رضا نامجو| آیین نوروز نخستين میراث معنوی بشر است که در سازمان یونسکو به صورت گروهی به ثبت رسیده است. پرونده‌ای که با مدیریت و پیشنهاد ایران به نتیجه رسیده است و امروز در عرصه بین‌المللی جایگاهی ممتاز دارد؛ تا جایی که سازمان ملل متحد روز صلح را در تقویم جهانی از آن برگرفته است. امسال سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در اقدامی فراگیر و نسبتا مفصل مجموعه برنامه‌هایی برای معرفی و پاسداشت آیین نوروز برگزار می‌کند که برخی از آنها مانند نمایشگاه مجموعه عکس آلبوم‌خانه کاخ گلستان و کتاب نوروز برای بار نخست اجرا می‌شوند. به منظور پرداختن بیشتر به این موضوع گفت‌وگویی اختصاصی با آقای سمیع‌الله حسینی‌مکارم، معاون توسعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری و رئیس شورای سیاست‌گذاری آیین نوروز انجام دادیم که مشروح آن را در ادامه خواهید خواند.
آقای دکتر شما و همکارانتان در شورای سیاست‌گذاری نوروز چه اقداماتی را برای نوروز 95 انجام داده‌اید؟ در بخش ملی و بین‌المللی کارهایی را که قرار است از سوی سازمان میراث فرهنگی انجام شود را بیان کنید....
برای بررسی این موضوع باید به تعریفی که جامعه ایران و البته جامعه جهانی از نوروز دارند، توجه کنیم. نوروز یکی از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین عناصر فرهنگی تمدن ایران است؛ اگر بخواهیم میراث ملموس در سطح جهان را مورد توجه قرار دهیم، هیچ کدامشان غنی‌تر و مهم‌تر از نوروز نیست. بنابراین به خاطر اهمیت نوروز از یک سو، بنا به کارکردهایی که برای آیین ملی نوروز در ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و امنیتی ایران دارد و از سوی دیگر چون نوروز توسط ایران و 12 کشور حوزه ایران فرهنگی به ثبت جهانی رسیده یک سری تعهدات در بعد بین‌المللی برعهده ما گذاشته شده است. علاوه بر این موارد بر اساس وظایفی که سازمان میراث فرهنگی با توجه به ماهیت و ساختارش برعهده دارد، ما باید جشن و آیین ملی نوروز را در دستور کار خودمان قرار می‌دادیم. نوروز کارکردهای بسیار تأثیرگذاری را می‌تواند داشته باشد. شاید اگر از زمانی که نوروز توسط مردم ایران برگزار شده و آیین‌های متناسب با آن را دنبال کرده‌اند را مورد توجه قرار دهیم، می‌توانیم تأثیرات زیادی را از آن دریافت کنیم. یکی از عوامل بسیار مهم وحدت بین اقوام ایرانی فارغ از زبان و قومیتی که دارند، آیین نوروز است. یکی دیگر از کارکردهای این آیین ملی که می‌تواند بیش از پیش ترویج داده شود بحث صلح و امنیت است. تأثیری که این آیین بین مردم و گروه‌های مختلف اجتماعی دارد از کارکردهای اساسی است؛ این صلح می‌تواند بین افراد یک خانواده، اجتماع و در بعد ملی اتفاق بیفتد؛ حتی می‌تواند فراتر از مرزهای یک کشور و در بعد بین‌المللی باشد و چنین می‌توان گفت آیین نوروز مهم‌ترین پشتوانه گفتمان صلح و امنیت در دنیاست. همین دید‌وبازدیدی که در نوروز رایج است و مردم برای به پا داشتن این رسم به دیدار هم می‌روند می‌تواند کدورت‌های ایجاد‌شده بین خانواده‌ها را کاهش دهد. رویارویی اقوام و فامیل در دید‌وبازدید عید از بین بردن کدورت‌ها است. این کارکرد را می‌توان در بین ملل هم ایجاد کرد. گفتمان صلح و ایجاد امنیت از همین طریق می‌تواند ایجاد شود.
روز یکم فروردین ماه به‌عنوان نوروز ایرانیان از سوی سازمان ملل و تحت عنوان فرهنگ صلح روز جهانی نوروز نام‌گذاری شده است؛ به نظر شما فرهنگ صلح را چگونه می‌توان از طریق آیین نوروز گسترش داد؟
اساسا یکی از دلایلی که ما را برای پرداختن به آیین نوروز تشویق کرد این بود که احساس می‌کنیم می‌توانیم از طریق این آیین گفتمان صلح را تقویت کنیم؛ به‌خصوص در دو، سه سال اخیر؛ در این دوره زمانی یک سری گروه‌های افراطی مثل داعش و طالبان در منطقه خاورمیانه دست به جنایت می‌زنند. در این شرایط اگر یک گفتمان صحیح حاکی از رأفت و عطوفت ایجاد شود، می‌تواند از بسیاری از خشونت‌ها جلوگیری کند و جلوی ادامه جنگ‌های اتفاق افتاده در خاورمیانه را بگیرد. موضوع بعدی که ما را وادار کرد به برنامه نوروز بپردازیم همان تعهدی است که در صحنه بین‌المللی داریم مبنی بر این‌که دوازده کشور شامل ایران، تاجیکستان، افغانستان، جمهوري آذربایجان، ترکمنستان، قرقیزستان، ترکیه، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، هند و پاکستان به‌عنوان کشورهای حوزه نوروز باید ارزش‌های آن را در سطح بین‌المللی ترویج دهند. در میان کشورهای دوازده‌گانه، ایران به‌عنوان محور این حرکت و مدیر این پرونده میراث معنوی در نظر گرفته‌شده تا صلح، مودت و تسهیل روابط اجتماعی را برعهده بگیرد.
در این میان قطعا با سه دسته آداب و آیین روبه‌رو هستیم؛ اول آدابی که امروز فراموش شده‌اند، دوم رسومی که هنوز رایجند و سوم آداب و آیینی که در میان عموم ایرانیان کمرنگ شده‌اند. از دیدگاه شما مواجهه مسئولان، کارشناسان و مردم با این سه دسته چگونه باید باشد؟
اگر قرار است این موارد بر پایه جشن و آیین نوروز ترویج شود باید آیین‌ها و رسومی که امروز در نوروز ساری و جاری است، تقویت شود و آنچه مغفول واقع شده و به مرور زمان از بین رفته است باید دوباره اجرا شود و با معرفی‌اش مردم آن را مجددا پاسداری کنند. در این میان آیین‌هایی هم وجود دارد که در گذر زمان کمرنگ شده است. در طول مدتی که ما برای موضوع ترویج نوروز و آیین‌های مرتبط با آن مشغول به کار شدیم، آیین‌های زیادی پیدا شد که پیش از این کمرنگ بوده و اجتماعات کوچکتری این مراسم را انجام می‌داده‌اند. بنابراین تقویت آداب کمرنگ‌شده برای رونق مجدد نیز یکی از وظایفی است که به عهده ما بوده و ما روی آنها کار کرده‌ایم. در این بخش به وظیفه ذاتی و قانونی سازمان که شناخت و پژوهش همه مواریث ملموس و ناملموس و حفاظت از آن است، می‌رسد. بنابراین همان‌گونه که یک ساختمان را به‌عنوان میراث فرهنگی ملموس باید مورد حفاظت و حمایت قرار دهیم، باید میراث ناملموس‌مان را هم مورد حفاظت قرار دهیم. بعد از حفاظت نوبت به معرفی می‌رسد درست مثل کاری که موزه‌ها در معرفی میراث فرهنگی انجام می‌دهند؛ باید آیین‌هایمان را به مردم معرفی کنیم. بنابراین باید زمینه اجرا و معرفی این آیین‌ها را برای مردم فراهم کنیم و به همین دلیل امسال برنامه‌ها و همایش‌های مختلفی در تهران و دیگر استان‌ها مانند برپایی نوروزگاه‌ها و همایش بین‌المللی عروسک‌های نوروز و همایش علمی نوروز میراث صلح و چندین نمایشگاه عکس برای این کار تدارک دیده‌ایم.
در این بین شما و همکارانتان در شورای سیاست‌گذاری نوروزی چه متر و معیاری برای برگزاری نوروزگاه‌ها در مناطق مختلف ایران داشتید؟
نوروزگاه‌ها اساسا به این دلیل معرفی شدند که ما در سراسر کشور مراسم و آیین‌هایی را به صورت ملی داریم؛ مثلا سفره هفت‌سین، تحویل سال نو یا سیزده بدر، البته ممکن است در برگزاری هرکدام از این مراسم هر شهر یا منطقه‌ای به سبک مرسوم و متداول در آن منطقه عمل کند. در این میان آیین‌هایی وجود دارد که به صورت اختصاصی در یک منطقه برپا می‌شود. بنابراین تصمیم گرفتیم امسال نوروزگاه‌ها را در 12 استان کشور به همراه تهران برپا کنیم تا متناسب با همان منطقه به نکوداشت آیین‌ها و جشن‌های مرتبط با نوروز پرداخته شود؛ برای مثال در نیشابور نوروزگاهی را تدارک دیدیم و در آن کل آیین‌هایی که در استان خراسان بزرگ است را معرض مشاهده عموم خواهیم گذاشت. توجه ما به نوروزگاه‌ها برای رسیدن به مأموریت‌های ذاتی، اهدافی که در این مسیر دنبال می‌کنیم و وظایفی که دراین‌باره برعهده ما است، اتفاق می‌افتد. امیدواریم در سال بعد این طرح را در همه استان‌های کشور به اجرا بگذاریم.
فارغ از تبلیغ و ترویج آداب و رسوم مناطق مختلف در دیگر نقاط کشور برای احیا و بازیابی آداب و رسوم برآمده از فرهنگ ایرانی نیاز به اقدامات علمی و پژوهشی نیز به‌شدت احساس می‌شود. در این بخش چه فعالیت‌هایی داشته‌اید؟
دقیقا به همین دلیل بود که تصمیم گرفته شد یک همایش علمی درباره نوروز با رویکرد صلح برگزار کنیم. این همایش در تاریخ هفدهم و هجدهم اسفندماه 94 در موزه ملی ایران برگزار شد. این همایش شامل سخنرانی‌های مفید و جدی است و چند نشست مهم و علمی هم در این همایش برگزار می‌شود که شامل: «نوروز، صلح، خاستگاه اساطیری»، «نوروز، ابعاد روایی، آیینی و نمادین»، «نوروز، صلح و نمایش‌های آیینی»، «نوروز، تنوع فرهنگی و وحدت ملی در میان اقوام دینی ایرانی»، «نوروز و دیپلماسی صلح و ابعاد فراملی نوروز»، «نوروز، تنوع قومی و وحدت ملی در ایران»، «نوروز، زبان و اسطوره»، «نوروز، فرهنگ عامه و صلح»و «نوروز، ابعاد نمادین و فلسفی» خواهند بود. خوشبختانه تعداد بیش از 50 مقاله علمی وزین در این همایش ارایه شده. این همایش در راستای شناخت و پژوهش علمی میراث فرهنگی برگزار می‌شود. در ارتباط با آیین ملی نوروز نیز نمایشگاه‌هایی را برگزار می‌کنیم. این بخش هم شامل نمایشگاهی با نام «نوروز به روایت آلبوم خانه کاخ گلستان» برگزار می‌شود که در آن 27قطعه تاریخی با موضوع نوروز ارایه خواهد شد. این نمایشگاه کار منحصر‌به‌فردی است چون عکس‌هایی که در این نمایشگاه در کنار هم به نمایش گذاشته می‌شود قبلا در کتاب‌ها آن‌هم به صورت جسته گریخته چاپ شده بود اما در این نمایشگاه در کنار هم به معرض دید علاقه‌مندان گذاشته خواهد شد. نمایشگاه بعدی ما در این بخش عکس نوروز ملل است که شامل عکس‌ها و تصاویری می‌شود که در کشورهای دوازده‌گانه حوزه نوروز گرفته شده و در زمان ثبت نوروز در یونسکو در پرونده بوده و در قالب یک نمایشگاه ارایه می‌شود. در این نمایشگاه مردم ما با اتفاقاتی که در ایام نوروز و در هر یک از این کشورهای دوازده‌گانه در جریان است، آشنا می‌شوند. برای مثال یکی از نکات جالبی که برگزاری این نمایشگاه برای مردم خواهد داشت این است که نوروز در تاجیکستان درست مثل ایران قدیم در خارج از منازل جشن می‌گیرند درحالی‌که ما در ایران اکثرا نوروز را در خانه‌هایمان جشن می‌گیریم. بازی‌ها، نمایش‌ها و انواع موسیقی رایج در کشورهای حوزه نوروز در قالب عکس در این نمایشگاه به مخاطبان نشان داده می‌شود. نمایشگاه دیگری را برگزار خواهیم کرد که شامل 10 قطعه عکس از آثار و میراث ناملموس ایران در یونسکو است. همان‌طور که می‌دانید تا امروز 19 اثر از ایران به ثبت جهانی رسیده است که شامل تخت‌جمشید، باغ‌های ایرانی، کلیساها و میدان امام اصفهان می‌شود. 10 قطعه عکس از آثار میراث معنوی یا ناملموس داریم که ثبت جهانی شده‌اند. در نمایشگاه دیگری تحت عنوان «عکس نوروز در کشورهای منطقه اکو» 400 قطعه عکس را با مشارکت سازمان اکو درباره نوروز در کشورهای این منطقه به نمایش می‌گذاریم. نمایشگاه و کارگاه عروسکی را هم برگزار خواهیم کرد که در نمایشگاه موزه ملی برگزار می‌شود و طی آن اجراهای صحنه‌ای هم خواهیم داشت. یک نمایشگاه صنایع دستی در رابطه با محصولات ویژه نوروز برگزار خواهیم کرد و تولیدات فرهنگی را نیز ارایه می‌کنیم. یک کتاب با موضوع نوروز در کشورهای دوازده‌گانه منتشر می‌کنیم که در نمایشگاه‌ها به علاقه‌مندان ارایه خواهد شد. در ادامه این مسیر کتاب‌هایی با نام نوروز آیین صلح و زندگی، مردم‌شناسی نوروز، عروسک‌های نوروز، مجموعه گفت‌وگوهای نوروز (شامل مصاحبه‌های اختصاصی با تعدادی از اندیشمندان و صاحب‌نظرانی که درباره نوروز تحقیق کرده‌اند) و چکیده مقالات همایش ملی نوروز، میراث صلح به چاپ رسانده‌ایم و در اختیار علاقه‌مندان در همایش قرار خواهیم داد.
درباره شهرهایی که قرار است نوروزگاه‌ها در آن برگزار شود توضیح دهید. کدام‌یک از شهرهای ایران به‌عنوان محل‌های برپایی این نوروزگاه‌ها در نظر گرفته شده‌اند؟
در ابتدا قرار بود از هر استان یک شهر را برای برگزاری نوروزگاه‌ها انتخاب کنیم. اما بعدا قرار شد در استان‌های مختلف با توجه به تفاوت‌هایی که در آداب و رسوم دارند، تعداد شهرها متغیر باشد. این تصمیم بنا به دو دلیل اتفاق افتاد. اولا برای مثال در استان سیستان‌وبلوچستان دو منطقه وجود دارد که آداب و رسوم متفاوتی در رابطه با نوروز دارند و جذابیت این آیین‌ها به‌حدی است که امکان برگزاری نوروزگاه‌های متفاوت را دارد. از سوی دیگر علاقه مسئولان محلی در استان‌ها سبب برگزاری دو یا چند نوروزگاه در یک استان بود. چون این اتفاق برای نخستین‌بار است که روی می‌دهد مسئولان محلی تقاضا کردند با توجه به ظرفیت‌هایشان بیش از یک نوروزگاه را برگزار کنند. وسعت برخی از استان‌ها نیز باعث شد در دو استان ایران بیش از یک نوروزگاه را برگزار کنیم. سیستان‌وبلوچستان (زابل، ایرانشهر و چابهار)، بوشهر (بوشهر)، کردستان (سنندج)، آذربایجان‌شرقی (تبریز)، گیلان (لاهیجان)، گلستان (گنبدکاووس و بندر ترکمن)، خراسان رضوی (نیشابور)، کرمان (کرمان)، فارس (شیراز)، (شیراز در ابتدا جزء شهرهای ما برای برگزاری آیین نوروز نبود اما مسئولان شهر پیشنهاد اجرای این آیین را دادند و خوشبختانه این شهر تاریخی هم در لیست شهرهای برگزارکننده قرار گرفت) و اصفهان (اصفهان) استان‌هایی هستند که نوروزگاه‌ها در آن برگزار می‌شود. محل‌های پر تردد و تمرکز جمعیتی که به‌طور سنتی محل برگزاری بازارهای سنتی در شهرهای مختلف است به‌عنوان مکان برگزاری این نوروزگاه‌ها درنظر گرفته شد. برای مثال در کنار بازار کرمان مکانی هست که مردم از آن دیدن می‌کنند. به همین دلیل نوروزگاه کرمان در این محل برگزار شد. در تبریز هم بازار شهر تبریز مکان برگزاری نوروزگاه بود. این حرکت با توجه به این‌که برای نخستین‌بار در کشور انجام شد ممکن است موارد زیادی را در نظر نگرفته باشد به همین دلیل ممکن است مردم، محققین و مسافران برای سال‌های آینده پیشنهاد برگزاری مراسم و آیین‌های خاصی را داشته باشند که قطعا به دوره‌های بعدی این نوروزگاه‌ها اضافه خواهد شد. شروع کار با ما بوده و در دوره‌های بعدی تشکل‌های غیردولتی، شهرداری‌ها، شوراهای شهر و دستگاه‌های فرهنگی در آن حضور خواهند داشت. ما امیدواریم حرکتی که آغاز شده بتواند آیین‌های نوروز را به خوبی بازیابی و معرفی کند.
آیا برای معرفی و ارایه آیین‌های مربوط به نوروز از دیگر آیین‌های رایج در ایران باستان هم بهره بردید؟ به عبارت دیگر اشاره به دیگر آداب و رسوم ایرانی در این میان به شما برای معرفی آیین‌های نوروز کمک کرد؟
بله. بگذارید در این‌جا مثالی مطرح کنم. یکی از آیین‌هایی که در گذشته در ایران برگزار می‌شده بازی چوگان بوده است. این بازی در دوران صفوی در میدان امام اصفهان برپا می‌شده و یکی از ورزش‌های بسیار اصیل ایرانی است. این ورزش در طول دوران کم‌کم در مسیر فراموشی قرار گرفته بود اما خوشبختانه امروز به ثبت جهانی رسیده و احیا شده است. بازی چوگان در شهر اصفهان به‌دلیل تقارن با ایام فاطمیه و شهادت حضرت فاطمه(س) در روزهای 24 تا 29 اسفندماه برگزار خواهد شد اما در مناطقی که مورد استقبال قرار بگیرد در ایام نوروز هم ادامه خواهد داشت و تا زمانی که مردم از آن استقبال کنند (حتی تا پایان تعطیلات نوروز) دایر خواهد بود. مثلا مسافران نوروزی می‌توانند در عالی‌قاپو این نوروزگاه را مشاهده کنند.
در بخشی از صحبت‌هایتان، از عروسک‌های نوروزی نام بردید. دراین‌باره برایمان توضیح دهید...
لازم است توضیح دهم که مرکز میراث ناملموس تهران محوریت این کار است و اجرای کار را برعهده دارد. البته موزه ملی ایران و پژوهشگاه میراث فرهنگی در پیشبرد این کار کمک کردند. اولا از 9کشور دنیا عروسک‌های نوروزی به نمایش گذاشته خواهد شد. سخنران‌های بین‌المللی در این بخش با ما همراه هستند که از کشورهای افغانستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکیه، قزاقستان و اندونزی در این بخش حاضر خواهند شد. صاحبنظران بین‌المللی در حوزه میراث فرهنگی ناملموس همراه ما خواهند بود و خانواده سازمان ملل، یونیسف، ایکوم و اکو حضور خواهند داشت. موزه عروسک‌های ملل و عروسک و اسباب‌بازی کاشان هم در این کار حاضر خواهند بود. شروع این کار از روز پنجشنبه خواهد بود و تا روز شنبه ادامه پیدا خواهد کرد. در این بین چهار نشست تخصصی با ارایه مقاله به زبان انگلیسی، جلسات بحث و تبادل‌نظر درباره عروسک‌های نوروزی، اجرای صحنه‌ای، اجرای محیطی، نمایشگاه عروسک‌های بومی و نوروزی، کارگاه ساخت عروسک و درنهایت برنامه محیطی با هدف افزایش آگاهی برای کودکان و مخاطبان عامی که مراجعه خواهند کرد، خواهد بود. همان‌طور که می‌دانید یکی از مهم‌ترین موارد در جهت حفظ میراث معنوی انتقال نسل جدید ما است و این اتفاق خوبی است که کودکان و دانش‌آموزان بیایند و با میراث معنوی کشورمان آشنا شوند. چون میراث معنوی باید از نسلی به نسل دیگر در آموزش و بخش عملی منتقل شود.
بنا به توضیحات شما درباره حضور 9کشور در بخش عروسک‌های نوروزی، به نظر می‌رسد پتانسیل تجاری‌سازی در این بخش وجود دارد. با این توضیح اگر قرار باشد سازمان میراث فرهنگی به هدف کامل دست پیدا کند باید بخش تجاری‌سازی را نیز در نظر داشته باشد...
ما اهداف متعددی را در این بخش متصوریم. به نظر من امروز اثرگذارترین نوع از دیپلماسی بحث دیپلماسی فرهنگی است و سازمان میراث فرهنگی در این بخش می‌تواند تأثیرگذاری زیادی داشته باشد. از سوی دیگر یکی از انواع گردشگری، گردشگری فرهنگی و تاریخی است که مورد توجه بخش زیادی از مردم جهان است. میراث ناملموس، بناها، محوطه‌های تاریخی و موزه‌ها در کشور ما می‌تواند جذب گردشگر کند اما در این بین یکی از مواردی که در کشور ما کمرنگ است، آیین‌های ملی و دینی ما است. این آیین‌ها به خودی خود ظرفیت بالایی در جذب گردشگر داخلی و خارجی دارند. اتفاقا وقتی گردشگران خارجی جذب شدند، زمینه‌ای ایجاد خواهد شد تا بحث دیپلماسی فرهنگی هم جلو رود. در بخش داخلی نیز همین وضع وجود دارد یعنی وقتی مردم کردستان رفتند و آیین‌های نوروزی را در سیستان‌وبلوچستان یا در شیراز دیدند، وحدت و نزدیکی مردم سراسر کشور را به دنبال خواهد داشت. در این مورد مثال خوابگاه‌های دانشجویی را می‌توان در نظر گرفت. در این خوابگاه‌ها افراد مختلفی از سراسر کشور زندگی می‌کنند و با هم آشنا خواهند شد و رفت‌وآمد خواهند کرد. این مسأله وحدت و همدلی را به‌دنبال خواهد داشت. وقتی ما در ضمن وجود سیاحت آیین‌های جذابی را داشته باشیم، می‌تواند وحدت، همدلی، همزیستی، تسامح، تساهل و عدالت را میان عموم مردم به دنبال داشته باشد. در عین حال مراودات اجتماعی میان مردم شهرها و مناطق مختلف کشور از این طریق بیشتر خواهد شد. بنابراین تقویت آیین‌های ملی، دینی و مذهبی ما می‌تواند موجب تقویت گردشگری شود. بحث اقتصادی هدف بعدی ما است. وقتی مردم مناطق مختلف آمدند و آیین‌های دیگر مناطق را دیدند، امکان حضور عروسک، تجاری شدنش و برند سازیش می‌تواند به‌عنوان یک راه اقتصادی در جهت ایجاد اشتغال و کسب درآمد به کار گرفته شود.
به نظر می‌رسد هدف نهایی سازمان هم به این روش نزدیک‌تر باشد به تعبیر دیگر شاید فرصت یک یا دو روزه برای حضور کودکان در نمایشگاه عروسکی برای حضور تعداد زیادی از کودکان کافی نباشد اما اگر امر تجاری‌سازی اتفاق بیفتد می‌تواند به آشنایی کودکان سرزمین‌مان در مقیاس گسترده‌تری با آیین‌های ملی ما کمک کند...
بله. قطعا. ما تکم را که در آیین تکم‌گردانی است به میهمانانمان خواهیم داد. این حرکت می‌تواند گستره آشنایی عموم مردم در سراسر کشور در مورد تکم‌گردانی را افزایش دهد و در آینده‌ای نزدیک در رابطه با نوروز ما را به یک عروسک ملی برساند. مقوله‌ای مهم و ارزشمند که هم در بعد فرهنگی و هم در بعد اقتصاد فرهنگ می‌تواند زمینه موثر و تعیین‌کننده‌ای برای کشور ما مهیا سازد. بی‌تردید تحقق این کار با همیاری و حمایت همه نهادها و ارگان‌های مرتبط با عرصه فرهنگ به‌ویژه رسانه‌های مختلف میسر خواهد شد.