اسماعیل امینی شاعر

گر از بسیط زمین عقل منعدم گردد     کسی گمان مبرد خویش را که نادانم

همه انسان‌ها در این فکر هستند که از عقل و تعقل به اندازه کافی برخوردار هستند و در کارهایشان عمدتا کار درست را انجام می‌دهند این به صورت یک اشتباه عمیق می‌تواند اطلاق شود زیرا افراد اغلب خود را بی‌نیاز از یادگیری‌ها می‌دانند. سعدی نیز در این شعر این منظور را داراست و اشاره مستقیم به این مسأله دارد که افراد از دید خودشان خود را تکمیل می‌دانند. این موضوع در بعضی اوقات این‌گونه درنظر گرفته می‌شود و افراد اغلب این موضوع را درنظر دارند که در زندگیشان خرسند هستند که این هم از جانب سعدی در این شعر به تمسخر گرفته شده است. از نظر سعدی، افراد خود را همه چیز تمام می‌دانند که این یک آفت بزرگ برای مردم در سطح زندگیشان یا در جامعه‌ا‌‌ی است که زندگی می‌کنند زیرا به وجود آورنده سردی در روابط انسانی و بالطبع مشکلات بعدی در جامعه می‌شود. افراد اغلب خود را از دید درونی و منطق خود می‌نگرند و خب اغلب هم خود را تکمیل می‌یابند اما اگر این دید از جوانب افراد فرهیخته و از دنیای بیرون دیده شود، بسیاری از این موضوعات قابل حل است. سعدی در نظر دارد این بینش که افراد از خود دارند را به تندی نقد کند که اگر نتوان از این عمل پیشگیری کرد، باعث فاجعه در جامعه می‌شود.   سعدی از مزیت‌های خاصی در اشعارش برخوردار است زیرا در هر شعر او وقتی به معنا دقت کنیم متوجه اشاراتی درباره موضوعات مختلف اخلاقی می‌شویم که این اشعار به خودی خود مخاطبان زیادی را با خود همراه و درگیر می‌کند اما در این شعر، او اشاراتی طنزگونه نیز دارد و می‌گوید همه بر این باور هستند که از نظر عقل و کمالات در مرحله والا قرار دارند و هیچ احتیاجی به باورها و آموزش‌های جدید نخواهند داشت و اگر پیشنهادی هم درباره این موضوع به آنها شود، نمی‌پذیرند. این نگاه ویژه سعدی است که مراتب مختلف را در شعر خود می‌گذارد. سعدی در این شعر می‌گوید که بالا و پایین بودن در مراتب مختلف و موقعیت افراد جامعه وجود دارد از این منظر که امکان دارد افراد در جامعه پولدار باشند یا بی‌پول؛ قدرتمند باشند یا برعکس! ولی از جهات ذهنی و مغزی افراد بالا و پایین نیستند بلکه در این موضوع، بحث یادگیری است که افراد را متمایز می‌کند. این نوع تفکر را سعدی، غفلت ارزیابی می‌کند. البته این غفلت را سعدی تشریح هم کرده است که می‌گوید افراد خود را بی‌نیاز و فراتر از نقد می‌دانند.   سعدی در این شعرش به این موضوع نقد می‌کند افرادی که خود را بی‌نیاز از تکامل می‌دانند؛ اغلب نقدی را درباره خودشان نمی‌پذیرند و افکاری به غیر از افکار خودشان را قبول ندارند. این نوعی بی‌اعتنایی نسبت به جامعه‌ای است که افراد در آن حضور دارند. زمانی‌که افراد این حس را داشته باشند که در جامعه نیازی به تعامل با یکدیگر ندارند یعنی این‌که خود را برترین بدانند، نوعی آفت مرگبار بر آن جامعه وارد می‌شود و باعث تفاوت‌های زیادی بین مردم می‌شود. جالب بودن اشعار سعدی این است که یک‌جور آگاهی کامل را نسبت به دنیای امروز از خود نشان می‌دهد. او در اشعارش موضوعات اخلاقی را توضیح می‌دهد و تبعاتش را بیان می‌کند. می‌گوید اگر این‌گونه بیندیشید، دچار فلان مشکلات خواهید شد. موضوع کم‌خردی و مشکلات آن را در بوستان، سعدی به مراتب وسیع و با تمثیل بازگو کرده است.   غزلیات سعدی بازگو‌ کننده کلیت اجتماع و موضوعاتی است که ما با آن مواجه هستیم.