینمایی نقشی در انتخاب یک فیلم برای اسکار دارد، گفت: « نه لازم نیست حتما یک فیلم دارای این ویژگی‌ها باشد تا آن را انتخاب کنیم. یک فیلم خوب باید دارای فیلمنامه، ساختار و بازی قابل‌قبول باشد و در این صورت است که شانس بیشتری برای انتخاب در اسکار دارد.» با این حال در سایت آکادمی درباره فیلم‌های غیرانگلیسی زبان آمده است: فقط فیلم‌هایی که طی یک‌سال گذشته در قطع ۳۵ یا ۷۰ میلیمتری و از طریق فروش بلیت در هر کشوری به نمایش عمومی درآمده باشند می‌توانند به آکادمی اسکار معرفی شوند. غیرانگلیسی‌زبان بودن و داشتن پخش‌کننده بین‌المللی و نمایش خارجی نیز از دیگر شرایط اولیه نامزدی اسکار است.
گزينه‌هاي معدود روي ميز هيات انتخاب
اما چه کسانی باید انتخاب نماینده ایران در مراسم اسکار را برعهده بگیرند، طبق تعریف سایت آکادمی اسکار؛«انتخاب فیلم‌ها در هر کشوری توسط یک سازمان و یا یک هیأت داوری متشکل از هنرمندان و اهالی صنعت سینما، انجام می‌شود.» کثیریان دراین‌باره بیان داشت: « 9 سینماگر باید زیر برگه انتخاب فیلم را امضا کنند، هر سینماگری هم یک شناخت کلی درباره سینمای ایران و فیلم‌های به اکران درآمده دارد. اما من ترجیح می‌دهم منتقدان سهم بیشتری در این انتخاب داشته باشند، چون به نظرم آنها فضای سینمای دنیا را بهتر می‌شناسند.» او با اشاره به این‌که زمانی فیلم‌هایی به‌عنوان نماینده ما انتخاب شدند که خارجی‌ها نتوانستند با آنها ارتباطی برقرار کنند، گفت: «گاهی دستوری فیلمی را همانند «میم مثل مادر» به خاطر محتوایش انتخاب می‌کردند و می‌گفتند به جایزه اسکار بفرستیم. چون مسئولین فکر می‌کردند آن‌جا یک سالن سینما وجود دارد که فیلم را در آن اکران می‌کنند و همه می‌بینند درحالی‌که قاعده بازی در جایزه اسکار طور دیگری است و اعضای آکادمی فیلم‌ها را در خانه‌هایشان می‌بینند. اگر فیلمی پخش‌کننده بین‌المللی داشته باشد شاید بتواند آنها را مجاب کند که فیلم را ببیند والا در بیشتر مواقع فیلم‌ها اصلا دیده نمی‌شوند.» این منتقد درباره این‌که پیش‌بینی می‌کند نماینده ایران در جشن اسکار چه فیلمی باشد، بیان داشت: « جشن اسکار مثل مسابقات جهانی می‌ماند، بالاخره یک فیلم خواهیم فرستاد. ما امیدوار هستیم هر فیلمی به اسکار می‌رود جایزه بگیرد اما واقع‌بینی را نباید فراموش کنیم، فکر نمی‌کنم امسال شانسی داشته باشیم. »
مهدی نادری، کارگردان سینما هم درباره هیأت انتخاب نماینده ایران گفت: « فیلمسازهای خوب جزو کسانی هستند که می‌توانند داوری کنند. درواقع کسی باید جزو این هیأت انتخاب باشد که شناخت همه‌جانبه از سینمای ایران و تجربه داوری جهانی داشته باشد، نه این‌که تنها آدرس فیلم خودش را بدهد. چرا باید هر‌سال فیلمی را بفرستیم که شانسی ندارد. یادم هست سر فرستادن فیلم«بدرود بغداد» دعوای بدی به خاطر توافق نداشتن هیأت انتخاب راه افتاده بود. به نظرم این افراد باید از سازوکار پخش جهانی سردربیاورند، باور کنید به نظر من فیلم «شهر موش‌ها2» مهم‌ترین گزینه ایران برای ارسال به مراسم اسکار است. چون هم سرگرم‌کننده است و هم با رفتن به اسکار می‌تواند پخش‌کننده بین‌المللی بگیرد. به تمام فیلم‌هایی که در جشن اسکار جایزه گرفته‌اند نگاه کنید، آیا فیلم‌های نخبه و هنری اسکار گرفته‌اند یا فیلم‌های سرگرم‌کننده؟» زرین‌دست با بیان این‌که نمی‌تواند اظهارنظری درباره نماینده امسال ایران در اسکار داشته باشد، توضیح داد: «به اعتقاد من، بیشتر فیلم‌های ما دارای این مشکل هستند که فیلمساز موقع ساخت آن بیشتر فستیوال‌ها را در نظر داشته تا مخاطبان را، یعنی فیلم را برای آن‌که جایزه بگیرد، ساخته است نه برای این‌که اقبال تماشاگران را به دست آورد. مشکل بعدی که در فیلم‌هایمان وجود دارد، ساختار و انتخاب فیلمنامه است. بنابراین ما انتخاب‌های معدودی برای جایزه اسکار خواهیم داشت.» او درباره هیأت انتخاب با اشاره به این‌که نباید دسته‌بندی صورت بگیرد،گفت: «هیات انتخاب باید از سینماگرانی باشند که خودشان سابقه ساخت فیلم‌های خوب دارند و از یک نوع جهان‌بینی مطلوب برخوردار هستند.»
از دایره مینا تا جدایی نادر از سیمین
پیشینه حضور فیلم‌های ایرانی در جایزه اسکار به معرفی فیلم «دایره مینا» به کارگردانی داریوش مهرجویی از‌سال 1356 بازمی‌گردد و سینمای ایران در طول 86 دوره برگزار شده مراسم اهدای جوایز آکادمی اسکار، 19 بار نمایندگان خود را به این مراسم معتبر سالانه ارسال کرده است؛ به‌طوری که در این مدت یک بار فیلم سینمایی «بچه‌های آسمان» به کارگردانی «مجید مجیدی» در‌سال 1999 میلادی در میان پنج نامزد نهایی دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان قرار داشت و یک بار نیز در‌سال 2012 فیلم سینمایی «جدایی نادر از سیمین» به نویسندگی و کارگردانی اصغر فرهادی موفق به دریافت جایزه اسکار شده است. یکی از مهم‌ترین شروط آکادمی اسکار برای معرفی فیلم برای رقابت بر سر مهم‌ترین جایزه سینمایی جهان این است که آن فیلم در یک فاصله زمانی یکساله به اکران عمومی درآمده باشد و با این توضیح تمامی فیلم‌هایی که در حد فاصل 9 مهرماه 92 (اول اکتبر 2013) تا هشتم مهرماه 93 (31 دسامبر 2014) در کشور مبدا اکران عمومی شده باشند از شانس معرفی به بخش فیلم‌های خارجی زبان یا انگلیسی زبان هشتادو ششمین دوره مراسم اسکار برخوردار هستند. سال گذشته 76 کشور، فیلم‌های خود را به حضور در رقابت اسکار خارجی معرفی کردند که درنهایت فیلم ایتالیایی «زیبایی بزرگ» ساخته «پائولو سورنتینو» موفق به کسب اسکار خارجی شد تا ایتالیا همچنان پرچمدار این بخش از جوایز اسکار باقی بماند. پانزدهم جولای 2015 آکادمی علوم و هنرهای تصویری اسکار پنج فیلم منتخب از میان تمام آثار کشورهای مختلف را به‌عنوان نامزدهای بخش بهترین فیلم خارجی معرفی خواهند کرد. مراسم معرفی برندگان و اعطای جوایز اسکار 22 فوریه 2015 در سالن «دالبی»هالیوود برگزار خواهد شد.